21 prac ludzkości

Wszyscy chyba się zgodzimy, że ludzkość w pierwszych dekadach XXI w. stanęła w obliczu wydarzeń przełomowych. Yuval Noah Harari, izraelski historyk zajmujący się również przewidywalną przyszłością gatunku Homo sapiens, uważa wręcz, że stanęliśmy przed największymi wyzwaniami w całej naszej historii.

21 lekcji na XXI wiek jest trzecią książką Harariego, jaka ukazała się na polskim rynku. Stanowi ona rodzaj antologii najistotniejszych tematów podejmowanych w książkach poprzednich (zwłaszcza w omawianym już na tych łamach Homo deus). Autor wyodrębnił problemy rozwojowe stojące przed ludzkością w kolejnych dekadach XXI stulecia. Herkules miał ongiś do wykonania 12 prac, przekraczających możliwości przeciętnego człowieka, ludzkość ma ich do wykonania 21 (liczba jest umowna; jest ich pewnie więcej) – i są to wyzwania zaiste tytaniczne.

Paradoksem rozwoju ludzkości jest powtarzająca się dualność trendów – zwykle to, co stanowi największą nadzieję na polepszenie kondycji naszego gatunku, jawi się zarazem jako potężne zagrożenie ciągłości jego trwania. Wedle Harariego najistotniejszą obecnie tendencją jest sprzęgnięcie osiągnięć biotechnologii i nauk informatycznych. Przewiduje (czy może raczej obserwuje?) powstanie algorytmów SI kontrolujących (w sposób niekoniecznie świadomy) funkcjonowanie przyszłego społeczeństwa, właściwie w każdym aspekcie. Coraz dalej idące poznanie zasad funkcjonowania ludzkiego umysłu prowadzić może do zupełnej kontroli naszych zachowań.

Harari chłodno traktuje wszelkie ideologie – w jego opinii są one konieczną dźwignią zmuszającą ludzi do współpracy, zarazem jednak nie odpowiadają na najistotniejsze pytania egzystencjalne – niemal zawsze są bowiem rodzajem ułudy, zafałszowania świata. W tym kontekście szczególnie mocno obrywa się nacjonalizmom, które tak bujnie rozkwitają współcześnie, a które w żaden sposób nie mogą odpowiedzieć na globalne wyzwania.

Yuval Noah Harari, 21 lekcji na XXI wiek. przeł. Michał Romanek, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2018