Szerzyciele fake newsów
Do ich rozpowszechniania częściej skłonne są osoby impulsywne o poglądach bliskich konserwatywnym
Asher Lawson, Hemant Kakkar
Leczyć raka lokalnie
Lekarze pracujący poza dużymi ośrodkami potrzebują pomocy we wdrażaniu najnowszych osiągnięć onkologii.
Claudia Wallis
Pozwólmy oddychać oceanom
Kolejną wielką ofiarą zmian klimatycznych jest tlen w morzach i oceanach.
Nathalie Goodkin, Julie Pullen
Doceńmy ptasi świergot
Przesłanie płynące z książki Rachel Carson jest wciąż aktualne
Naomi Oreskes
Czaszka: makabra podszyta śmiechem
To ważna część naszego ciała, w obnażeniu wzbudzająca i refleksje nad śmiercią, i strach. Ale to zdrobnienie ociupinę przeszkadza, dodając element dystansu do śmierci – i do nas samych.
Jerzy Bralczyk
W pogoni za wieczną młodością
W tych trudnych czasach – kiedy uwaga opinii publicznej koncentruje się na wojnie i zarazie – wiadomość o tym, że naukowcy dokonali właśnie ważnego odkrycia, które ewentualnie istotnie przedłuży kiedyś ludzkie życie, może być traktowana bądź jako monumentalny przejaw ironii losu, bądź jako promyk nadziei na lepszą przyszłość. A może i jedno, i drugie.
Krzysztof Szymborski
Algorytmy karmią się chaosem w emocjach
Ludzkość najpierw coś wynajduje, a potem uczy się, jak z tego mądrze korzystać. Przy okazji niekiedy musi zweryfikować fundamenty całej kultury.
Grzegorz Pacewicz
Trucizna szczęścia nie daje
Astrologia, odprysk wszechogarniającej reakcyjnej odpowiedzi na Oświecenie, nie jest lekarstwem na samotność.
Jerzy Kowalski-Glikman
Jak Sierotka świętego rozebrał
Jeden nagi derwisz widziany w Damaszku zaszkodził wszystkim innym: do języka weszło powiedzenie „goły jak święty turecki”. Czas pożegnać tę lingwistyczną ramotę.
Jerzy Rohoziński
Bezzasadne utrudnienia
To polityka, a nie nauka, ogranicza dostęp do pigułek aborcyjnych
Claudia Wallis
Zegar biologiczny: cenny przesąd
Przyjmowane za pewnik twierdzenia, jak to, że płodność kobiet spada po 30 roku życia, są przesadzone.
Naomi Oreskes
Twarze w chmurach, czyli kiedy mózg przesadza, a kiedy niedowidzi
Szybkie ustalenie, czy dana osoba jest przyjacielem, czy wrogiem, może być sprawą życia lub śmierci. Dlatego mózg zazwyczaj w ciągu 60–70 ms rozpoznaje twarze. A jeśli tego nie potrafi, albo dostrzega oblicza tam, gdzie ich nie ma?
Krzysztof Szymborski
Bydło, bydlę, bydlątko
Znaczenia słów czasem się przesuwają, czasem rozszerzają, czasem zawężają. I tak to oznaczający coś bardzo ogólnego, niemal podstawowego rzeczownik bydło zaczął oznaczać nie „to, że się jest”, lecz konkretniej „to, co jest”.
Jerzy Bralczyk
Szampan i mielonka, czyli pointylizm odkryć naukowych
Odkrywcy mają spore zasługi jako popularyzatorzy puszkowanej żywności. W 1818 r. na przykład pasjonowano się wyprawą kapitana Johna Rossa w poszukiwaniu Północno-Zachodniego Przejścia. I rozpisywano się o tym, że jego ekspedycja wyposażona była w konserwy z marchewką, sosami, zupami, cielęciną i groszkiem.
James Burke
Firmowi władcy motyli
Jakie szanse na sukces mieliby aktorzy, gdyby w trakcie spektaklu na scenę co chwila wchodził reżyser i pouczał ich, jak mają grać? Takie, jak pracownicy, którym nad głowami wciąż stoją szefowie: żadne.
Jarosław Marek Spychała
Nowy i Stary Świat: kwestia skali
Różnica między naszym gatunkiem a tymi, które nas poprzedzały, jest w potocznej mowie równie wyraźna jak między iłem, piaskiem czy żwirem. Dlatego określenia „Stary Świat” i „Nowy Świat” bezpiecznie omijają wszelkie niedokładności w datowaniu.
Philip Morrison
Wielkorus z toporem w ręku
Władze w Moskwie chcą wycinać lasy w Ukrainie i sprzedawać drewno, żeby sfinansować dokonywane tam zbrodnie. Taki pomysł doskonale wpisuje się w charakterystyczny dla Rosji schemat działania: przychodzimy, niszczymy i idziemy niszczyć gdzie indziej.
Jerzy Rohoziński
Zasada 10-30-60: stuprocentowy mit
Ludzka komunikacja to 60 proc. mowa ciała? Skoro w pracy zdalnej jej nie ma, to nie ma też komunikacji? W żadnym razie.
Grzegorz Pacewicz
Odwojnienie. Józef Rotblat nie pokochał bomby atomowej
Poezja pozwala przezwyciężać trudność w znajdowaniu słów w sytuacjach ocierających się o brak wyrażalności, dostarcza gotowych i trafiających celnie wiązań myśli.
Joanna Roszak
Jak Hartmanowi kot się objawił
Jeśli myślisz, że rozumiesz mechanikę kwantową, to nie rozumiesz mechaniki kwantowej – mawiał Richard Feynman. Ale nie każdy to rozumie.
Jerzy Kowalski-Glikman
Co boli starego lewaka
Kwarki, twarożki, pierś mlekiem brzemienna oraz seks z jesiennymi liśćmi… Mieszczańskim reakcjonistkom wszystko się skleja ze wszystkim.
Jerzy Kowalski-Glikman
Bądź odważny. Myśl
Czy człowiek potrzebuje wykreowanego wroga, z którym będzie walczyć, bo nie umie żyć w pokoju, nie umie być człowiekiem?
Jarosław Marek Spychała
Ozięble o końcu świata
Energia cieplna zmagazynowana pod powierzchnią ziemi wyczerpie się szybciej, niż prognozowano. Czy będzie to koniec świata?
Krzysztof Szymborski
Łatwiej znaleźć terapie idąc wieloma ścieżkami
Nie trzeba budować stadionu piłkarskiego, żeby rozegrać mecz. Jednoczesne badanie leków różnych firm w różnych kombinacjach ma sens.
Claudia Wallis
Klimat najbardziej pognębi biednych młodych
Najmniej bezpieczna przyszłość, jeśli chodzi o ekstrema pogodowe, rysuje się przed młodymi mieszkańcami Bliskiego Wschodu i Afryki Subsaharyjskiej oraz krajów najbiedniejszych.
Andrea Thompson
Czy dobry złodziej to zły dobrodziej?
Jest w złodzieju pewien potencjał szlachetności. Bo mamy i kodeks złodziejski, i złodziejski honor.
Jerzy Bralczyk
Alla bolognese
Dlaczego zaczynam ten odcinek od pochwały uzdolnień bolończyków. Zgadnijcie, gdzie książę Bonnie Charlie spędził najlepsze lata wygnania? Gdzież byście się udali na jego miejscu, szukając intelektualnej pogawędki, towarzystwa eleganckich kobiet i sposobności do pofolgowania sobie w jedzeniu i piciu?
James Burke
Algorytmy medyczne wymknęły się spod kontroli
Amerykańskie oprogramowanie do diagnozowania chorób, przedstawiania rokowań czy monitorowania stanu zdrowia wymaga większego nadzoru.
Soleil Shah, Abdul El-Sayed
Możesz chronić planetę nie przechodząc na weganizm
Indywidualne przeradzają się w efektywne działania grupowe. Jednym z potężnych narzędzi jest ograniczenie spożycia czerwonego mięsa.
Naomi Oreskes
Nie taki tunel ciemny, jak go malują
Gdy widzimy światło czy choćby światełko w tunelu, to się cieszymy. Nie zawsze tak było. Pisze Jerzy Bralczyk.
Jerzy Bralczyk
Sztuczna inteligencja mądrzejsza niż jej twórca
Czy maszyny mogą być i inteligentne, i moralne? Testy tego typu urządzeń właśnie trwają – donosi Krzysztof Szymborski.
Krzysztof Szymborski
Steven Weinberg: Ufał nauce, nie religii
Syn ubogich żydowskich emigrantów pięknie fizykę uprawiał i pięknie o niej opowiadał. Pisze Andrzej Kajetan Wróblewski.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Skrzyżowanie pierwiosnka z naparstkiem
Zagadkowy pierwiastek zadomowił się w polszczyźnie w przeróżnych odniesieniach. Pisze Jerzy Bralczyk.
Jerzy Bralczyk
Uleczanie przez ściskanie
Pandemia oddaliła ludzi od siebie, ale przyspieszyła badania nad zbawienną rolą dotyku. Pisze Krzysztof Szymborski.
Krzysztof Szymborski
Prawo w USA działa przeciw agencjom zdrowia
Nowe prawa stanowe rozporządzenia utrudniają agencjom zdrowia wykonywanie ich zadań.
Redakcja „Scientific American”
Małpy walczą ze sobą tak samo ludzie
Ludzka tradycja wojenna ma być może znacznie dłuższą historię niż kulturowa ewolucja człowieczeństwa. Obserwacje zachowania szympansów w ich naturalnym środowisku jeszcze raz wykazały, że zwierzęta te pod pewnymi względami są niepokojąco podobne do ludzi.
Krzysztof Szymborski
Andrzej Kajetan Wróblewski: paradoksalne dzieje Davida Brewstera
Miał być pastorem, został fizykiem, a umarł jako przypadkowy twórca zabawki, która sławą przyćmiła całą jego karierę. O Davidzie Brewsterze pisze Andrzej Kajetan Wróblewski.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Jakie znaczenia ma słowo wyspa?
Słowo „wyspa” kojarzy się ambiwalentnie. Wywołuje wrażenie zarówno przyjemnej, jak i przykrej izolacji.
Jerzy Bralczyk
Parki narodowe USA: przywrócić je rdzennym mieszkańcom
Rdzenni mieszkańcy dbają o swoje ziemie od tysięcy lat. Nie wolno ich z tych ziem wyrzucać.
Redakcja „Scientific American”
Edmond Henri Fischer: Najważniejsze jest nazwisko
Dwudziestego siódmego sierpnia 2021 roku zmarł w Seattle Edmond Henri Fischer. Kilka miesięcy wcześniej ukończył 101 lat! O najstarszym laureacie Nagrody Nobla pisze prof. Andrzej Kajetan Wróblewski.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Do broni? Broń Boże!
Broń to krótkie, poręczne słowo. Jak broń zwana krótką. Toteż i w języku broni pełno, prawdziwej, hiperbolicznej, metaforycznej. Pisze prof. Jerzy Bralczyk.
Jerzy Bralczyk
Mamuta tu mam
Prof. George Church z Harvard Medical School otrzymał właśnie grant w wysokości 15 mln dol., który ma przyspieszyć jego pracę nad przywróceniem do życia mamuta. Pisze Krzysztof Szymborski.
Krzysztof Szymborski
Katastrofy: nie wszyscy moga po nich odbudować życie
Każdy, nie tylko ludzie dobrze sytuowani, powinien mieć możliwość odbudowania swojego życia po klęsce żywiołowej dzięki pomocy federalnej. tymczasem rok 2020 ujawnił problemy dotyczące wydolności systemu zarządzania kryzysowego w USA
Redakcja „Scientific American”
Richard Ernst: Magnetyzm i malarstwo tybetańskie
Laboratorium chemiczne urządził sobie w piwnicy. Uległ fascynacji doświadczeniami, zaczął czytać znalezione książki chemiczne i przeprowadzać rozmaite eksperymenty, kończące się niekiedy silnymi wybuchami. Wybrał potem studia chemiczne. O szwajcarskim laureacie Nagrody Nobla z 1991 r. pisze prof. Andrzej Kajetan Wróblewski.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Brudne sprawki czy nieskalanie
To brzydkie słowo. Tak brzydkie, że nawet trudno dociec jego etymologii. Może było w prasłowiańskim, może nie, pochodzenie ma w każdym razie niejasne. O brudzie pisze prof. Jerzy Bralczyk.
Jerzy Bralczyk
Prawdziwy szósty zmysł?
Najważniejszym z nowych zmysłów, zasługującym w moim przekonaniu na miano prawdziwego szóstego zmysłu, jest interocepcja, która w ostatnim dziesięcioleciu stała się przedmiotem niezwykle szybko rosnącej liczby naukowych publikacji.
Krzysztof Szymborski
Mary Somerville: Pani uczona
Tę niezwykłą kobietę upamiętniają planetoida nr 5771, krater na Księżycu, wyspa Somerville w kanadyjskiej Cieśninie Barrowa na Oceanie Arktycznym, jak również kilka instytucji oświatowych i naukowych w Wielkiej Brytanii i Australii. O Mary Somerville pisze prof. Andrzej Kajetan Wróblewski.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Materiał taki, materiał siaki
Materia i materiał mają za matkę łacińskie mater, do nas materya (jako „tworzywo pierwotne”) przyszła w piętnastym wieku, potem stając się materyją i materją, słowo materiał mamy zaś dopiero od wieku osiemnastego, bezpośrednio od Niemców (oni – od Włochów). Pisze prof. Jerzy Bralczyk.
Jerzy Bralczyk
Sztuczna inteligencja zagląda do mózgu
Funkcjonowanie mózgu powoli przestaje być dla nas zagadką. Jego badania stwarzają jednak poważny dylemat moralny. Pisze Krysztof Szymborski.
Krzysztof Szymborski
Medycyna i płeć: Zakaz korekty płci nienaukowy i okrutny
Ustawy ograniczające dostęp do medycznej korekty płci opierają się na błędnych przesłankach.
Redakcja „Scientific American”
Michał Kamieński: Wszystko przez tę kometę
Po wojnie ten astronom nieco zdziwaczał. Ogłosił, że Atlantyda została zniszczona dokładnie w roku 9541 p.n.e., kiedy to według jego obliczeń ta kometa przeleciała bardzo blisko Ziemi, a jej fragment spadł, wywołując kataklizm. Pisze prof. Andrzej Kajetan Wróblewski.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Społeczeństwo: Amerykański system opieki długoterminowej jest w zapaści
Potrzeba więcej środków na opiekę w domu i placówki opiekuńcze.
Redakcja „Scientific American”
Pożądana równowaga
Jeśli coś jest zrównoważone, to zwykle jest zrównoważone czymś innym – bo jak czegoś za dużo, to często byłoby dobrze, gdyby i czegoś innego też było więcej. Pisze prof. Jerzy Bralczyk.
Jerzy Bralczyk
Korale do reperacji
W ciągu ostatnich 30 lat niemal połowa Wielkiej Rafy Koralowej u wschodnich wybrzeży Australii obumarła. Naukowcy są na ogół zgodni, że główną przyczyną tej ekologicznej katastrofy jest ocieplenie ziemskiego klimatu, spowodowane w głównej mierze przez ludzką działalność. Pisze Krzysztof Szymborski.
Krzysztof Szymborski
Higiena: Niektóre praktyki z czasów COVID-19 warto zachować na dłużej
Wirus uświadomił nam, że potrzebujemy zasadniczej zmiany kulturowej w zakresie podstawowej higieny. Nie będzie wymówki, by nie nosić maseczek, gdy czujemy się „niewyraźnie”.
Redakcja „Scientific American”
Pascual Jordan: Swastyka zamiast Nobla
Prof. Andrzej Kajetan Wróblewski o tym, jak niemiecki naukowiec przekreślił swoją szansę na pozytywne zapisanie się w historii.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Na końcu języka: Wzajemne przyciąganie
Prof. Jerzy Bralczyk o grawitacji.
Jerzy Bralczyk
Trująca rzeka
Krzysztof Szymborski
Problem z ustalaniem przyczyn śmierci
Decydujący głos powinni mieć specjaliści, a nie wybieralni, niemający wiedzy medycznej koronerzy
Redakcja „Scientific American”
Chimeryczne obawy
Krzysztof Szymborski
Werner Siemens: Nawet chemicy...
Andrzej Kajetan Wróblewski
Różne ptaki i ptaszki
Nasza gramatyka, odróżniająca kilka rodzajów męskich, stabilizowała się dość długo, bo i ogląd świata był, a czasem nadal jest, nieoczywisty.
Jerzy Bralczyk
Położyć tamę krajowemu terroryzmowi
Amerykańscy przywódcy muszą stawić czoła przemocy o podłożu rasistowskim
Redakcja „Scientific American”
Nauka w roku zarazy
Krzysztof Szymborski
Stosunek do stosu
Wzięliśmy słowo stos, jak wiele innych już tak dobrze od dawna przyswojonych, od Niemców – i to na dwa sposoby, bo z tego samego słowa Stoss mamy dwa: stos i sztos.
Jerzy Bralczyk
Georg Christof Lichtenberg: Głowa bliżej serca
W XVIII wieku śmiertelność wśród noworodków była ogromna. Pastor Johann Conrad Lichtenberg i jego żona Catharina Henriette z Ober-Ramstadt koło Darmstadtu mieli łącznie aż siedemnaścioro dzieci, z których jednak przeżyło tylko dziewięcioro. Najmłodszy syn Georg Christof, urodzony 1 lipca 1742 roku, jako dziecko uszkodził kręgosłup wskutek groźnego upadku. Wyleczył się za cenę dużego garbu.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Atomowe zadanie
Trzeba natychmiast podjąć działania, które zmniejszą ryzyko wojny jądrowej
Redakcja „Scientific American”
Pod jedną wątrobą
Jerzy Bralczyk
Szkocka służąca
Andrzej Kajetan Wróblewski
Zdrowe prawa dżungli
Krzysztof Szymborski
Gdy proroctwo zawodzi
Krzysztof Szymborski
Złowieszczy urok wampira
Jerzy Bralczyk
Uchwycić ciepło motyla
W 1800 roku astronom William Herschel przypadkowo odkrył niewidzialne promieniowanie poza czerwoną częścią widma słonecznego.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Pierwsza pomoc psychologiczna
Proste działania mogą złagodzić kryzys zdrowia psychicznego związany z COVID-19
Redakcja „Scientific American”
Co ślina na język przyniesie
Jerzy Bralczyk
Pominięty, lecz nie zapomniany
W lutym 1922 roku na uniwersytecie we Frankfurcie nad Menem wykonano jedno z najważniejszych doświadczeń w historii fizyki współczesnej. Jego autorami byli Walther Gerlach i Otto Stern. Doświadczenie to jest omawiane w każdym podręczniku, ale jego autorzy zostali bardzo różnie potraktowani przez historię.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Brzęczący posiłek
Przed laty, kiedy byłem uczniem sopockiej szkoły podstawowej, miałem w klasie przyjaciela, który żeby zwrócić na siebie uwagę, wygrzebywał z pobliskiego mrowiska kilka mrówek i je ostentacyjnie zjadał. Był to akt na tyle szokujący, że nie tylko pamiętam go po z górą 60 latach, lecz także skłonił mnie niedawno do głębszej refleksji nad ludzkimi obyczajami kulinarnymi.
Krzysztof Szymborski
Ważna wiedza – nie siła
Politycy i miliarderzy nie uzdrowią mediów społecznościowych – potrzebni są eksperci
Redakcja „Scientific American”
Całość i części
Andrzej Kajetan Wróblewski
Część części
Jerzy Bralczyk
Czy starość jest chorobą?
Krzysztof Szymborski
Rasizm w testach medycznych
W wielu badaniach diagnostycznych widać jak na dłoni uprzedzenia rasowe
Redakcja „Scientific American”
Brudu w bród
Skąd się słowo wzięło, nie bardzo wiemy, podobnie jak często nie wiemy, gdzie się ubrudziliśmy…
Jerzy Bralczyk
Mieszkać bliżej nieba
Stało się to o 8:30 rankiem 4 grudnia 1893 roku.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Ziemia po pandemii
Ochrona biosfery i wyeliminowanie niesprawiedliwości są częściami tej samej bitwy
Redakcja „Scientific American”
Zagadka dzieworództwa
Partenogeneza, czyli rozmnażanie się bez pomocy seksu, jest ze zrozumiałych przyczyn zjawiskiem fascynującym wielu ludzi wychowanych w kulturze zachodniej.
Krzysztof Szymborski
Odwrót oświecenia
Krzysztof Szymborski
Od obawy do nadziei
Następnym prezydentem USA powinien być Joe Biden
Redakcja „Scientific American”
Skąd wyrosło nasiono
Jerzy Bralczyk
Poznałem cię całego!
Andrzej Kajetan Wróblewski
Życie z wirusem
Krzysztof Szymborski
Świętość relikwii
Do tego, co pozostaje z tego, co niknie, ginie, umiera, mamy różny stosunek – od żalu do niechęci. Wyrażamy to językiem: szczątki budzą w nas czasem tęsknotę za tym, co znikło, resztki – chęć pozbycia się ich, pozostałości zaś są w miarę neutralne. Wiemy, że wszystko przemija, a ślady tego przemijania raz utrwalić chcemy, raz zlikwidować – to zależy od tego, jak widzimy to, co przemija…
Jerzy Bralczyk
Otto von Guericke, mistrz niczego
Rozmyślając nad pustą przestrzenią we wszechświecie, skonstruował dwie idealne półkule i wypompował z nich powietrze. Do ich rozdzielenia trzeba było zaprząc kilkanaście koni. Von Guericke pokazał potęgę tego co niewidoczne: ciśnienia atmosferycznego.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Lodowy korek
Krzysztof Szymborski
Black Health Matters
W Stanach Zjednoczonych koronawirus zabija nieproporcjonalnie dużo osób ras innych niż biała. Można im pomóc
red.
Sprawiedliwość dla ofiar gwałtu
Dziesiątki tysięcy próbek z DNA wciąż czeka na wykonanie testów, choć dzięki nim można by schwytać wielu przestępców
Redakcja „Scientific American”
Ptasi móżdżek
Ptaki mają wielu entuzjastycznych przyjaciół, którzy ich obserwację traktują jako poważne hobby. W samych Stanach Zjednoczonych liczbę bird watchers szacuje się na 45 mln i ich współpracy profesjonalni ornitolodzy zawdzięczają bardzo wiele informacji. Pomimo tego szerokiego zainteresowania i sympatii ptaki do niedawna cenione były raczej z racji swej urody niż rozumu.
Krzysztof Szymborski
Pospolite ruszenie
Krzysztof Szymborski
Pierwszy astronom królewski
Andrzej Kajetan Wróblewski
Głęboka cisza
Jerzy Bralczyk
« poprzednia
1
2
3
...
5
następna »
Reklama
Reklama