Mleczna rewolucja

Archeolodzy znaleźli w południowych Niemczech, w grobach dzieci, gliniane naczynia z epoki brązu i żelaza, które – jak dowodzą – służyły rodzicom do podawania niemowlętom krowiego mleka. Analizy chemiczne szkieletów maluchów z tego okresu sugerują, że takie wspomagane karmienie zaczynało się około szóstego miesiąca życia i trwało do momentu, gdy dziecko miało dwa, trzy lata.

Małe ceramiczne naczynia z dzióbkiem znajdowano w środkowej i południowej Europie już wcześniej. Różnią się wyglądem w zależności od miejsca i okresu, ale wszystkie zaopatrzone są w lejkowate zakończenie, przez które – jak przypuszczają badacze – dziecko piło mleko pochodzące od krów, a może i od innych zwierząt hodowlanych. Najstarsze takie naczynia mogą liczyć nawet 5 tys. lat. Z upływem czasu zyskiwały na popularności. Do tej pory brakowało przekonującego dowodu na potwierdzenie tej hipotezy. Wielu uważało, że tego rodzaju obiekty służyły raczej do podawania posiłków dzieciom chorym lub niedołężnym.

Chcąc rozwiązać zagadkę, naukowcy poddali analizom trzy dzbaneczki z Bawarii. Nawiercili w ich wewnętrznych ścianach delikatne otworki, a uzyskany w ten sposób ceramiczny pył poddali analizom chemicznym, wyłuskując z niego cząsteczki lipidów – związków organicznych, do których należą m.in. tłuszcze. Lipidy wnikają w ścianki naczyń podczas gotowania posiłków i mogą wtedy przetrwać tysiące lat. Okazało się, że we wszystkich dzbaneczkach podgrzewano mleko zwierząt hodowlanych, zapewne krowie.

Moment, w którym dzieci zaczęły być karmione krowim mlekiem, miał – zdaniem autorów badań – znaczenie przełomowe. Takie dzieci były bowiem lepiej odżywione i dzięki temu rzadziej umierały (choć pojawiły się też nowe zagrożenia, np. infekcje pokarmowe). – Prawdopodobnie zaczęło się to już w neolicie, kiedy to nasza dieta znacznie się poprawiła, co doprowadziło do eksplozji demograficznej, czyli pierwszego skokowego wzrostu populacji Homo sapiens – podsumowuje autorka badań. Wyniki opublikowało pod koniec września „Nature”.