Archeologia i futurologia

• 
  Środowisko

  Opowieść z dreszczykiem o pająkach z wody

  Stworzenie wielkości znaczka pocztowego, z segmentowanym tułowiem i dziwacznymi, szponiastymi odnóżami żyło na dnie oceanu pół miliarda lat temu. Teraz ujawnia zaskakującą prawdę o pochodzeniu dobrze nam znanych stawonogów.

  Jolanta Iwańczuk

  22 lipca 2025
• 
  Człowiek

  Jak badać szczątki z masowych grobów? Polska ma metodę. „To forma cichej sprawiedliwości”

  Jeszcze niedawno identyfikacja ofiar z masowych grobów była grą przypadku. Dziś to wyrafinowana operacja naukowa. Ale precyzja ma swoją cenę. [Artykuł także do słuchania]

  Agnieszka Krzemińska

  22 lipca 2025
• 
  Człowiek

  Ötzi, czyli genetyczny outsider

  Słynny Człowiek z lodu był wśród współczesnych sobie obcym. Wykazała to analiza DNA 47 osób zamieszkujących Alpy Wschodnie od mezolitu po epokę brązu.

  Agnieszka Krzemińska

  21 lipca 2025
• 
  Człowiek

  Neandertalczycy: rodzinne przepisy i multitool z kości lwa

  Nasi dawni kuzyni nie tylko oprawiali mięso i tworzyli narzędzia. Robili to w sposób przemyślany i zakorzeniony w lokalnych tradycjach. Dowodzą tego odkrycia z Izraela i Belgii. [Artykuł także do słuchania]

  Agnieszka Krzemińska

  17 lipca 2025
• 
  Człowiek

  Oślice ofiarne zdradzają związki Kanaan z Egiptem

  Cztery szkielety młodych samic złożone w fundamentach domów, zapewne po to, by przynieść im płodność i pomyślność znaleźli archeolodzy pracujący na stanowisku Tell eṣ-Ṣâfi, czyli starożytnym Gat w dzisiejszym Izraelu. Co z nich wyczytali?

  Agnieszka Krzemińska

  10 lipca 2025
• 
  Człowiek

  Jonathan Kennedy: Patogeny to fascynujący wątek w ewolucji Homo sapiens

  Ewoluowaliśmy w tropikalnym środowisku, gdzie było znacznie więcej patogenów niż w Europie, którą zamieszkiwali neandertalczycy. Wiele wskazuje na to, że nieświadomie nieśliśmy ze sobą swego rodzaju tajną broń biologiczną – opowiada Jonathan Kennedy, socjolog z Queen Mary University of London, autor książki „Patogeneza”. [Artykuł także do słuchania]

  Kasper Kalinowski

  8 lipca 2025
• 
  Człowiek

  Z zęba garncarza. O pierwszym kompletnym genomie starożytnego Egipcjanina

  Po ponad 40 latach od pierwszych prób wyekstrahowania DNA ze starożytnych egipskich mumii, nauka wreszcie dopięła swego. Między innymi dzięki temu, że zmarły nie został zabalsamowany.

  Agnieszka Krzemińska

  3 lipca 2025
• 
  Człowiek

  Neandertalczycy wiedzieli, co dobre. Mieli przetwórnie tłuszczu

  Do tej pory uważano, że tego typu działania były domeną późniejszych przedstawicieli rodzaju Homo, żyjących ok. 28 tys. lat temu. Nowe dane przesuwają tę granicę o niemal 100 tys. lat.

  Agnieszka Krzemińska

  2 lipca 2025
• 
  Człowiek

  Rolnictwo w Andach zaczęło się łagodnie

  Zaskakującą rewizję jednej z najważniejszych przemian w dziejach ludzkości – przejścia od łowiecko-zbierackiego stylu życia do gospodarki rolno-pasterskiej w tym regionie świata przynoszą nowe badania.

  Agnieszka Krzemińska

  1 lipca 2025
• 
  Człowiek

  Kość z Newgrange w Irlandii: kazirodztwa jednak nie było

  Materiał był zniszczony, trudny do jednoznacznej interpretacji, bez kontekstu. Badacze rozprawili się z sensacyjną tezą sprzed kilku lat, że w neolicie Irlandią rządzili przedstawiciele elit, którzy krzyżowali się między sobą.

  Agnieszka Krzemińska

  30 czerwca 2025
• 
  Człowiek

  Çatalhöyük. Kobiety miały tu pozycję wyjątkową

  12 lat trwała analiza szczątków ponad 400 osób pochowanych w jednej z najstarszych neolitycznych osad świata. Udało się uzyskać 131 genomów. To jedno z największych jak dotychczas przedsięwzięć archeogenetycznych na Bliskim Wschodzie.

  Agnieszka Krzemińska

  26 czerwca 2025
• 
  Człowiek

  Bumerang z Obłazowej powrócił i okazał się najstarszy

  To jedno z najbardziej znanych prehistorycznych znalezisk z terenu Polski. Teraz najnowsze metody analityczne pozwoliły odpowiedzieć na pytania: kto, kiedy i w jakim najprawdopodobniej celu stworzył ten niezwykły przedmiot.

  Agnieszka Krzemińska

  25 czerwca 2025
• 
  Człowiek

  Z Tajwanu do Japonii paleolityczna droga bez powrotu

  Najpierw badacze wykonali dłubankę i płynęli nią 45 godzin. Później wykonali symulacje komputerowe. Tak wzmocnili hipotezę, że ludzie mogli już 30 tys. lat temu pływać po Pacyfiku. Doszli także do innych wniosków.

  Andrzej Hołdys

  25 czerwca 2025
• 
  Człowiek

  Siła kobiet z klanów Fujia

  4,5 tys. lat temu na wschodnim wybrzeżu dzisiejszych Chin istniało niewielkie osiedle rolnicze Fujia. Ludzie uprawiali proso, hodowali świnie i żyli w dwóch oddzielnych wspólnotach. Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, który właśnie odkryli badacze.

  Agnieszka Krzemińska

  23 czerwca 2025
• 
  Człowiek

  Archeolodzy zostali wikingami. To nie była romantyczna żegluga

  Jak naprawdę wyglądały podróże legendarnych morskich najeźdźców? Badacze sięgają do skandynawskich mitów, tekstów i archeologii. Również tej doświadczalnej. [Artykuł także do słuchania]

  Agnieszka Krzemińska

  22 czerwca 2025
• 
  Człowiek

  Jak ludzie nauczyli się żyć wszędzie

  Kluczem do sukcesu Homo sapiens nie była rewolucja technologiczna czy nagły skok intelektualny, lecz stopniowe poszerzanie „niszy ekologicznej”. Choć brzmi to jak banał, dopiero teraz naukowcy potrafią to stwierdzić z pełną pewnością.

  Agnieszka Krzemińska

  18 czerwca 2025
• 
  Człowiek

  Czaszka z Harbinu: a jednak denisowianin!

  Przez lata pozostawali jedną z największych zagadek wczesnej historii człowieka. Znani byli jedynie z fragmentów kości i zębów oraz z DNA wydobytego z kostki palca z jaskini Denisowa na Syberii. Naukowcy powiązali właśnie z tym tajemniczym gatunkiem niemal kompletną czaszkę hominina.

  Agnieszka Krzemińska

  18 czerwca 2025
• 
  Człowiek

  Xiaohe: mała rzeka do świata umarłych

  Nowe analizy cmentarzyska w południowej części pustyni Takla Makan w zachodnich Chinach pokazują, że dla żyjącej tam społeczności epoki brązu zmarli nie odchodzili, tylko odpływali. I to dosłownie.

  Agnieszka Krzemińska

  16 czerwca 2025
• 
  Struktura

  Syria: kraj, którego przeszłość przejmują złodzieje

  Gdy w 2015 r. bojownicy ISIS wysadzali świątynię Szamin-Baala w Palmyrze, świat uznał to za cios w samo serce cywilizacji. Teraz rzeźby, reliefy i monety pojawiają się w internecie. Wystawione na sprzedaż.

  Agnieszka Krzemińska

  11 czerwca 2025
• 
  Środowisko

  Jakie kwiatki dinozaur skrywał w wielkim brzuchu

  Bohaterem tego odkrycia jest gigantyczny zauropod Diamantinasaurus matildae, którego szczątki wydobyto w 2017 roku w Queensland w Australii. Wśród kości paleontolodzy natrafili na kololit, czyli skamieniałą zawartość jelit.

  Jolanta Iwańczuk

  9 czerwca 2025