Reklama
Człowiek
Czystość anusa
Metody zapewnienia sobie komfortu po defekacji zmieniały się wraz z upływem czasu. Ale wszystkie urządzenia związane z oddawaniem kału i miejsca temu służące miały sprawić, by nasze odchody znalazły się jak najdalej od nas.
Renata Bubrowiecka
1 listopada 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 listopada 2025
Czystość anusa
Człowiek
Internetowy potakiwacz
Sposób, w jaki wyszukujemy informacje w sieci, może wzmacniać nasze przekonania – nawet jeśli nie zdajemy sobie z tego sprawy.
Simon Makin
1 listopada 2025
Scientific American z dnia 1 listopada 2025
Internetowy potakiwacz
Człowiek
Zagadka Stonehenge
Jedna z najbardziej tajemniczych budowli i duma brytyjskiej cywilizacji po raz kolejny staje się przedmiotem sporu o to, czym jest.
Kamil Nadolski
1 listopada 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 listopada 2025
Zagadka Stonehenge
Człowiek
Jak mądrze kupować ubrania?
Dlaczego tak trudno przebić się przez greenwashing i szumne deklaracje w świecie mody zrównoważonej?
Laila Petrie
1 listopada 2025
Scientific American z dnia 1 listopada 2025
Jak mądrze kupować ubrania?
Człowiek
Co rodzice powinni wiedzieć o social mediach
Zawodowo zajmuję się badaniem platform społecznościowych i mogę dać rodzicom kilka porad, jak pomóc dzieciom bezpiecznie z nich korzystać.
Laura Edelson
1 listopada 2025
Scientific American z dnia 1 listopada 2025
Co rodzice powinni wiedzieć o social mediach
Człowiek
Pod piracką banderą
W XXI w. piraci wcale nie zniknęli z listy zagrożeń współczesnej żeglugi. Filmowe rekwizyty zastąpili nowoczesnymi systemami naprowadzania i technologicznymi gadżetami.
Kamil Nadolski
1 listopada 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 listopada 2025
Pod piracką banderą
Reklama
Człowiek
Tajniki leworęczności
Preferowanie jednej ręki – najbardziej widoczna asymetria ludzkiego ciała – od dawna przykuwa uwagę badaczy. Skąd wzięła się ta skłonność? Naukowcy badają ten fenomen już od blisko pół wieku.
Ewa Nieckuła
1 listopada 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 listopada 2025
Tajniki leworęczności
Człowiek
Nie wielkie serce, ale mały fragment mózgu
O naszej skłonności do pomocy może decydować ciało migdałowate podstawno-boczne.
Tobias Kalenscher
1 listopada 2025
Scientific American z dnia 1 listopada 2025
Nie wielkie serce, ale mały fragment mózgu
Człowiek
Oko nie tylko na oko. O spojrzeniach ludzi i innych naczelnych
Czy na tle innych ssaków w ludzkim spojrzeniu jest coś wyjątkowego? Odpowiadają dr hab. Dariusz Danel, dr hab. Sławomir Wacewicz i dr Juan Olvido Perea-García, badacze ewolucyjnej roli wyglądu oczu. [Artykuł także do słuchania]
Kasper Kalinowski
21 października 2025
Polityka z dnia 21 października 2025
Oko w oko
Człowiek
Przepis na sukces. Po gali Nagród Naukowych POLITYKI
25. raz odbyła się gala Nagród Naukowych POLITYKI. Finaliści obdarowali nas wiedzą, energią i radością, my ich stypendiami, wdzięcznością i tortem. A w powietrzu unosił się zapach zupy pomidorowej.
Katarzyna Czarnecka
21 października 2025
Polityka z dnia 21 października 2025
Przepis na sukces
Człowiek
Oto laureatki i laureaci 25. edycji Nagród Naukowych POLITYKI!
Dr Piotr Olechowski, dr hab. Mariola Paruzel-Czachura, dr hab. n. med. Tomasz Gąsior, dr inż. Aleksandra Wdowczyk i dr inż. Marek Wodziński zostali laureatami tegorocznych Nagród Naukowych POLITYKI. Wręczyliśmy także nagrody finałowe kolejnym 10 osobom. 25. edycję programu zamykamy kwotą prawie 7 mln 300 tys. zł, przekazanych w ręce 407 utalentowanych młodych naukowców.
Redakcja
19 października 2025
Człowiek
Jogurt z mrowiska, miso z orbity. Naukowcy kombinują z kiszonkami
Fermentacja to najstarsza biotechnologia ludzkości. Właśnie przeżywa swoje drugie życie. Także dzięki pomysłowości badaczy. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
18 października 2025
Reklama
Człowiek
Paranthropus sprawnie chwytał. I łatwo nie puszczał
Znalezisko nazwane KNM-ER 101000 jest mocno niekompletne i składa się z fragmentu czaszki, zębów, a także kości ręki. Szczególnie ta ostatnia część szkieletu zaintrygowała badaczy, bo wcześniej takie odkrycie nikomu się nie trafiło. Poza tym dowodzi, że nasz wymarły kuzyn wytwarzał narzędzia.
Andrzej Hołdys
17 października 2025
Człowiek
Ołów. Element układanki śmiercionośnej dla neandertalczyków
Toksyczny, odkładający się w kościach i niszczący układ nerwowy. Obwiniany o upadek Rzymu i plagę współczesnych zaburzeń rozwojowych. Historia naszej relacji z tym pierwiastkiem sięga dwóch milionów lat.
Agnieszka Krzemińska
15 października 2025
Człowiek
„Patrz i słuchaj”. Co dzięki chodzeniu po śladach Jane Goodall dziś wiemy o małpach
„Gdy spojrzysz w oczy szympansa, wiesz, że patrzysz w myślący umysł” – powiedziała kiedyś Jane Goodall. Niedawno zmarła badaczka i aktywistka wyprzedziła swoją epokę. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
14 października 2025
Polityka z dnia 14 października 2025
O małpach po ludzku
Człowiek
Od trąby do ogona, czyli słoń jako surowiec
Na obrzeżach dzisiejszego Rzymu, w miejscu zwanym Casal Lumbroso, archeolodzy odkryli coś, co wygląda jak podwórko jatek sprzed pół miliona lat. To świadectwo podejścia do życia Homo heidelbergensis.
Agnieszka Krzemińska
13 października 2025
Podkast
Podcast 149. Marcin Rządeczka: Jak działa czarna skrzynka
Jak powstają zaburzenia psychiczne? Dlaczego na spektrum autyzmu możemy spojrzeć przez pryzmat adaptacji ewolucyjnej, a nie deficytu? Po co nam lęk, wstręt czy nieufność? Na te i wiele innych pytań odpowiada dr Marcin Rządeczka, kognitywista z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
Marek Ścibior
10 października 2025
Człowiek
Kłujący problem z zębami Neandertalczyka
W 2017 r. archeolodzy opisali w szczękach neandertalczyków z Krapiny charakterystyczne rowki biegnące wzdłuż korzeni zębów. Uznano je za dowód, że używali wykałaczek. Czy słusznie?
Agnieszka Krzemińska
9 października 2025
Reklama
Człowiek
Literacka Nagroda Nobla 2025: László Krasznahorkai
Nagroda Nobla w dziedzinie literatury za rok 2025 została przyznana węgierskiemu pisarzowi László Krasznahorkai „za jego fascynującą i wizjonerską twórczość, która w obliczu apokaliptycznego terroru potwierdza siłę sztuki”.
sw/pulsar
9 października 2025
Człowiek
Tysiącletnie mikroby: zapis codzienności człowieka z Zimapán
Ciało mężczyzny zmarłego na pograniczu Mezoameryki i Aridoameryki w XI w. zostało złożone w skalnym schronieniu pod Zimapán. Przetrwało i dziś umożliwia dostęp nie tylko do kości czy tkanek, ale też do mikrobiomu jelitowego.
Agnieszka Krzemińska
8 października 2025
Człowiek
Zakażenie drogą ustną. Jak plotki ze szlaków pocztowych umościły się w internecie
Rozprzestrzenianie się nieprawdziwych informacji jak chorób zakaźnych nie jest wyłącznie chwytliwą metaforą. Negatywne skutki też są podobne. I kiedyś, i współcześnie. [Artykuł także do słuchania]
Kasper Kalinowski
7 października 2025
Polityka z dnia 7 października 2025
Zakażenie drogą ustną
Człowiek
Naród to wspólnota ludzi złączonych przez „ziemię i krew”? Rzeczywistość nie jest taka prosta.
Od cmentarzysk Awarów po fenickie kolonie i neandertalskie jaskinie – archeogenetyka burzy proste wyobrażenia o tym, czym są narody, etnosy i tożsamości. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Ryszkiewicz
7 października 2025
Polityka z dnia 7 października 2025
Milczenie genów
Człowiek
Sokrates. Jaki był, co by dziś powiedział i czy w ogóle chciałby z nami rozmawiać
Platon porównuje go do gza kąsającego wielkiego konia, jakim są Ateny – filozofia ma bowiem wprawiać w niepokój, burząc stereotypowe wyobrażenia o świecie i ludziach. A to może być bolesne i irytujące – mówi biograf starożytnego uczonego prof. Krzysztof Łapiński. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
5 października 2025
Polityka z dnia 5 października 2025
Obrona Ksantypy
Człowiek
Czyngis-chan: jeden z ostatnich rudowłosych Mongołów
Mutacje związane z rdzawym kolorem włosów pochodzą z zachodniej Eurazji i mogły dotrzeć do Mongolii w epoce brązu wraz z pasterzami kultury Afanasjewo i Khemtseg. Później jednak zniknęły. Dlaczego?
Agnieszka Krzemińska
2 października 2025
Człowiek
Zwróciła małpom godność. Zmarła Jane Goodall
Jej kilkudziesięcioletnia praca badawcza oraz aktywistyczna doprowadziła do przeformatowania etologii i odwrócenia perspektywy naukowej o 180 stopni. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
2 października 2025
Człowiek
Autyzm nie jest jednorodny genetycznie
To może tłumaczyć, dlaczego u części osób trudności nasilają się dopiero z wiekiem i częściej współwystępują z innymi problemami psychicznymi.
Marcin Rotkiewicz
1 października 2025
Człowiek
Czym było żelazo, zanim zasłużyło na swoją epokę
Na stanowisku Gadachrili w Gruzji archeolodzy odnaleźli jeden z najstarszych znanych warsztatów metalurgicznych Kaukazu. Dokonane tam odkrycia pokazują, że zamiast rewolucji, odbywało się powolne dojrzewanie do nowej ery.
Agnieszka Krzemińska
1 października 2025
Człowiek
180 lat „Scientific American”. Genetyczne śpiewanie i dyrygowanie, czyli raportu specjalnego cz. 5.
DNA to stara historia, historia z XX wieku. Zna tylko jedną śpiewkę. Ma tylko jedną funkcję, jaką jest przechowywanie informacji biologicznych, i radzi z nią sobie wybitnie dobrze. Ale jest bierny – nie może nic zdziałać bez swoich dzieci, RNA i białek. [Artykuł także do słuchania]
Philip Ball
1 października 2025
Scientific American z dnia 1 października 2025
To RNA, a nie DNA, stanowi podstawę życia
Człowiek
Zapachy: dlaczego jedne odbieramy jako przyjemne, a inne uważamy za smród?
Wrażenia węchowe, jak się okazuje, są niezwykle indywidualne – woń, która dla jednej osoby wydaje się kusząco kwiatowa, dla innej może być drażniąca i chemiczna. Niemieccy badacze poprosili niedawno 1227 uczestników, by opisali i ocenili 73 różne zapachy. Odkryli, że odpowiedzi były uderzająco zróżnicowane.
Clara Moskowitz
1 października 2025
Scientific American z dnia 1 października 2025
Dlaczego niektóre wonie kochamy, a innych nienawidzimy
Człowiek
Kto zasłużył na słuszny wzrost i czy wyżej się już nie da
Od ponad wieku coraz dłużej żyjemy, kolejne pokolenia są coraz wyższe. Tyle że dynamika tych zmian bardzo w ostatnim czasie zwolniła. Czy już dotarliśmy do górnej granicy naszych możliwości biologicznych? [Artykuł także do słuchania]
Ewa Nieckuła
1 października 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025
Czy będziemy wysocy jak Niderlandczycy?
Struktura
Złamany „Van Gogh”, czyli szaleństwo w muzeum
Placówki, w których prezentuje się dzieła sztuki, dysponują narzędziami ochrony, jakich nigdy w historii nie miały, ale wykorzystują je nie do walki ze złodziejami. Większe problemy sprawiają niektórzy zwiedzający. [Artykuł także do słuchania]
Kamil Nadolski
1 października 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025
Sztuka pod nadzorem
Człowiek
Nie dla mobbingu
Wystartował konkurs „Bezpieczna Uczelnia” – wspólna odpowiedzialność za budowę kampusów wolnych od mobbingu.
(red.)
1 października 2025
Scientific American z dnia 1 października 2025
Nie dla mobbingu
Człowiek
Dlaczego lubimy ekspresję
Uśmiechy i grymasy nie służą wyłącznie przekazywaniu emocji.
Eithne Kavanagh, Jamie Whitehouse, Bridget Waller
1 października 2025
Scientific American z dnia 1 października 2025
Dlaczego lubimy ekspresję
Człowiek
Jak poradzić sobie z diagnozą, która odmienia życie
Gdy dziecko zmaga się z poważnym problemem zdrowotnym, nasza umiejętność odnalezienia się w nowych waunkach może okazać się kluczem do szczęścia całej rodziny.
Beth S. Russell
1 października 2025
Scientific American z dnia 1 października 2025
Jak poradzić sobie z diagnozą, która odmienia życie
Człowiek
180 lat „Scientific American”. Naukowe przewroty i fikołki, czyli raportu specjalnego cz. 1.
Istnieją okresy „normalnej nauki”, w których badacze dzielą wspólny konsens – czyli paradygmat – dotyczący funkcjonowania natury. Potem jednak nowa teoria czy eksperyment burzy ten paradygmat. Zwolennicy starego poglądu bronią się zaciekle, lecz ostatecznie ich idee zostają odrzucone. Z odwrócenia rodzi się nowy paradygmat, który prędzej czy później również zostaje obalony. Czy to na pewno tak działa? [Artykuł także do słuchania]
Charles C. Mann
1 października 2025
Scientific American z dnia 1 października 2025
Punkty zwrotne
Człowiek
Gen odporności
Pochodzi od denisowian, ale przekazali go nam neandertalczycy. Dzięki niemu nasi przodkowie łatwiej podbili Amerykę.
(HOLD)
1 października 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025
Gen odporności
Człowiek
180 lat „Scientific American”. Neuronów zamieranie i odżywanie, czyli raportu specjalnego cz. 2.
Próby zszywania uszkodzonych zakończeń neuronów w obwodowym układzie nerwowym sięgają VII wieku. Dopiero jednak pod koniec XIX wieku naukowcy zaczęli rozumieć, jak dokładnie przebiega regeneracja nerwów. [Artykuł także do słuchania]
Diana Kwon
1 października 2025
Scientific American z dnia 1 października 2025
Nerwy się regenerują
Człowiek
Bieszczady: baza ludzi niezmiennie odmiennych
Przez tysiące lat ta kraina znajdowała się na skraju zamieszkanego świata, a ci, którzy ją w końcu uznali za swój dom, zostali z nich wygnani. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
1 października 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025
Bieszczadzkie echa
Człowiek
Człowiek Smok znów miesza w drzewie rodowym człowieka
Na to, że droga od Homo erectus do nas nie była taka prosta, wskazywała już chińska czaszka Homo longi z Harbinu. Sceptyków nie brakowało, ale teraz dostali drugi, mocniejszy dowód.
Agnieszka Krzemińska
29 września 2025
Podkast
Podkast 147. Michał Brzeziński: Kowal własnego losu to urojenie
Co wpływa na to, że człowiek ma szansę na sukces? Ile jest rodzajów nierówności? Jaka jest ich skala w Polsce? Mówi prof. Michał Brzeziński z Katedry Ekonomii Politycznej Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Marek Ścibior
25 września 2025
Człowiek
Ejakulacja nie taka prosta, jak się (badaczom) wydaje
Co sprawia, że kopulacja kończy się wytryskiem? To zależy, kogo zapytać: szczura, mysz czy człowieka.
Marta Alicja Trzeciak
23 września 2025
Człowiek
Całun Turyński: cud czy oszustwo? Ten spór się nie skończy
Od wielu dekad niektórzy naukowcy próbują uwiarygadniać legendę Całunu Turyńskiego, inni chcą poznać jego prawdziwą historię. Ostatnio jedni i drudzy wykorzystują w tym celu – jakżeby inaczej – sztuczną inteligencję. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
23 września 2025
Polityka z dnia 23 września 2025
Boski odcisk w ludzkich rękach
Człowiek
Upał zabił w ubiegłym roku prawie 63 tys. Europejczyków
Nieznośnie wysoka temperatura jest na naszym kontynencie najbardziej zabójczą z wszystkich klęsk żywiołowych – przestrzegają naukowcy.
Andrzej Hołdys
22 września 2025
Człowiek
29 ostrzy lepszych niż sprzęt Ötziego
Wyjątkowy „pakunek z epoki lodowcowej” znaleźli archeolodzy w Milovicach na południu Moraw. Jest o ok. 25 tys. lat starszy niż dotychczas zachowany najlepiej na lodowcu przy mumii Człowieka z lodu.
Agnieszka Krzemińska
22 września 2025
Człowiek
Na zmianę czasu zegar biologiczny reaguje buntem
Przybywa tych, którzy uważają, że pora rozstać się z wojennym reżimem godzinowym. Są wśród nich autorzy badań opublikowanych w najnowszym „PNAS”.
Andrzej Hołdys
18 września 2025
Człowiek
Najstarsze mumie nie pochodzą z Egiptu. I pachną dymem
Datowane na od 12 do 4 tys. lat celowo zmumifikowane ciała spoczywały w południowych Chin i Azji Południowo-Wschodniej. A to tereny, gdzie powietrze jest ciężkie od monsunowej wilgoci.
Agnieszka Krzemińska
17 września 2025
Człowiek
Kultura dla każdego
PGE wspiera najbardziej znane polskie instytucje kulturalne, a równocześnie pomaga nowym inicjatywom i nie zapomina o działalności edukacyjnej wśród dzieci i młodzieży.
materiał promocyjny
17 września 2025
Człowiek
Spór o pochodzenie Słowian trwa i robi się coraz ciekawszy
„Historię trzeba napisać na nowo”, „A jednak migracja”, „Badacze rozwikłali trudną zagadkę”. Takie nagłówki pojawiają się w mediach. Tymczasem „sensacyjne” badania wyjaśniające pochodzenie Słowian jedynie odświeżyły toczony od XIX w. spór. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
16 września 2025
Polityka z dnia 16 września 2025
Słowiańskie zwierciadło
Człowiek
Porządnie się najeść i napić. Oto brytyjski sposób na ciężkie czasy
Miliony kości zwierząt w śmietniskach z końca epoki brązu dowodzą, że pomimo kryzysu była to „era wielkich uczt”. Badacze pytają: czy była to rozrywka, czy ofiara dla bogów?
Agnieszka Krzemińska
12 września 2025
Człowiek
Trzecia kultura Siwczyka. Olga Tokarczuk: umysł encyklopedyczny
Tak sobie gadaliśmy, w trosce, ale też uldze, że może jednak warto publicznie upominać się o naukę. Bo odwrót od zobiektywizowanej wiedzy, ku plemiennym zabobonom chyba jest paradygmatyczny dla naszej współczesności. [Artykuł także do słuchania]
Krzysztof Siwczyk
11 września 2025
Człowiek
Zbrodnie i ich obrazy w mediach społecznościowych mogą wywołać PTSD
Do takiego wniosku doszli naukowcy badający Izraelczyków po ataku Hamasu z 2023 r. Przy okazji odkryli, że smartwatche potrafią wychwycić wczesne sygnały zespołu stresu pourazowego.
Marcin Rotkiewicz
10 września 2025
Człowiek
Z notatnika neandertalczyka. Co chcieli zapamiętać? Tych 17 kresek to zagadka dla nauki
Przodkowie dzisiejszych ludzi utrwalali i przekazywali informacje długo przed powstaniem pisma. Co chcieli zapamiętać? Co przekazać potomnym? Co odczytujemy dzisiaj? [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
9 września 2025
Polityka z dnia 9 września 2025
Z notatnika neandertalczyka
Człowiek
3 minuty, by oczarować świat nauką – trwa nabór do FameLab Poland 2025!
Do 16 września trwa nabór do FameLab Poland 2025 – krajowej edycji największego na świecie konkursu komunikacji naukowej. Organizatorem wydarzenia jest Uniwersytet Śląski, realizujący inicjatywę w ramach Konsorcjum Akademickiego – Katowice Miasto Nauki.
Materiał Partnera
4 września 2025
Człowiek
Majowie: tajna historia miasteczka, które nie uległo misjonarzom
Hunacti przetrwało ledwie kilkanaście lat – opuszczono je ok. 1572 r. Jego dzieje mówią jednak bardzo dużo o strategiach rdzennych ludów Mezoameryki w obliczu hiszpańskiej dominacji – o oporze, sile wspólnoty i o cenie, jaką płacono za trwanie przy własnych bogach.
Agnieszka Krzemińska
3 września 2025
Człowiek
Gęsia skórka, zwężone źrenice, spowolnione tętno. Muzyka to nie tylko doznania artystyczne.
Pomiary, które oceniają wpływ muzyki na umysł i ciało człowieka, są może odarte z romantyzmu, ale za to bardzo przydatne naukowo. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
2 września 2025
Polityka z dnia 2 września 2025
Biologia muzyki
Człowiek
Ekspansja rolnictwa w Europie. Nie słowem, nie ogniem a liczbą
Archeolodzy od dekad spierają się, jak naprawdę doszło na naszym kontynencie do zmiany stylu życia z łowiecko-zbierackiego na rolniczy. Czy była to spokojna wymiana idei – czyli cultural diffusion – czy raczej ludzi na kolejnych terytoriach (demic diffusion)? Odpowiedź przynoszą nowe badania. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
1 września 2025
Człowiek
Wirus opryszczki zmienia ludzkie DNA. Po godzinie od zakażenia
Wirus przenosi się m.in. poprzez kontakt z wydzieliną pęcherzykową i śliną w trakcie pocałunku bądź korzystania z tych samych naczyń. Po wniknięciu do komórki trafia do najważniejszej jej części, czyli jądra komórkowego, gdzie magazynowany jest materiał genetyczny.
Katarzyna Kornicka-Garbowska
1 września 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 września 2025
Precyzyjny atak
Człowiek
Kolor, który widziało tylko pięć osób
Przeciętne ludzkie oko potrafi rozróżnić nawet do 10 mln odcieni – od najczystszej szarości po laserową zieleń. Teraz naukowcy twierdzą, że udało im się wyjść poza ten znany zakres i wkroczyć w nowy świat barw.
Jacek Krywko
1 września 2025
Scientific American z dnia 1 września 2025
Nieprawdopodobny turkus
Człowiek
Historia informacji
Wyruszmy w niezwykle barwną podróż przez dzieje ludzkiej komunikacji i dzielenia się wiedzą.
(red.)
1 września 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 września 2025
Historia informacji
Człowiek
Głowa w chmurach nie próżnuje
Podczas prostych zadań, które wymagają minimalnej uwagi, błądzenie myślami może w rzeczywistości pomagać w nauce wzorców probabilistycznych, dzięki którym wykonujemy zadania skuteczniej.
Nora Bradford
1 września 2025
Scientific American z dnia 1 września 2025
Błądząc myślami
Człowiek
Wonie starożytności
Naukowcy odkrywają zapach egipskich mumii.
Gayoung Lee
1 września 2025
Scientific American z dnia 1 września 2025
Wonie starożytności
Człowiek
„Kolejka górska niemal wymykająca się spod kontroli”. Czy rzeczywiście można tak opisać nastoletni mózg?
Jako nastolatka obserwowałam, słuchałam, zadawałam pytania i starałam się zrozumieć wszystkie złożone przekazy kulturowe i emocjonalne, które do mnie docierały. Kim właściwie jesteśmy, my ludzie, kim jestem ja? Teraz, 35 lat później, wciąż nurtują mnie te pytania, a ponadto to, jak nastolatki starają się zrozumieć, czego są świadkami i co przeżywają. [Artykuł także do słuchania]
Mary Helen Immordino-Yang
1 września 2025
Scientific American z dnia 1 września 2025
Rozwój nastoletniego mózgu
Człowiek
Podłość i medycyna. Historia Josepha Merricka
Epoka wiktoriańska, choć słynęła z postępu technologicznego i naukowego, była czasem niezwykłej hipokryzji i społecznej brutalności. Osobliwości cielesne nie wzbudzały współczucia, lecz ciekawość, najlepiej biletowaną. W takich czasach żył mężczyzna znany jako człowiek-słoń. [Artykuł także do słuchania]
Kamil Nadolski
1 września 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 września 2025
Twarz, której bali się wszyscy
Człowiek
Współpraca się opłaca
Rząd Danii korzysta z pracy poszukiwaczy amatorów do odkopywania artefaktów ukrytych na polach uprawnych. Ich znaleziska piszą na nowo historię kraju.
Elizabeth Anne Brown
1 września 2025
Scientific American z dnia 1 września 2025
Współpraca się opłaca
Człowiek
Jak rozmawiać z dziećmi o rasizmie
Dzieci często stykają się z nim już w przedszkolu. Rozmowy na ten temat nie są łatwe, ale konieczne.
Sylvia Perry
1 września 2025
Scientific American z dnia 1 września 2025
Jak rozmawiać z dziećmi o rasizmie
Człowiek
Każda obserwacja się liczy. Jak możesz współtworzyć globalne bazy wiedzy
Nie musisz być dyplomowanym uczonym, by dokonać odkrycia. Citizen science pozwala amatorom rejestrować obserwacje i wspierać naukę – od monitorowania ptaków po dokumentowanie mikroplastiku w wodzie.
Romuald Mikusek, Monika Klimowicz-Kominowska
1 września 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 września 2025
Każda obserwacja się liczy. Jak możesz współtworzyć globalne bazy wiedzy
Człowiek
Czy łatwo nam coś wmówić?
Najnowsze badania pokazują, jak trudne jest wszczepienie całkowicie zmyślonych wydarzeń do ludzkiej pamięci.
Bernice Andrews i Chris R. Brewin
1 września 2025
Scientific American z dnia 1 września 2025
Czy łatwo nam coś wmówić?
Człowiek
Najpierw uczłowieczyliśmy biodra
Aby stanąć pewnie na tylnych kończynach, musieliśmy najpierw wygiąć, skrócić i poszerzyć kość biodrową. Naukowcy odtworzyli dzieje tej kluczowej modyfikacji.
Andrzej Hołdys
29 sierpnia 2025
Człowiek
Najbardziej cierpią młodzi. Zmienia się globalny wzorzec samopoczucia
Najgorsze samopoczucie psychiczne przypadało kiedyś na wiek średni. Wzorzec ten stał się jednak nieaktualny.
Marcin Rotkiewicz
27 sierpnia 2025
Człowiek
Czar muzyki? Dar neurobiologicznego okablowania
Gdy dźwięk ulubionej piosenki wywoła łzy wzruszenia lub radości, pamiętajmy, że nie jest to doświadczenie uniwersalne.
Maria Zguda
26 sierpnia 2025
Człowiek
Koniec boomu. Tempo wzrostu długości życia wyraźnie zwalnia
Osoby urodzone między 1939 a 2000 r. mogą nie doczekać setki, nawet w najbogatszych państwach świata.
Marcin Rotkiewicz
26 sierpnia 2025
Człowiek
Upały dodają nam lat
W cieplejszym klimacie wielu z nas będzie się szybciej starzało – doszli do wniosku naukowcy po przeprowadzeniu badań epidemiologicznych na Tajwanie.
Andrzej Hołdys
25 sierpnia 2025
Człowiek
Uderzenie wyprzedzające. O nauce inspirowanej SF
VR, ankiety i symulacje mogą pomóc przewidzieć, jak ludzie zareagują na technologie, które dopiero raczkują w laboratoriach – to idea „science fiction science”.
Tomasz Roman Tarnawski
22 sierpnia 2025
Człowiek
Pięć dynamicznych trybów, czyli dlaczego każdy widzi świat inaczej
Nowatorskie badanie fMRI ujawnia, że nasz sposób postrzegania świata zależy od zaledwie paru powtarzalnych wzorców aktywności mózgu, które kształtują styl interpretacji rzeczywistości.
Maria Zguda
22 sierpnia 2025
Człowiek
Genetyczne Oreo. Jak archaiczni kuzyni podzielili się przepisem na odporność
Fragmenty DNA odziedziczone po denisowianach i neandertalczykach odegrały kluczową rolę w adaptacji pierwszych ludzi w Amerykach.
Agnieszka Krzemińska
22 sierpnia 2025
Człowiek
Reński overkill. Makabryczne trofea krótkotrwałej kultury
Badacze uznają znaleziska z Alzacji za jeden z najstarszych przykładów w Europie, gdy przemoc stała się elementem politycznego spektaklu, budowania wspólnoty i manifestacji siły.
Agnieszka Krzemińska
21 sierpnia 2025
Człowiek
Miłość i śmierć w mezolicie. Archeolodzy odsłonili wyjątkowy grób
Odsłonięty właśnie przypadkowo mezolityczny pochówek z Kujaw, unikatowy w swojej formie i stanie zachowania, otwiera nowe pytania o emocje, wierzenia i rytuały społeczności sprzed 8 tysięcy lat.
Agnieszka Krzemińska
20 sierpnia 2025
Człowiek
„Myślałem, że łapie muchy”. Oto botanik-agent, który donosił na Puszkina. Na Mickiewicza też?
Czym się różni służba dla nauki od służby w wywiadzie? Niektórzy przyrodnicy łączyli te zajęcia. Nie tylko w XIX-wiecznej Rosji.
Piotr Panek
19 sierpnia 2025
Polityka z dnia 19 sierpnia 2025
Agent w zielniku
Człowiek
Homo fermentus? Kiszonki zmieniły ewolucję i ujarzmiły czas. To był skok cywilizacji
Jak alkohol i kiszonki namieszały w naszej ewolucji biologicznej, kulturowo-społecznej, a nawet duchowej.
Agnieszka Krzemińska
19 sierpnia 2025
Polityka z dnia 19 sierpnia 2025
Homo fermentus
Człowiek
Gdy śledztwo sięga DNA. Jak to działa i dlaczego zawodzi? Nie wierzcie serialom true crime
Popularne seriale true crime stworzyły wyidealizowany obraz kryminalistyki. W rzeczywistości testy genetyczne nie zawsze przesądzają o winie.
Kamil Nadolski
19 sierpnia 2025
Polityka z dnia 19 sierpnia 2025
Gdy śledztwo sięga DNA
Człowiek
Kipu. Nie tylko narzędzie, ale i medium tożsamości
Archiwa państwa Inków mogły powstawać siłami ludzi z pospólstwa, pomimo że kronikarze hiszpańscy opisali je jako wyłączną domenę wyżej urodzonych.
Agnieszka Krzemińska
19 sierpnia 2025
Człowiek
Nigdy nie byliśmy sami
Homo, australopiteki, parantropy – wszyscy żyli w jednej epoce, rywalizując o zasoby. Afryka 2,6 mln lat temu była tyglem ewolucyjnym.
Agnieszka Krzemińska
18 sierpnia 2025
Człowiek
Trzecia kultura Siwczyka. Wojciech Śmieja: Pomaga mężczyznom nazwać lęki organizujące ich patriarchalną tresurę
Nowa, pięknie ilustrowana książka Śmieji pisana jest z „wewnątrz” emocji dyskusji polityczno-społecznych, które toczymy jako zdezelowana wspólnota narodowa wokół paradygmatów męskości.
Krzysztof Siwczyk
17 sierpnia 2025
Człowiek
Palimpsest pod wulkanem. Życie w Pompejach nigdy się nie zatrzymało
Archeolodzy odkryli dowody dwóch fal osadnictwa po wybuchu Wezuwiusza. Ludzie wrócili do ruin i żyli w nich przez cztery stulecia.
Agnieszka Krzemińska
16 sierpnia 2025
Człowiek
Hominidy sprowadzały z daleka kamień na narzędzia
Ponad dwa i pół miliona lat temu, na półwyspie Homa w południowo-zachodniej Kenii, nasi dalecy krewni nie zadowalali się byle jakim kamieniem. Choć w okolicy nie brakowało skał, wybierali twardy, ale kruchy, łatwy do odłupywania kamień, który sprowadzali z odległości ponad 10 km. Najnowsze badania zespołu kierowanego przez Emmę Finestone z Cleveland Museum of Natural History, opublikowane w Science Advances, przesuwają najstarszy dowód na transport surowców o imponujące 600 tys. lat wstecz.
Agnieszka Krzemińska
13 sierpnia 2025
Człowiek
Niewierność w czasach zarazy. Najchętniej skaczą w bok rodzice
Stres związany z Covid-19 wpłynął na relacje romantyczne w nieoczekiwany sposób.
Marcin Rotkiewicz
13 sierpnia 2025
Człowiek
Sprawca na oko, czyli jak nie wsadzić niewinnego
Ludzka pamięć bywa zawodna, ale jeśli jej nie zakłócać – może być nieocenionym sprzymierzeńcem sprawiedliwości.
Maria Zguda
8 sierpnia 2025
Człowiek
Ocean dla homininów to żadna przeszkoda
Potrafiły dotrzeć na Sulawesi już milion lat temu. Były bardziej mobilne, przedsiębiorcze i odporne na trudności, niż sądziliśmy.
Agnieszka Krzemińska
6 sierpnia 2025
Człowiek
Zapomniane podobozy Gross-Rosen. Tylko poszukiwacze krążą tu z wykrywaczami metali
Choć rozsiane po Dolnym Śląsku podobozy Gross-Rosen były miejscem cierpienia tysięcy więźniów z całej Europy, większość nie doczekała się ani badań, ani upamiętnień.
Agnieszka Krzemińska
5 sierpnia 2025
Polityka z dnia 5 sierpnia 2025
Krajobrazy zniewolenia
Człowiek
Brian Merchant: Luddyści wiedzieli, co zostanie utracone, jeśli technologia będzie ważniejsza od człowieka
Czego w dobie big techów i AI możemy się nauczyć od XIX-wiecznych buntowników? Odpowiada Brian Merchant, autor wydanej właśnie po polsku książki „Krew w maszynie”. [Artykuł także do słuchania]
Kasper Kalinowski
5 sierpnia 2025
Polityka z dnia 5 sierpnia 2025
Patent na bunt
Człowiek
Co owinięto w Całun Turyński
Spór na temat tego obiektu toczy się od dekad. Nie jest jednowymiarowy. Miesza się w nim kwestia datowania, technologii powstania obrazu, ikonografii i stylu przedstawienia oraz potrzeba wielu wierzących, by był on czymś więcej niż symbolem. Kolejnym głosem w dyskusji są badania brazylijskiego grafika i antropologa cyfrowego Cicero Moraesa.
Agnieszka Krzemińska
4 sierpnia 2025
Człowiek
Nasi przodkowie zmienili dietę i zęby. Sęk w kolejności
Co było pierwsze: zmiana w ciele czy modyfikacja zachowania? Oto jedno z najciekawszych pytań, jakie zadają sobie paleoantropolodzy. Badacze z Dartmouth College właśnie znaleźli odpowiedź. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
1 sierpnia 2025
Człowiek
Niepotrzebne części człowieka
Niektóre z nich zupełnie wyszły z użycia. Inne uważaliśmy za zbędne, a jednak są potrzebne.
Ewa Nieckuła
1 sierpnia 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 sierpnia 2025
Niepotrzebne części człowieka
Człowiek
Siła opowieści
Dobrych opowiadaczy wyróżnia silne poczucie sensu życia i stosowanie szerszej perspektywy.
Ron Shachar
1 sierpnia 2025
Scientific American z dnia 1 sierpnia 2025
Siła opowieści
Człowiek
Myślenie bez słów
Okazuje się, że percepcja nie wymaga języka.
Gary Stix
1 sierpnia 2025
Scientific American z dnia 1 sierpnia 2025
Myślenie bez słów
Człowiek
Wstrząśnięte, zmieszane. Efekty uboczne masowych podróży
Eksplozja turystyki ma swój początek w Hollywood, ale jej skutki odczuwa dziś nawet biegun północny.
Andrzej Hołdys
1 sierpnia 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 sierpnia 2025
Wstrząśnięte, zmieszane. Efekty uboczne masowych podróży
Człowiek
Edukacja w USA potrzebuje faktów, a nie ideologii
Sto lat po procesie Johna Scopesa ideolodzy religijni nadal próbują zastąpić oparte na dowodach programy nauczania mitami, ze szkodą dla poziomu wykształcenia społeczeństwa.
Redakcja Scientific American
1 sierpnia 2025
Scientific American z dnia 1 sierpnia 2025
Edukacja w USA potrzebuje faktów, a nie ideologii
Człowiek
Polowania na albinosów
W Afryce albinosów morduje się dla zysku. Nakręcana od lat spirala przesądów sprowadza na ludzi z bielactwem ogromne niebezpieczeństwo.
Kamil Nadolski
1 sierpnia 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 sierpnia 2025
Polowania na albinosów
Człowiek
Pokonać stereotyp
Okazuje się, że mężczyznom bardziej zależy na romantycznych relacjach niż kobietom.
Clarissa Brincat
1 sierpnia 2025
Scientific American z dnia 1 sierpnia 2025
Pokonać stereotyp
Człowiek
Język wpływa na zainteresowanie nauką
W miarę jak dzieci dorastają, ich rozumienie nauki i bycia naukowcem się zmienia. Słowa używane przez dorosłych są krytyczne dla podtrzymania chęci dokonywania odkryć przez najmłodszych.
Ryan F. Lei
1 sierpnia 2025
Scientific American z dnia 1 sierpnia 2025
Język wpływa na zainteresowanie nauką
1
2
...
19
następna »
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama