Człowiek - strona 1

Zwycięstwo Trumpa to echo historycznych momentów, w których przegrała prawda

Kiedy naród wybiera iluzję

Robert Jay Lifton

ŻIH z dnia 1 maja 2025

Kiedy naród wybiera iluzję

Pierwsi rolnicy, którzy tysiące lat temu dotarli do doliny Nilu, szybko wyparli żyjące tam społeczności zbieracko-łowieckie.

Rzeź nad Nilem?

Wiedza i Życie z dnia 1 maja 2025

Rzeź nad Nilem?

Choć ludzkość jeszcze nigdy nie miała dostępu do tak ogromnych zasobów danych, to wcale nie jesteśmy mądrzejsi niż pokolenie naszych dziadków. Zbyt duży natłok informacji to współczesny paradoks wiedzy.

Przebodźcowani

Wiedza i Życie z dnia 1 maja 2025

Przebodźcowani

Dzieci potrzebują cierpliwości dorosłych i wielu ćwiczeń, aby zrozumieć, czym jest sprawiedliwość i równość.

Gdy dziecko woła „To nie fair!”

Kendra Thomas

Scientific American z dnia 1 maja 2025

Gdy dziecko woła „To nie fair!”

Cierpienie, które skłania ku uzależnieniu, nie musi być jawne i wyraźne. Może być pozornie przyziemne, jak w moim przypadku wychowanie przez cierpiących na depresję rodziców i sekowanie w szkole. [Artykuł także do słuchania]

Uzależnienia: terapia zaczyna się od traumy

Maia Szalavitz

Scientific American z dnia 1 maja 2025

Korzenie uzależnień

Anthony Fauci mówi, czego nauczył nas Covid-19.

Zapobiec kolejnej pandemii

Tanya Lewis

Scientific American z dnia 1 maja 2025

Zapobiec kolejnej pandemii

Lublin zyskuje coraz większe znaczenie na mapie rynku pracy. Dla osób z mniejszych miejscowości może być realną szansą na rozwój zawodowy bez konieczności przeprowadzki do największych aglomeracji.

Lublin dla kandydatów z innych miast – czy warto szukać pracy w stolicy regionu?

Artykuł sponsorowany

30 kwietnia 2025

„Świat punicki był zaskakująco kosmopolityczny – mówi prof. David Reich z Harvard University. – Na tych samych stanowiskach archeologicznych znajdujemy szczątki ludzi o bardzo różnych korzeniach genetycznych, którzy współtworzyli jedną cywilizację”. O czym to świadczy?

Nie mieczem, a słowem. O sukcesie Fenicjan

28 kwietnia 2025

Dzięki technologii 3D kilka usatolono pochodzenie wgłębień w kości biodrowej mężczyzny znalezionego w Driffield Terrace. To pierwsze potwierdzenie, że w Brytanii gladiatorzy walczyli na arenach ze zwierzętami.

Gladiator z Yorku wszedł w paszczę lwa

23 kwietnia 2025

Gdzieś między 900 a 1030 r. w centrum dzisiejszej Wielkopolski narodziło się państwo, ale szybko podupadło. Naukowcy potwierdzili właśnie dwa przypuszczenia – początki państwa Piastów to dramatyczna przebudowa środowiska i udział w globalnym handlu ludźmi.

Piastowie: historia ekspansji, eksploatacji i nieumiejętności

22 kwietnia 2025

Jak głos i sposób mówienia wiążą się z płcią? Jak modyfikuje się je u osób w procesie tranzycji? Opowiada Natalia Pancewicz, trenerka wokalna, prezeska Fundacji Przestrzeń Czułego Głosu. [Artykuł także do słuchania]

Głos: to się podwyższa, obniża i neutralizuje

Julia Zabrodzka

22 kwietnia 2025

Polityka z dnia 22 kwietnia 2025

Każdy głos się ćwiczy

Jedzenie to coś więcej niż tylko kalorie. Może poprawiać zdrowie, ale też mu szkodzić, przywoływać piękne wspomnienia i budzić wstręt. Bywa przejawem artyzmu albo zamienia się w niestrawną papkę.

Biologie fantastyczne: Żonglowanie talerzami

19 kwietnia 2025

Dlaczego to właśnie Homo sapiens przetrwał kosmiczne zamieszanie 41 tys. lat temu? Badacze z University of Michigan przedstawili właśnie teorię, która może spojrzenie na tę kwestię zmienić. A właściwie nieco je wyostrzyć.

Neandertalczyk przegrał, bo nie używał filtra UV. Prawdopodobnie

16 kwietnia 2025

Wygłaszane tam przemówienia w coraz większym stopniu opierają się na osobistych przekonaniach i interpretacjach. Tak wynika z analizy lingwistycznej 8 mln mów z ponad 140 lat.

W amerykańskim Kongresie umierają fakty

15 kwietnia 2025

Siła wszelkiego rodzaju „ludowych bandytów” zawsze polegała na ich oddziaływaniu na zbiorową wyobraźnię. Pod tym względem ostatnia książka Davida Graebera dostarcza interesujących wątków, które aż proszą się o zgłębienie. [Artykuł także do słuchania]

Wolność, równość, demokracja. Dali to światu piraci?

15 kwietnia 2025

Polityka z dnia 15 kwietnia 2025

Bandera wolności

Nie tylko zamek i katedra. Na wzgórzu wawelskim życiem tętniło całe miasteczko. Ślady po nim można zobaczyć na otwartej właśnie wystawie w Małej Baszcie. [Artykuł także do słuchania]

Jak się kiedyś działo u Kraka za piecem

15 kwietnia 2025

Polityka z dnia 15 kwietnia 2025

U Kraka za piecem

Rozwój rolnictwa, miast czy struktur władzy automatycznie prowadził do większych różnic w podziale dóbr w społeczeństwa. To przekonanie zostało właśnie obalone.

Nierówności ekonomiczne nigdy nie były nieuniknione

14 kwietnia 2025

Zgodnie z tą hipotezą długotrwały kontakt z technologią może pogarszać sprawność poznawczą. Najnowsze badania wskazują jednak, że wręcz ją poprawia.

„Cyfrowa demencja” to chyba jednak mit

14 kwietnia 2025

Korzystając z pomocy AI, naukowcy zbadali, w jaki sposób natura starała się rozwiązać tzw. „dylemat położniczy”.

Kobiety płacą wysoką cenę za dwunożność naszego gatunku

Marcin Rotkiewicz

10 kwietnia 2025

Bliscy krewniacy ludzi współczesnych i neandertalczyków mogli zasiedlić całą Azję Wschodnią, włącznie z jej wilgotną strefą tropikalną.

Przejdziem morze, przejdziem góry, czyli jak denisowianie dotarli na Tajwan

10 kwietnia 2025

Okazuje się, że dotarli na tę wyspę 8,5 tys. lat temu, tysiąc lat przed przybyciem pierwszych rolników. Musieli przy tym pokonać co najmniej 100 km na otwartym morzu.

Maltę zdobyli już łowcy-zbieracze

9 kwietnia 2025

Mark Zuckerberg ogłosił przełomową decyzję w sprawie Facebooka z zegarkiem wartym milion dolarów na ręce. Jak obnosiliśmy się z symbolami prestiżu w przeszłości? [Artykuł także do słuchania]

Ban na lans. „Nuworyszy piętnuje się za brak klasy, a elity – za niemoralną rozrzutność”

8 kwietnia 2025

Polityka z dnia 8 kwietnia 2025

Ban na lans

Pierwszy krok to wiedza. Świadomość, że takie mechanizmy istnieją i są bardzo silne. Drugi krok to przechytrzenie mózgu. Świadome ograniczenie ekspozycji na takie sygnały – mówi psychiatra Anders Hansen, autor książki „Twój SuperMózg”. [Artykuł także do słuchania]

Anders Hansen: Social media żerują na instynktach. Można się przed tym obronić

8 kwietnia 2025

Polityka z dnia 8 kwietnia 2025

Rusz mózg

Dobra sytuacja ekonomiczna działa ochronnie na zdrowie i długość życia. Okazuje się jednak, że niekoniecznie i nie wszędzie.

Lepiej być biednym Europejczykiem niż bogatym Amerykaninem

4 kwietnia 2025

Te kości pojawiły się w łyżce koparki podczas przebudowy boiska w dzielnicy Simmering jesienią ubiegłego roku. Początkowo sądzono, że należały do ofiar II wojny światowej. Eksperci stopniowo zdali sobie jednak sprawę, że mają do czynienia z archeologiczną sensacją.

Masowa zbrodnia, po której narodził się Wiedeń

4 kwietnia 2025

Pytanie, które brytyjscy komicy zadali w filmie „Żywot Briana”, zafrapowało austriackich badaczy na tyle, że w Niemczech i Holandii poszukali odpowiedzi. Brzmi ona: całkiem dużo. Nawet ponoć dłuższe życie.

A co takiego dali nam Rzymianie? Monty Python chyba kpił niesłusznie

3 kwietnia 2025

W czasie zwanym Afrykańskim Okresem Wilgotnym (14,5–5 tys. lat temu) pustynia tętniła życiem. Niestety, z powodu panujących tam dziś ekstremalnych warunków DNA dawnych mieszkańców zwykle nie zachowuje się dobrze. Są jednak wyjątki.

O tych, którzy widzieli zieloną Saharę

2 kwietnia 2025

Przez lata sądzono, że wielka przemiana w historii ludzkości była wynikiem zmian warunków atmosferycznych. Wyższa temperatura i więcej opadów miały sprzyjać osiadłemu trybowi życia. Opublikowane w PNAS badania sugerują jednak inny powód.

Łowcy-zbieracze stali się rolnikami, bo taki był klimat (społeczny)

Przygotowania do matury nie muszą oznaczać stresu i niepewności. Dzięki platformie Więcej niż Matura uczniowie zyskują dostęp do innowacyjnych narzędzi, które czynią naukę bardziej efektywną, spójną i dopasowaną do indywidualnych potrzeb – zwłaszcza w przypadku przedmiotów takich jak chemia.

Więcej niż Matura – innowacyjne podejście do nauki chemii do matury

Materiał promocyjny

Wiadomość, że geny wymarłych przodków mogą znacząco wpływać na nasz mózg i zachowanie, jest raczej sprzeczna z intuicją. Najnowsze badania wskazują jednak, że ich obecność jest zauważalna. [Artykuł także do słuchania]

Neandertalskie DNA: kluczowy element historii nas wszystkich

Emily L. Casanova, F. Alex Feltus

Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025

Neandertalskie geny a umysł człowieka

Aby utrzymać przewagę konkurencyjną w dziedzinie nauki i techniki, Stany Zjednoczone muszą ułatwić urodzonym za granicą pracownikom sektora STEM wjazd do kraju.

Ułatwienie imigracji do USA napędzi innowacje

Redakcja Scientific American

Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025

Ułatwienie imigracji do USA napędzi innowacje

Niezwykłe właściwości tego najdłuższego nerwu czaszkowego człowieka są kluczem do nowych terapii.

Tajemnice nerwu błędnego

Jena Pincott

Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025

Tajemnice nerwu błędnego

Narządy zmysłów – wzrok, węch i słuch – działają około 100 000 000 razy szybciej niż procesy poznawcze. „Zestawienie tych liczb świadczy o ogromnej luce, a z tego wynikają interesujące nowe możliwości i sposoby prowadzenia badań.

Ludzki mózg jest wspaniały, tyle że ślamazarny

Rachel Nuwer

Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025

Nieprzekraczalna granica

Jak zwerbowała pokolenie kobiet-naukowców.

Tajna sieć Marii Skłodowskiej-Curie

Clara Moskowitz

Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025

Tajna sieć Marii Skłodowskiej-Curie

Dotyczy to i kobiet, i mężczyzn.

Młodość uwodzi

(KKG)

Wiedza i Życie z dnia 1 kwietnia 2025

Młodość uwodzi

Oczekiwanie, że dzieci będą różnie wyrażać lub skrywać swoje uczucia w zależności od tego, czy są chłopcami, czy dziewczynkami, jest krzywdzące.

Emocje nie mają płci

Pragya Agarwal

Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025

Emocje nie mają płci

Aby zmniejszyć podziały, należy zacząć od ocen moralnych.

Jak niemoralni są nasi przeciwnicy polityczni?

Curtis Puryear, Emily Kubin, Kurt Gray

Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025

Jak niemoralni są nasi przeciwnicy polityczni?

Spadku dzietności nie zahamują ani nowe ulgi i zasiłki, ani większa liczba przedszkoli i tanich mieszkań. Coraz więcej młodych ludzi nie widzi siebie w roli rodziców.

Dzieci? Nie planuję

Magdalena Nowicka-Franczak

Wiedza i Życie z dnia 1 kwietnia 2025

Dzieci? Nie planuję

Jest bardzo kruche. Przynosi nowe pomysły, stwarza nowe perspektywy, poprawia nastrój, zwiększa tolerancję na ryzyko i wzmacnia zdolność odróżniania prawdy od fikcji. Niepokój i niedobór snu mogą jednak ten cenny efekt tłumić. [Artykuł także do słuchania]

Olśnienie przychodzi w spokoju

John Kounios, Yvette Kounios

Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025

Eureka!

Większość ludzi tego nie potrafi.

Czy umiesz ocenić, który węzeł jest mocniejszy?

Clara Moskowitz

Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025

Czy umiesz ocenić, który węzeł jest mocniejszy?

Fundamentem europejskiego system sprawiedliwości był zawód kata, opłacany przez stulecia z miejskiego skarbca. Rola mistrza sprawiedliwości była niewdzięczna, choć wyjątkowo dobrze płatna.

Oprawcy na etacie

Wiedza i Życie z dnia 1 kwietnia 2025

Oprawcy na etacie

Kości uważane od 220 lat za szczątki słynnego rabusia Jonasa Schwarzera okazały się należeć do jego jeszcze słynniejszego szefa Johanna Bücklera, znanego jako Schinderhannes. Wszystko za sprawą muzealnej pomyłki.

Jak dwaj złodzieje naukowców wykiwali

31 marca 2025

Niektórzy twierdzą, że sezonowe zmiany czasu to praktyczne rozwiązanie. Z kolei badacze snu ostrzegają przed ich negatywnymi konsekwencjami zdrowotnymi. [Artykuł także do słuchania]

Pora zatrzymać czas? Naukowcy wciąż się spierają

Marcin Rotkiewicz

29 marca 2025

Gdy rosną w siłę elity, a biednieją masy, rewolucja jest za progiem. Jej czas i miejsce można wyliczyć, gorzej z szacowaniem skutków. O swojej książce „Czasy ostateczne” opowiada Peter Turchin, biolog ewolucyjny. [Artykuł także do słuchania]

Peter Turchin: Żadne imperium nie przetrwa rozpadu ładu społecznego

25 marca 2025

Polityka z dnia 25 marca 2025

Ta pompa jest jak bomba

Zbyt pochopne wnioski, nadmiernie uproszczone konkluzje, mała grupa badana – to przepis na nieudane doniesienie naukowe.

Sowy i śpiochy mogą mieć depresję i demencję? Nie ma podstaw, by w to wierzyć

20 marca 2025

Współcześni ludzie mają w swoim DNA ślady po dwóch pradawnych populacjach. To kolejny dowód na to, że jesteśmy wynikiem milionów lat ewolucyjnych eksperymentów natury. Dostarczyli go naukowców z University of Cambridge.

Homo sapiens po niejednej linii dziedziczy

19 marca 2025

Kim byli pierwsi Europejczycy? Skąd – o ile w ogóle – przybyli? I jaką wiedzę o ewolucji człowieka mogą nam dać? Odpowiedzi dostarcza nowe odkrycie z w Hiszpanii.

Szczęka sprzed ponad miliona lat, czyli pytanie o nowego przodka

12 marca 2025

Ustalono płeć szczątków znalezionych w ruinach bizantyjskiego klasztoru Khirbat el-Masani pod Jerozolimą. Tym samym jest pierwszy dowód na to, że surowe praktyki pokutne stosowały także kobiety.

Pokutną zbroję przywdziewali nie tylko mężczyźni

12 marca 2025

Wpływ, jaki na więzi społeczne mają obwodnice śródmiejskie w 50 największych miastach USA, przeanalizowali badacze z Complexity Science Hub. Wnioski są zgodne z tezą urbanistów.

Drogi dzielą tych, co blisko siebie

11 marca 2025

A jeśli ten stan to nie tylko problemy z pamięcią i koncentracją? O niebezpiecznych związkach między pandemią a populizmem. [Artykuł także do słuchania]

„Długi Covid” ma jeszcze jedną twarz. Polityczną

11 marca 2025

Drapacze chmur bogaczy sąsiadujące z popadającymi w ruinę kamienicami czynszowymi – to obraz wielu metropolii. Współczesnych, ale też starożytnych. Temu tematowi swoje badania poświęcili naukowcy z Max Planck Institute of Geoanthropology w Jenie.

Nierówności są wpisane w DNA miast? Tak, ale niekoniecznie

10 marca 2025

Czterokrotnie próbowano określić, z jakiego okresu pochodzi jedno z bardziej zagadkowych znalezisk antropologicznych w Europie. Bez wiarygodnego skutku. Wreszcie można odtrąbić sukces.

Dziecko z Lapedo ujawniło swój wiek

6 marca 2025

Osobniki zamieszkujące Afrykę Wschodnią już 1,5 mln lat temu tworzyły narzędzia nie tylko z kamienia – informują hiszpańscy badacze. Do tej pory sądzono, że inny surowiec stosowano dopiero milion lat później.

Co homininom mógł ofiarować słoń

5 marca 2025

Determinizm płciowy ustawił kobiety po stronie natury, z mężczyzn zaś uczynił twórców kultury i cywilizacji. Przyczyny upatrywano w męskiej biologii, ale ostatnio coraz częściej mówi się o wspieranej przez religie kulturze, którą mężczyźni wykorzystali, by kontrolować kobiety i ich płodność. [Artykuł także do słuchania]

Kobiety paleolitu: sprawne, sprytne, kreatywne. Naukowcy długo się co do nich mylili

4 marca 2025

Polityka z dnia 4 marca 2025

Mocna płeć

Za produkcję krwinek, czyli hematopoezę, odpowiada w organizmie człowieka szpik kostny. To zdanie właśnie przestało być prawdziwe. A to za sprawą badań naukowców z University of California.

Płuca potrafią więcej. Czas na zmiany w podręcznikach

3 marca 2025

Co łączy małego orangutana i znudzonego dzieciaka stojącego z rodzicami w kolejce do kasy? Szczególne zachowania, których korzenie sięgają czasów, kiedy na Ziemi nie było jeszcze ludzi. [Artykuł także do słuchania]

Trzynaście milionów lat harców, czyli o poczuciu humoru całkiem na poważnie

Erica Cartmill

Scientific American z dnia 1 marca 2025

Pochodzenie wygłupów

Zanim wymyślono stetoskop, głównym atrybutem lekarza było wypełnione nim szklane naczynie. Medycy analizowali nie tylko kolor uryny, ale pianę, zapach, a nawet smak i na tej podstawie stawiali diagnozę. Być może dlatego temat tego płynu nigdy nie był objęty kulturowym tabu, a on sam przyczyniał się do rozwoju gospodarczego miast i różnych gałęzi przemysłu.

Sikanie nie tylko na zdrowie. Opowieść o korzyściach z moczu

Renata Bubrowiecka

Wiedza i Życie z dnia 1 marca 2025

Płynne złoto

Echolokacja umożliwia niektórym osobom jazdę na rowerze lub grę w koszykówkę, mimo że są od dziecka niewidome. By orientować się w otoczeniu, zwykle wydają głośne, ostre mlaski językiem, słuchając różnic między odbijanymi od przedmiotów dźwiękami.

Dźwięk bywa dla mózgu widoczny

Simon Makin

Scientific American z dnia 1 marca 2025

Komora pogłosowa

Jak chronić poufne informacje?

Dlaczego wycieki danych zagrażają naszemu bezpieczeństwu

Ben Guarino

Scientific American z dnia 1 marca 2025

Dlaczego wycieki danych zagrażają naszemu bezpieczeństwu

Naukowcy podejrzewają, że powiększenie się mózgów australopiteków nie miało związku z mięsną dietą. Przebadane osobniki były wegetarianami.

Inteligencja nie z mięsa?

Wiedza i Życie z dnia 1 marca 2025

Inteligencja nie z mięsa?

Foie gras: eleganckie danie niehumanitarne

Radosław Kożuszek

Wiedza i Życie z dnia 1 marca 2025

Pasztet niehumanitarnego tuczu

Zestawienie wszystkich ludzi, którzy kiedykolwiek polecieli w kosmos

Klub astronautów

Clara Moskowitz

Scientific American z dnia 1 marca 2025

Klub astronautów

Od armii wyrzutków po najlepiej wyszkolonych najemników świata. Legia Cudzoziemska wciąż przyciąga najtwardszych żołnierzy.

Białe kepi, żelazna dyscyplina

Wiedza i Życie z dnia 1 marca 2025

Białe kepi, żelazna dyscyplina

Badania genetyczne sugerują, że 2 tys. lat temu na Wyspach Brytyjskich panował matriarchat.

U Celtów rządziły kobiety

Wiedza i Życie z dnia 1 marca 2025

U Celtów rządziły kobiety

Pierwsi ludzie mogli pojawić się w Europie już przed 1,95 mln lat, czyli o 500 tys. lat wcześniej, niż sugerowały dotychczasowe odkrycia.

Najstarsi Europejczycy z Niziny Wołoskiej

„Istnieje trwałe gospodarcze i społeczne zapotrzebowanie na paliwa kopalne, które nadal będą odgrywać kluczową rolę w naszym życiu”? Są one „niezbędne dla współczesnej cywilizacji”? Argument przeciw takim opiniom ma już 99 lat.

Wiedza i Życie z dnia 1 marca 2025

Najstarsi Europejczycy z Niziny Wołoskiej

Opinie

Ropa i gaz ziemny: kłamstwa dla zachowania status quo

Naomi Oreskes

Scientific American z dnia 1 marca 2025

Naprawdę niezbędne?

Ten gatunek jest badany z każdej możliwej strony przez naukowców różnych specjalizacji i za pomocą najnowszych technologii. Nowe analizy każą inaczej spojrzeć na jego genezę.

Ucho neandertalczyka wskazuje na wąskie gardło

28 lutego 2025

Rozwój technologiczny w okresie paleolitu dotyczył wyłącznie Europy i Afryki? Nowe badania podważają to przekonanie.

Azjatyccy wyspiarze sprzed 40 tys. lat pływali nowocześnie

27 lutego 2025

Lasy deszczowe przez długi czas były uważane za nieodpowiednie miejsca do zamieszkania przez ludzi. Nowe badania międzynarodowego zespołu naukowców dowodzą jednak, że niesłusznie.

Homo sapiens sapiens gęstwiny się nie obawiał

26 lutego 2025

Ludzina jest niekaloryczna, a człowieka trudno upolować. Skąd zatem osiemnaście tysięcy lat temu koło Krakowa wzięli się ludożercy? O kanibalach w przeszłości i współczesnej kulturze opowiadają doktor habilitowana Marta Połtowicz-Bobak i Dariusz Bobak. [Artykuł także do słuchania]

Baba Jaga i Hannibal Lecter - następcy kanibali także spod Ojcowa

25 lutego 2025

Polityka z dnia 25 lutego 2025

Kanibale spod Ojcowa

Pojawili się w Europie w latach 70. IV w. i założyli bardzo wpływowe, choć krótkotrwałe imperium. Naukowcy od lat spierają się, czy wywodzili się z koczowniczego ludu Xiongnu, którego państwo w Azji Środkowej upadło ok. roku 100.

Hunowie: ile odziedziczyli po wschodnioazjatyckich elitach

25 lutego 2025

Dwa nowe badania archeologiczne ukazują, jak wiele dzięki nowoczesnym metodom badawczym można dowiedzieć się o dawnych społecznościach. Mimo że dotyczą zupełnie różnych kultur i okresów historycznych, ujawniają dramatyczne aspekty życia i śmierci dawnych ludzi.

Czaszki przemawiają: Wikingowie chorowali, Iberowie obcinali głowy

24 lutego 2025

W 1825 r. odbyła się intronizacja Karola Filipa Burbona, od tego momentu Karola X. Była to ostatnia koronacja króla Francji – kolejni królowie (i jeden cesarz) tytułowali się już władcami Francuzów. Była to też ostatnia okazja do wykonania pewnego zabiegu, teoretycznie medycznego.

Królewski dotyk: dwusetna rocznica końca wiary

Piotr Panek

24 lutego 2025

Czy na globach takich jak Ziemia pojawienie się inteligentnego życia jest naturalną konsekwencją zmian geologicznych i biologicznych?

Homo się nie spóźnił ani nie nadszedł zbyt wcześnie

21 lutego 2025

Czy organizmy ludzkie dobiegły do biologicznej mety? A może pewne czynniki ryzyka i nierówności społeczne skutecznie uniemożliwiają dalszy postęp?

Oczekiwana długość życia w Europie: wzrost został zahamowany

Jolanta Iwańczuk

20 lutego 2025

Odkrycie grobu Tutanhamona w 1922 r. przez Howarda Cartera na zawsze zmieniło oblicze egiptologii. Po ponad stu latach badacze znaleźli kolejny z czasów XVIII dynastii.

Ostatni grobowiec faraona w Dolinie Królów odnaleziony

19 lutego 2025

Ofiary bitew lub utonięć, a może zwłoki pochowane wcześniej na cmentarzach, które uległy erozji? Do tych starszych hipotez na temat kości znalezionych w angielskiej rzece badacze dołożyli właśnie kolejną.

Szczątki z Tamizy: zbiór nieprzypadkowy

Nasza planeta nie lubi zimna – śnieg i lód pojawiały się na niej bardzo rzadko w ciągu ostatnich 420 mln lat. Obecny okres w dziejach globu to efekt niecodziennego splotu okoliczności, który dla nas okazał się korzystny – twierdzą naukowcy.

18 lutego 2025

Środowisko

My, dzieci wyjątkowo chłodnej Ziemi

17 lutego 2025

W tym badaniu udział wzięli nie tylko naukowcy, lecz także wyszkoleni „wąchacze” oraz elektroniczny „nos”. Wyniki okazały się zaskakujące.

Mumie pachną drewnem i słodyczą

Co łączyło Skłodowską-Curie i Einsteina? Na czym w życiu zależało im najbardziej? Co ich różniło? O korespondencji między dwojgiem badaczy opowiada dr Ewa Łabno-Falęcka – doradczyni inwestycyjna, wykładowczyni na Politechnice Warszawskiej, założycielka i prezeska Fundacji Rozwoju Edukacji dla Przemysłu, współwydawczyni książki „Listy 1911–1932 Maria Skłodowska-Curie / Albert Einstein”.

17 lutego 2025

Podkast

Podkast 124. Ewa Łabno-Falęcka: O wspólnej miłości Marii i Alberta

Karol Jałochowski

14 lutego 2025

Przed zaplanowanymi na 23 lutego 2025 r. wyborami w Niemczech, trwa dyskusja nad przyczynami rosnącej popularności skrajnie prawicowej Alternatywy dla Niemiec (AfD). Kamyczek do ogródka dorzucili właśnie uczeni z Johann Wolfgang Goethe-Universität.

Poparcie dla AfD to wynik nieoczywistych zderzeń

13 lutego 2025

Bohater czy złoczyńca? Ofiara czy winowajca? Kim był jeden z najsłynniejszych podróżników i dlaczego o jego zabójstwie dyskutuje się do dziś. [Artykuł także do słuchania]

James Cook: trzy śmierci brytyjskiego żeglarza

Katarzyna Kostecka

13 lutego 2025

Czy istnieje związek między czasem spożywania przez niemowlęta mleka matki a urbanizacją? Nowa publikacja w „PNAS Nexus” sugeruje, że tak. Skąd ta wiedza? Z zębów.

Cesarstwo Rzymskie: na co wskazuje karmienie piersią

11 lutego 2025

Paleoantropologia, czyli nauka o pochodzeniu człowieka, usiana jest trupami poległych hipotez. [Artykuł także do słuchania]

Homo rzekomo, czyli fałszywy obrazek ewolucji

Marcin Ryszkiewicz

11 lutego 2025

Polityka z dnia 11 lutego 2025

Homo rzekomo

Zimnej immersji przypisuje się wiele właściwości prozdrowotnych. By sprawdzić, czy słusznie, naukowcy z University of South Australia przeprowadzili metaanalizę.

Morsowanie: hartuje i odstresowuje, czy działa jak placebo

11 lutego 2025

Szczątki znalezione w Ojcowskim Parku Narodowym dostarczają dowodów na to, w jaki sposób żyjący 18 tys. lat temu przedstawiciele epoki magdaleńskiej traktowali pokonanych wrogów.

Kanibalizm w Jaskini Maszyckiej: demonstracja siły i kontroli

10 lutego 2025

Praktyczne umiejętności arytmetyczne wykorzystywane przez dzieci w codziennym życiu nie przekładają się na zdolności oceniane w warunkach formalnej edukacji. I na odwrót.

Życie i szkoła nie mówią tym samym językiem

5 lutego 2025

Dzięki genetykom możemy spojrzeć na tę zagadkę z nowej perspektywy. Badania opublikowane w „Nature” pokazują, jak kształtowały się geny ludu, który zdominował olbrzymią część Eurazji.

Gdzie biją genetyczne źródła Indoeuropejczyków

5 lutego 2025

Podczas udanych prób poprawiania czyjegoś samopoczucia aktywności mózgów rozmawiających osób zaczynają się do siebie dostrajać.

Pocieszanie przez synchronizowanie

Maria Zguda

4 lutego 2025

Odnaleziony w kościele Sant'Antonio in Polesine fresk, przedstawiający muzułmański namiot, to dowód na adaptację islamskiej sztuki w chrześcijańskim rytuale.

Islam w Europie – nie tylko wojna, ale także fascynacja

3 lutego 2025

Ustalono, jak chorobotwórcze bakterie prowadzą do pojawienia się przykrych objawów.

Bolesne skurcze jelit

(KKG)

Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025

Bolesne skurcze jelit

Analogią może być wysłanie listu na przykład z Nowego Jorku do Tajpej. Treść listu zawiera jego cel, ale na kopercie musi być miejsce przeznaczenia. Podobnie mimo że mowa i muzyka są pełne informacji, nasz mózg potrzebuje kilku podstawowych wskazówek, aby szybko określić, które obszary zaangażować.

Mowa i muzyka: jak rozróżnia je mózg

Andrew Chang

Scientific American z dnia 1 lutego 2025

Jak mózg oddziela mowę od muzyki

Rodzaj Homo jak wszystkie ssaki naczelne wywodzi się z tropików. Tam żyli nasi przodkowie i tam wciąż mieszkają nasi krewni z rodziny hominidów – goryle, szympansy i orangutany. My jednak oswoiliśmy zimno i przystosowaliśmy się do niego na setki sposobów, a niektórzy nawet je polubili.

Jak polubiliśmy zimno?

Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025

Jak polubiliśmy zimno?

Pradawni krewniacy człowieka biegali na dwóch nogach, choć wolniej niż my – sugerują symulacje komputerowe sposobu poruszania się hominida z gatunku Australopithecus afarensis, który ponad 3 mln lat temu mieszkał w Afryce Wschodniej.

Niezdarna Lucy

Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025

Niezdarna Lucy

Przyjęcie cudzego punktu widzenia nie jest łatwe. Wzmocnienie empatii jako normy społecznej mogłoby zmotywować ludzi do takiego wysiłku. [Artykuł także do słuchania]

Empatia nie musi być trudniejsza niż zanurkowanie na dno oceanu

Elizabeth Svoboda

Scientific American z dnia 1 lutego 2025

Nagroda za empatię

Iluzja ta znana jest od dawnych czasów – opisano ją pismem klinowym na glinianej tabliczce z asyryjskiego miasta Niniwa, datowanej na VII wiek p.n.e. Próby jej wyjaśnienia są równie stare, jak ona sama, a większość była nieudana. [Artykuł także do słuchania]

Księżyc: olbrzym istniejący tylko w naszych głowach

Phil Plait

Scientific American z dnia 1 lutego 2025

Jak nasze oko postrzega Srebrny Glob

W cieniu amerykańskiego wymiaru sprawiedliwości funkcjonuje przemysł, który zamienia ludzką wolność na zysk korporacyjny. Jakie firmy wzbogacają się na pracy więźniów?

Penitencjarny interes

Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025

Penitencjarny interes

Są ulotne, ale wydają się rzeczywiste i wywierają na nas wpływ, ponieważ mózg i ciało postrzegają je jako prawdziwe. Inżynieria snów może uczynić spanie zdrowszym w bardzo szerokim ujęciu.

Świadome sny mogą poprawić jakość życia na jawie

Michelle Carr

Scientific American z dnia 1 lutego 2025

Świadome sny mogą poprawić jakość życia na jawie

Stymulacja mózgu może prowadzić do stanu uważności

Ultradźwiękowa medytacja

Lucy Tu