Zdrowie
I w dorosłym mózgu powstają nowe neurony
Są nowe dowody w sprawie, o którą uczeni spierają się od lat. Dostarczyli je uczeni Karolinska Intitutet w pracy, która właśnie ukazała się w „Science”.
Marta Alicja Trzeciak
3 lipca 2025
Człowiek
Z zęba garncarza. O pierwszym kompletnym genomie starożytnego Egipcjanina
Po ponad 40 latach od pierwszych prób wyekstrahowania DNA ze starożytnych egipskich mumii, nauka wreszcie dopięła swego. Między innymi dzięki temu, że zmarły nie został zabalsamowany.
Agnieszka Krzemińska
3 lipca 2025
Człowiek
Neandertalczycy wiedzieli, co dobre. Mieli przetwórnie tłuszczu
Do tej pory uważano, że tego typu działania były domeną późniejszych przedstawicieli rodzaju Homo, żyjących ok. 28 tys. lat temu. Nowe dane przesuwają tę granicę o niemal 100 tys. lat.
Agnieszka Krzemińska
2 lipca 2025
Człowiek
Rolnictwo w Andach zaczęło się łagodnie
Zaskakującą rewizję jednej z najważniejszych przemian w dziejach ludzkości – przejścia od łowiecko-zbierackiego stylu życia do gospodarki rolno-pasterskiej w tym regionie świata przynoszą nowe badania.
Agnieszka Krzemińska
1 lipca 2025
Człowiek
Człowiek jak szczur lub karaluch, czyli nasza ewolucja trwa
Badania genetyczne dostarczają coraz więcej dowodów, że – wbrew powszechnej opinii – w naszym gatunku zaszły w niedawnej przeszłości ewolucyjnej głębokie zmiany przystosowawcze. [Artykuł także do słuchania]
Kermit Pattison
1 lipca 2025
Scientific American z dnia 1 lipca 2025
Nasza ewolucja trwa
Człowiek
Język w umyśle
Gramatyka wpływa na sposób, w jaki myślimy.
Gayoung Lee
1 lipca 2025
Scientific American z dnia 1 lipca 2025
Język w umyśle
Człowiek
Ukryte koszty
Kiedy mężczyźni cierpią z powodu izolacji społecznej, kobiety też mogą płacić za to wysoką cenę.
Angelica Puzio Ferrara, Dylan Vergara
1 lipca 2025
Scientific American z dnia 1 lipca 2025
Ukryte koszty
Człowiek
Reżyserzy władzy
W polityce przypadki nie istnieją. Za każdym ważnym politykiem stoi spin doctor ze starannie opracowaną strategią politycznego PR-u.
Kamil Nadolski
1 lipca 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 lipca 2025
Reżyserzy władzy
Reklama
Człowiek
Zgonom z przegrzania mogą zapobiec odpowiednie przepisy
Ekstremalne, wydłużające się fale upałów stają się w USA coraz częstsze, ale rząd reaguje na ten fakt niespiesznie.
Redakcja Scientific American
1 lipca 2025
Scientific American z dnia 1 lipca 2025
Zgonom z przegrzania mogą zapobiec odpowiednie przepisy
Człowiek
W obronie niewinności
Kryminalistyczna genealogia genetyczna powinna częściej pomagać niesłusznie skazanym.
David Gurney, James R. Mayer
1 lipca 2025
Scientific American z dnia 1 lipca 2025
W obronie niewinności
Człowiek
Marihuana a psychozy u nastolatków
Młodzi ludzie mają dostęp do bardzo silnie działających konopi. Rodzice powinni mieć świadomość ryzyka.
Carrie e. Bearden
1 lipca 2025
Scientific American z dnia 1 lipca 2025
Marihuana a psychozy u nastolatków
Człowiek
Wiking nieoczywisty
Do tej pory Skandynawowie kojarzyli nam się wyłącznie z najeźdźcami. Nowe ustalenia archeologów odkrywają nieznane oblicze ludów Północy.
Kamil Nadolski
1 lipca 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 lipca 2025
Wiking nieoczywisty
Człowiek
Sztuczna drzemka
Elektryczna stymulacja rozstraja mózg – z dobrym skutkiem.
Simom Makin
1 lipca 2025
Scientific American z dnia 1 lipca 2025
Sztuczna drzemka
Człowiek
Śmierć komórkowa
Czy kontrolowanie nekrozy może być kluczem do długowieczności?
(KKG)
1 lipca 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 lipca 2025
Śmierć komórkowa
Człowiek
Kość z Newgrange w Irlandii: kazirodztwa jednak nie było
Materiał był zniszczony, trudny do jednoznacznej interpretacji, bez kontekstu. Badacze rozprawili się z sensacyjną tezą sprzed kilku lat, że w neolicie Irlandią rządzili przedstawiciele elit, którzy krzyżowali się między sobą.
Agnieszka Krzemińska
30 czerwca 2025
Człowiek
Çatalhöyük. Kobiety miały tu pozycję wyjątkową
12 lat trwała analiza szczątków ponad 400 osób pochowanych w jednej z najstarszych neolitycznych osad świata. Udało się uzyskać 131 genomów. To jedno z największych jak dotychczas przedsięwzięć archeogenetycznych na Bliskim Wschodzie.
Agnieszka Krzemińska
26 czerwca 2025
Reklama
Człowiek
Barwy Indii, czyli genetyczna mozaika z 50 tys. lat
Jak ukształtowała się różnorodność jednego z najludniejszych i najbardziej zróżnicowanych kulturowo regionów świata? Naukowcy właśnie opublikowali największe jak dotychczas badanie genomów jego mieszkańców.
Agnieszka Krzemińska
26 czerwca 2025
Człowiek
Bumerang z Obłazowej powrócił i okazał się najstarszy
To jedno z najbardziej znanych prehistorycznych znalezisk z terenu Polski. Teraz najnowsze metody analityczne pozwoliły odpowiedzieć na pytania: kto, kiedy i w jakim najprawdopodobniej celu stworzył ten niezwykły przedmiot.
Agnieszka Krzemińska
25 czerwca 2025
Człowiek
Z Tajwanu do Japonii paleolityczna droga bez powrotu
Najpierw badacze wykonali dłubankę i płynęli nią 45 godzin. Później wykonali symulacje komputerowe. Tak wzmocnili hipotezę, że ludzie mogli już 30 tys. lat temu pływać po Pacyfiku. Doszli także do innych wniosków.
Andrzej Hołdys
25 czerwca 2025
Człowiek
Nastolatkowie ryzykują, bo bardzo chcą nagrody
Pomóc komuś, choć można na tym stracić czy wzbogacić się jego kosztem? Co przed taką decyzją i po niej dzieje się w mózgu, sprawdzili badacze z Shahid Beheshti University w Teheranie.
Maria Zguda
23 czerwca 2025
Człowiek
Siła kobiet z klanów Fujia
4,5 tys. lat temu na wschodnim wybrzeżu dzisiejszych Chin istniało niewielkie osiedle rolnicze Fujia. Ludzie uprawiali proso, hodowali świnie i żyli w dwóch oddzielnych wspólnotach. Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, który właśnie odkryli badacze.
Agnieszka Krzemińska
23 czerwca 2025
Człowiek
Archeolodzy zostali wikingami. To nie była romantyczna żegluga
Jak naprawdę wyglądały podróże legendarnych morskich najeźdźców? Badacze sięgają do skandynawskich mitów, tekstów i archeologii. Również tej doświadczalnej. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
22 czerwca 2025
Polityka z dnia 22 czerwca 2025
Katorga wikinga
Człowiek
Jak ludzie nauczyli się żyć wszędzie
Kluczem do sukcesu Homo sapiens nie była rewolucja technologiczna czy nagły skok intelektualny, lecz stopniowe poszerzanie „niszy ekologicznej”. Choć brzmi to jak banał, dopiero teraz naukowcy potrafią to stwierdzić z pełną pewnością.
Agnieszka Krzemińska
18 czerwca 2025
Człowiek
Psiecko, fur baby, osoba kocia, czyli mieszczuch antropomorfizuje
Z czego wynikają skłonności do uczłowieczania zwierząt? Sprawdzili to autorzy pracy, która ukazała się właśnie w „iScience”.
Marta Alicja Trzeciak
18 czerwca 2025
Reklama
Człowiek
Czaszka z Harbinu: a jednak denisowianin!
Przez lata pozostawali jedną z największych zagadek wczesnej historii człowieka. Znani byli jedynie z fragmentów kości i zębów oraz z DNA wydobytego z kostki palca z jaskini Denisowa na Syberii. Naukowcy powiązali właśnie z tym tajemniczym gatunkiem niemal kompletną czaszkę hominina.
Agnieszka Krzemińska
18 czerwca 2025
Człowiek
Xiaohe: mała rzeka do świata umarłych
Nowe analizy cmentarzyska w południowej części pustyni Takla Makan w zachodnich Chinach pokazują, że dla żyjącej tam społeczności epoki brązu zmarli nie odchodzili, tylko odpływali. I to dosłownie.
Agnieszka Krzemińska
16 czerwca 2025
Człowiek
Niemowlak uczy się nosem
Zapach matki – nie tylko naturalny, lecz także jej perfumy, mydło i krem. Naukowcy z University of Lübeck pokazali, jak istotną funkcję pełni w tym, jak małe dziecko poznaje emocje i ludzi.
Maria Zguda
13 czerwca 2025
Człowiek
Matematyka i płeć uczniów: najpierw równość, szybko różnica
Zebrane we Francji w latach 2018–2022 dane ponad 2,65 mln uczniów pierwszej i drugiej klasy (w wieku od 5 do 7 lat) przeanalizowali naukowcy. Ich główny wniosek powinien skłonić do przemyśleń dorosłych.
Marcin Rotkiewicz
11 czerwca 2025
Człowiek
Prawo do śmierci: czy przyznaliby je sobie lekarze
Medycy wiedzą najwięcej i o procedurach eutanazyjnych, i o specyfice chorób terminalnych. Dlatego właśnie ich badacze zapytali o ewentualną decyzję we własnej sprawie. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
11 czerwca 2025
Zdrowie
Upuszczanie i oddawanie. O praktykach związanych z krwią
W przeszłości krew upuszczano w ramach rytuałów i w celach leczniczych. Dziś wiemy, że to praktyka szkodliwa. Choć może nie do końca. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska, Marta Alicja Trzeciak
10 czerwca 2025
Polityka z dnia 10 czerwca 2025
Lancet w dłoń!
Człowiek
Koreańskie haenyeo: ostatnie strażniczki oceanu
Wyspa Jeju słynie ze skał, wiatru i poławiaczek haenyeo. Pracują do osiemdziesiątki, codziennie nurkując na bezdechu na głębokość 20 m. Nic dziwnego, że ich ciała są niezwykłe. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska, Marta Alicja Trzeciak
10 czerwca 2025
Polityka z dnia 10 czerwca 2025
Kobiety foki
Człowiek
Zbrodnia bez kary, czyli kto się zemścił na średniowiecznym duchownym
Medieval Murder Maps to projekt, w którym prof. Manuel Eisner z University of Cambridge bada przestrzenne wzorce zabójstw dokonanych w trzech angielskich miastach w XIV w. Jednym z ofiar był John Forde.
Agnieszka Krzemińska
6 czerwca 2025
Reklama
Człowiek
Jak DNA opowiada przeszłość. Studium trzech przypadków
Geny mogą ujawniać wzorce migracji i opisywać przemiany społeczne. Wyniki badań z Chin oraz obu Ameryk pokazują, że w kościach naprawdę kryje się pamięć. I to taka, która potrafi burzyć dawne narracje. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
5 czerwca 2025
Człowiek
Jaka praca zdrowiu kobiet szkodzi
Chociaż funkcjonowanie bez etatu może się wiązać z większą liczbą przepracowanych godzin i niedostatkiem stabilizacji, przyczynia się do lepszego samopoczucia. Ten paradoks tłumaczą amerykańscy badacze.
Marta Alicja Trzeciak
4 czerwca 2025
Człowiek
Dał nam nowy obraz świata. Zmarł George Elwood Smith
To niepozorne, jedno z najpopularniejszych w anglosaskim świecie nazwisko, nosił Noblista z roku 2009: fizyk i żeglarz, wynalazca i współtwórca matrycy CCD.
Tomasz Tarnawski
3 czerwca 2025
Człowiek
Jakie „notatki” zostawiają dzieciom w genach rodzice, czyli czy lęki i traumy są dziedziczne
Wątpliwości, które pojawiają się w odniesieniu do badań dotyczących potencjalnego epigenetycznego dziedziczenia traum, nie unieważniają i nie dyskredytują ich wyników. Pokazują jedynie, że wciąż jeszcze bardzo niewiele wiemy na temat procesów tego rodzaju, a wiedza o nich budowana jest bardzo mozolnie. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
3 czerwca 2025
Polityka z dnia 3 czerwca 2025
Cena strachu
Człowiek
Człowiek: paleolityczne ciało w rzeczywistości cyfrowej
Jesteśmy zwierzętami dojrzewającymi bardzo nietypowo – i ryzykownie dla siebie samych. Biologia nie nadąża za kulturą, co prowadzi do poważnych napięć. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Ryszkiewicz
3 czerwca 2025
Polityka z dnia 3 czerwca 2025
Dojrzewanie, ale do czego?
Człowiek
Język stworzył wielką cywilizację
Mieszkańcy Kartaginy wbrew powszechnemu przekonaniu nie byli potomkami Fenicjan.
(HOLD)
1 czerwca 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 czerwca 2025
Język stworzył wielką cywilizację
Środowisko
Grenlandia w okowach lodu i polityki
Choć jest największą wyspą na Ziemi, przez tysiące lat znajdowała się na peryferiach zamieszkanego przez ludzi świata. Na znaczeniu zyskała w XX w., a dziś jest w centrum zainteresowania, co niekoniecznie cieszy tamtejszą ludność. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
1 czerwca 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 czerwca 2025
Grenlandia w okowach lodu i polityki
Człowiek
Geomagnetyczna zagłada
Za zniknięcie neandertalczyków odpowiada nagłe osłabienie ziemskiego pola magnetycznego. Nas przed zagładą uratowały jaskinie, ubrania i… ochra.
(HOLD)
1 czerwca 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 czerwca 2025
Geomagnetyczna zagłada
Reklama
Człowiek
Fortuna kołem się toczy
Wiara w to, że nasz los może odmienić się w ułamku sekundy, towarzyszy ludzkości od zarania dziejów. To właśnie z tego pragnienia narodził się fenomen gier losowych.
Kamil Nadolski
1 czerwca 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 czerwca 2025
Fortuna kołem się toczy
Człowiek
Między wyzwaniem a frustracją. Stan, który sprzyja uczeniu się
Naukowcy łączą procesy mózgowe, które leżą u podstaw chęci poznania, co generalnie uważamy za ciekawość. Ustalają, w jaki sposób mózg skupia się na rzeczach nowych, radzi sobie z niepewnością, uruchamia sieci gratyfikacyjne i utrwala to, co zapamiętaliśmy. Zaczynają również rozumieć, dlaczego ciekawość rodzi niekiedy bardzo poważne konsekwencje. [Artykuł także do słuchania]
Lydia Denworth
1 czerwca 2025
Scientific American z dnia 1 czerwca 2025
Nagroda za ciekawość
Człowiek
Dzieci i smartfony
Korzystanie ze smartfonów obwinia się o wszelkie możliwe problemy. Kiedy więc rodzice powinni wyposażyć swoje dzieci w te urządzenia?
Jacqueline Nesi
1 czerwca 2025
Scientific American z dnia 1 czerwca 2025
Dzieci i smartfony
Człowiek
Nagły ból brzmi zwykle jedną samogłoską
Słowa takie, jak „ała”, mogły zostać ukształtowane przez bardziej pierwotne dźwięki wywołane przez ból, które ludzie artykułowali – zapewne na długo przed rozwojem języka lub mowy.
Allison Parshall
1 czerwca 2025
Scientific American z dnia 1 czerwca 2025
Język bólu
Człowiek
Doświadczenie a koncentracja
Praktyka wzmacnia naszą zdolność do głębokiego skupienia.
Hanna Poikonen
1 czerwca 2025
Scientific American z dnia 1 czerwca 2025
Doświadczenie a koncentracja
Człowiek
Plotkarze, łowcy i tancerze w króliczych norach świata Wiki
Wikipedia, jako największa na świecie encyklopedia, pomaga badaczom społecznym w rozłożeniu na czynniki pierwsze definicji ciekawości.
Gary Stix
1 czerwca 2025
Scientific American z dnia 1 czerwca 2025
Wikiciekawość
Zdrowie
Karma dla neuronów
Jak spowolnić starzenie mózgu? Czy jakieś suplementy diety lub leki w tym pomagają?
Paweł Walewski
1 czerwca 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 czerwca 2025
Karma dla neuronów
Człowiek
Skończyłeś liceum i nie wiesz co dalej? Sprawdź, jakie kierunki czekają na Ciebie w szkole policealnej
Myślałeś, co dalej po maturze? W końcu nie każdy chce iść na studia. Jeśli zależy Ci na szybkim zdobyciu zawodu i niezależności finansowej, szkoła policealna może być rozwiązaniem, którego szukasz.
Materiał sponsorowany
30 maja 2025
Reklama
Człowiek
Wegetarianin i weganin to buntownicy z wyboru
Jakie wartości są ważne dla osób, które rezygnują z jedzenia mięsa? Wyniki badań przeprowadzonych w Polsce i USA są zaskakujące.
Agnieszka Krzemińska
28 maja 2025
Człowiek
Skąd nasz ród? W dziejach Polaków jest aż gęsto od zmieszanej krwi
Nie rozstrzygniemy genetycznego pochodzenia Słowian. Biologicznie będą bowiem podobni do ludów północnej i środkowo-wschodniej Europy – mówi prof. Andrzej Buko z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
27 maja 2025
Polityka z dnia 27 maja 2025
Wszyscy ludzie Bolesława
Człowiek
Faszyzm: sprzeciw wobec niego wczoraj, to sprzeciw także dziś
Czy jest możliwe, aby wydarzenia z czasów II wojny światowej miały wpływ na preferencje wyborcze? Dwóch naukowców – Włoch i Holender – dowodzą w „Comparative Political Studies”, że tak.
Tomasz Targański
26 maja 2025
Człowiek
Ciąża w świecie Wikingów: historia nieobecności
Ciał ciężarnych i zmarłych w trakcie porodu próżno szukać w opowieściach i archeologii nordyckiego ludu. I nie jest to niedopatrzenie.
Agnieszka Krzemińska
23 maja 2025
Człowiek
Leonardo da Vinci: od dziś wiadomo o nim znacznie więcej
Dane genetyczne 400 osób z 15 pokoleń pomagają odtworzyć pełen profil genetyczny najsłynniejszego włoskiego artysty i myśliciela. Co jeszcze chcą odkryć naukowcy? [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
21 maja 2025
Człowiek
Kamień i tusz. O tatuażach Majów
Dwa rylce przeleżały w magazynie trzy dekady. Teraz międzynarodowy zespół badaczy przeprowadził ich analizy. I znalazł odpowiedź na pytanie, które badaczy starożytnej cywilizacji nurtowało od bardzo dawna.
Agnieszka Krzemińska
20 maja 2025
Człowiek
Ekrany zmieniły pokolenie Zet w armię neurotycznych zombie? Niekoniecznie
W książce „Niespokojne pokolenie” psycholog społeczny Jonathan Haidt stawia tezę, że między innymi media społecznościowe i smartfony niszczą dzieciństwo. Tymczasem technologia ma nie tylko mroczną stronę. [Artykuł także do słuchania]
Paweł Walewski
20 maja 2025
Polityka z dnia 20 maja 2025
Ekrany zmieniły pokolenie Zet w armię neurotycznych zombie? Niekoniecznie
Człowiek
Zakazy: płachta na byka, która może przestać działać
Tu nie będzie można palić. A tu będzie ograniczenie prędkości. Psychologiczny mechanizm oporu wobec tego typu przepisów – lub zgody na nie – przebadali autorzy artykułu, który wkrótce ukaże się na łamach „Proceedings of the National Academy of Sciences”.
Tomasz Targański
19 maja 2025
Reklama
Człowiek
Milion odkrytych wariantów, czyli niezwykła mozaika genetyczna Brazylii
Sekwencje całych genomów 2723 osób z różnych grup etnicznych i regionów geograficznych przeanalizowali naukowcy. I potwierdzili, że Brazylijczycy to bardzo zróżnicowana genetycznie populacja. To jednak nie wszystkie wnioski z tych badań.
Marcin Rotkiewicz
15 maja 2025
Człowiek
Azjaci podbili Amerykę. Jak to się odbyło?
Przeprowadzono właśnie największe jak do tej pory badanie rekonstruujące przebieg wielkiej migracji Homo sapiens. W jej wyniku skolonizował on dwa kontynenty – od Alaski i Arktyki na północy po Ziemię Ognistą na południu.
Andrzej Hołdys
15 maja 2025
Człowiek
Izrael i Juda: imiona wskazują różnice w otwartości
Ponad tysiąc imion zachowanych na pieczęciach, naczyniach i ostrakonach z epoki żelaza II (950–586 p.n.e.) przeanalizował zespół naukowców z Izraela. Zastosował przy tym metodę stosowaną głównie przez ekologów.
Agnieszka Krzemińska
14 maja 2025
Człowiek
„Neolityczny robot”, który przyniósł nierówności
Przez tysiące lat ludzkie społeczności były zadziwiająco egalitarne. Decydująca zmiana zaszła ok. 5 tys. lat temu, za sprawą pewnego prostego narzędzia.
Tomasz Targański
13 maja 2025
Człowiek
Sen i zdrowie: zależność, która badaczom się chyba przyśniła
Autorzy tego badania mogli równie dobrze zapytać ankietowanych, jak sądzą, ile par butów powinien mieć człowiek, a następnie odnieść to do ich kondycji. Oczywiście, ocenianej subiektywnie, jak niemal wszystko w tej kanadyjsko-japońskiej pracy.
Marta Alicja Trzeciak
13 maja 2025
Człowiek
Chaos to nie jest dobry stan dla dzieci
W „Trends in Cognitive Sciences” ukazał się przegląd badań przeprowadzonych po to, by uchwycić coś, czego dotychczas nie udało się dobrze zmierzyć: jak zmienność otoczenia wpływa na rozwój młodych ludzi. I to w czasie rzeczywistym.
Maria Zguda
9 maja 2025
Człowiek
Nie z Adama ta Ewa, czyli jak z dziejów ludzkości znikały kobiety
To samo ciało, które daje życie, na pewnym etapie staje się stygmatem. Opowiadają o tym znakomite, wydane właśnie po polsku, książki Cat Bohannon i Leonie Schöler. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
6 maja 2025
Człowiek
Kultura Chavín: psychodeliki to skuteczna władza
Elity tej niewielkiej społeczności nie musiały stosować przymusu – wystarczyło zbudować rytuał tak potężny, że ludzie sami chcieli wierzyć w naturalność hierarchii i duchowe predyspozycje swoich przywódców.
Agnieszka Krzemińska
6 maja 2025
Reklama
Człowiek
DNA potwierdza legendę
Współcześni członkowie Picuris Pueblo są bezpośrednimi potomkami budowniczych starożytnego Chaco. Ustna tradycja plemienna zyskała naukowe potwierdzenie.
Agnieszka Krzemińska
5 maja 2025
Człowiek
Dzieci bicie pogarsza im życie
Obszerna analiza ostatecznie obaliła tzw. hipotezę normy kulturowej. Bicie dzieci nie daje pozytywnych efektów – nawet jeśli jest społecznie akceptowane.
Marta Alicja Trzeciak
5 maja 2025
Człowiek
„Kobietą morza” człowiek się rodzi. A później jest jeszcze lepiej
Haenyeo to koreańska grupa kobiet z wyspy Jeju, która od stuleci zajmuje się nurkowaniem i połowem owoców morza. Ich ponadprzeciętne umiejętności zainteresowały badaczy z University of Utah.
Marta Alicja Trzeciak
5 maja 2025
Człowiek
„Suchy kapłan” zdradził głęboko skrywaną tajemnicę
Dlaczego ciało księdza Franciszka Ksawerego Sidlera von Rosenegg zmarłego w 1746 r., przetrwało do dziś w świetnym stanie? Odpowiedzi udzielili właśnie badacze z Ludwig-Maximilians-Universität Münche.
Agnieszka Krzemińska
2 maja 2025
Człowiek
Polacy mają się raczej dobrze. Chyba że są młodzi
Taki między innymi wniosek płynie z badania dobrostanu 200 tys. osób żyjących w 22 krajach na sześciu kontynentach.
Marcin Rotkiewicz
1 maja 2025
Człowiek
Co masz zrobić dziś, oceń pozytywnie. O prokrastynacji
Odkładanie zadań na później jest kosztowne. Dlaczego więc tak wiele osób regularnie to robi? Lata badań dostarczyły wielu odpowiedzi. Wciąż jednak nie jest jasne, jakie procesy poznawcze leżą u podstaw takich decyzji. Postanowiliśmy to sprawdzić. [Artykuł także do słuchania]
Javier Granados Samayoa, Russell Fazio
1 maja 2025
Scientific American z dnia 1 maja 2025
Co masz zrobić dziś, oceń pozytywnie. O prokrastynacji
Człowiek
Kiedy naród wybiera iluzję
Zwycięstwo Trumpa to echo historycznych momentów, w których przegrała prawda
Robert Jay Lifton
1 maja 2025
ŻIH z dnia 1 maja 2025
Kiedy naród wybiera iluzję
Człowiek
Rzeź nad Nilem?
Pierwsi rolnicy, którzy tysiące lat temu dotarli do doliny Nilu, szybko wyparli żyjące tam społeczności zbieracko-łowieckie.
(HOLD)
1 maja 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 maja 2025
Rzeź nad Nilem?
Reklama
Człowiek
Dane z tego wieku, mądrość z poprzedniego. O skutkach przebodźcowania
Choć ludzkość jeszcze nigdy nie miała dostępu do tak ogromnych zasobów, to jako jednostki nie wiemy więcej niż nasi dziadkowie. Zbyt duży natłok informacji to współczesny paradoks wiedzy. [Artykuł także do słuchania]
Kamil Nadolski
1 maja 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 maja 2025
Dane z tego wieku, mądrość z poprzedniego. O skutkach przebodźcowania
Człowiek
Gdy dziecko krzyczy: „To nie fair!”
Dzieci potrzebują cierpliwości dorosłych i wielu ćwiczeń, aby zrozumieć, czym jest sprawiedliwość i równość.
Kendra Thomas
1 maja 2025
Scientific American z dnia 1 maja 2025
Gdy dziecko woła „To nie fair!”
Człowiek
Uzależnienia: terapia zaczyna się od traumy
Cierpienie, które skłania ku uzależnieniu, nie musi być jawne i wyraźne. Może być pozornie przyziemne, jak w moim przypadku wychowanie przez cierpiących na depresję rodziców i sekowanie w szkole. [Artykuł także do słuchania]
Maia Szalavitz
1 maja 2025
Scientific American z dnia 1 maja 2025
Korzenie uzależnień
Człowiek
Zapobiec kolejnej pandemii
Anthony Fauci mówi, czego nauczył nas Covid-19.
Tanya Lewis
1 maja 2025
Scientific American z dnia 1 maja 2025
Zapobiec kolejnej pandemii
Człowiek
Lublin dla kandydatów z innych miast – czy warto szukać pracy w stolicy regionu?
Lublin zyskuje coraz większe znaczenie na mapie rynku pracy. Dla osób z mniejszych miejscowości może być realną szansą na rozwój zawodowy bez konieczności przeprowadzki do największych aglomeracji.
Artykuł sponsorowany
30 kwietnia 2025
Człowiek
Nie mieczem, a słowem. O sukcesie Fenicjan
„Świat punicki był zaskakująco kosmopolityczny – mówi prof. David Reich z Harvard University. – Na tych samych stanowiskach archeologicznych znajdujemy szczątki ludzi o bardzo różnych korzeniach genetycznych, którzy współtworzyli jedną cywilizację”. O czym to świadczy?
Agnieszka Krzemińska
28 kwietnia 2025
Człowiek
Gladiator z Yorku wszedł w paszczę lwa
Dzięki technologii 3D kilka usatolono pochodzenie wgłębień w kości biodrowej mężczyzny znalezionego w Driffield Terrace. To pierwsze potwierdzenie, że w Brytanii gladiatorzy walczyli na arenach ze zwierzętami.
Agnieszka Krzemińska
23 kwietnia 2025
Człowiek
Piastowie: historia ekspansji, eksploatacji i nieumiejętności
Gdzieś między 900 a 1030 r. w centrum dzisiejszej Wielkopolski narodziło się państwo, ale szybko podupadło. Naukowcy potwierdzili właśnie dwa przypuszczenia – początki państwa Piastów to dramatyczna przebudowa środowiska i udział w globalnym handlu ludźmi.
Agnieszka Krzemińska
22 kwietnia 2025
Reklama
Człowiek
Głos: to się podwyższa, obniża i neutralizuje
Jak głos i sposób mówienia wiążą się z płcią? Jak modyfikuje się je u osób w procesie tranzycji? Opowiada Natalia Pancewicz, trenerka wokalna, prezeska Fundacji Przestrzeń Czułego Głosu. [Artykuł także do słuchania]
Julia Zabrodzka
22 kwietnia 2025
Polityka z dnia 22 kwietnia 2025
Każdy głos się ćwiczy
Człowiek
Biologie fantastyczne: Żonglowanie talerzami
Jedzenie to coś więcej niż tylko kalorie. Może poprawiać zdrowie, ale też mu szkodzić, przywoływać piękne wspomnienia i budzić wstręt. Bywa przejawem artyzmu albo zamienia się w niestrawną papkę.
Marta Alicja Trzeciak
19 kwietnia 2025
Człowiek
Neandertalczyk przegrał, bo nie używał filtra UV. Prawdopodobnie
Dlaczego to właśnie Homo sapiens przetrwał kosmiczne zamieszanie 41 tys. lat temu? Badacze z University of Michigan przedstawili właśnie teorię, która może spojrzenie na tę kwestię zmienić. A właściwie nieco je wyostrzyć.
Agnieszka Krzemińska
16 kwietnia 2025
Człowiek
W amerykańskim Kongresie umierają fakty
Wygłaszane tam przemówienia w coraz większym stopniu opierają się na osobistych przekonaniach i interpretacjach. Tak wynika z analizy lingwistycznej 8 mln mów z ponad 140 lat.
Tomasz Targański
15 kwietnia 2025
Człowiek
Wolność, równość, demokracja. Dali to światu piraci?
Siła wszelkiego rodzaju „ludowych bandytów” zawsze polegała na ich oddziaływaniu na zbiorową wyobraźnię. Pod tym względem ostatnia książka Davida Graebera dostarcza interesujących wątków, które aż proszą się o zgłębienie. [Artykuł także do słuchania]
Tomasz Targański
15 kwietnia 2025
Polityka z dnia 15 kwietnia 2025
Bandera wolności
Człowiek
Jak się kiedyś działo u Kraka za piecem
Nie tylko zamek i katedra. Na wzgórzu wawelskim życiem tętniło całe miasteczko. Ślady po nim można zobaczyć na otwartej właśnie wystawie w Małej Baszcie. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
15 kwietnia 2025
Polityka z dnia 15 kwietnia 2025
U Kraka za piecem
Człowiek
Nierówności ekonomiczne nigdy nie były nieuniknione
Rozwój rolnictwa, miast czy struktur władzy automatycznie prowadził do większych różnic w podziale dóbr w społeczeństwa. To przekonanie zostało właśnie obalone.
Agnieszka Krzemińska
14 kwietnia 2025
Człowiek
„Cyfrowa demencja” to chyba jednak mit
Zgodnie z tą hipotezą długotrwały kontakt z technologią może pogarszać sprawność poznawczą. Najnowsze badania wskazują jednak, że wręcz ją poprawia.
Marta Alicja Trzeciak
14 kwietnia 2025
Reklama
Człowiek
Kobiety płacą wysoką cenę za dwunożność naszego gatunku
Korzystając z pomocy AI, naukowcy zbadali, w jaki sposób natura starała się rozwiązać tzw. „dylemat położniczy”.
Marcin Rotkiewicz
10 kwietnia 2025
Człowiek
Przejdziem morze, przejdziem góry, czyli jak denisowianie dotarli na Tajwan
Bliscy krewniacy ludzi współczesnych i neandertalczyków mogli zasiedlić całą Azję Wschodnią, włącznie z jej wilgotną strefą tropikalną.
Andrzej Hołdys
10 kwietnia 2025
Człowiek
Maltę zdobyli już łowcy-zbieracze
Okazuje się, że dotarli na tę wyspę 8,5 tys. lat temu, tysiąc lat przed przybyciem pierwszych rolników. Musieli przy tym pokonać co najmniej 100 km na otwartym morzu.
Agnieszka Krzemińska
9 kwietnia 2025
Człowiek
Ban na lans. „Nuworyszy piętnuje się za brak klasy, a elity – za niemoralną rozrzutność”
Mark Zuckerberg ogłosił przełomową decyzję w sprawie Facebooka z zegarkiem wartym milion dolarów na ręce. Jak obnosiliśmy się z symbolami prestiżu w przeszłości? [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
8 kwietnia 2025
Polityka z dnia 8 kwietnia 2025
Ban na lans
Człowiek
Anders Hansen: Social media żerują na instynktach. Można się przed tym obronić
Pierwszy krok to wiedza. Świadomość, że takie mechanizmy istnieją i są bardzo silne. Drugi krok to przechytrzenie mózgu. Świadome ograniczenie ekspozycji na takie sygnały – mówi psychiatra Anders Hansen, autor książki „Twój SuperMózg”. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
8 kwietnia 2025
Polityka z dnia 8 kwietnia 2025
Rusz mózg
Człowiek
Lepiej być biednym Europejczykiem niż bogatym Amerykaninem
Dobra sytuacja ekonomiczna działa ochronnie na zdrowie i długość życia. Okazuje się jednak, że niekoniecznie i nie wszędzie.
Marta Alicja Trzeciak
4 kwietnia 2025
Człowiek
Masowa zbrodnia, po której narodził się Wiedeń
Te kości pojawiły się w łyżce koparki podczas przebudowy boiska w dzielnicy Simmering jesienią ubiegłego roku. Początkowo sądzono, że należały do ofiar II wojny światowej. Eksperci stopniowo zdali sobie jednak sprawę, że mają do czynienia z archeologiczną sensacją.
Agnieszka Krzemińska
4 kwietnia 2025
Człowiek
A co takiego dali nam Rzymianie? Monty Python chyba kpił niesłusznie
Pytanie, które brytyjscy komicy zadali w filmie „Żywot Briana”, zafrapowało austriackich badaczy na tyle, że w Niemczech i Holandii poszukali odpowiedzi. Brzmi ona: całkiem dużo. Nawet ponoć dłuższe życie.
Tomasz Targański
3 kwietnia 2025
Reklama
Człowiek
O tych, którzy widzieli zieloną Saharę
W czasie zwanym Afrykańskim Okresem Wilgotnym (14,5–5 tys. lat temu) pustynia tętniła życiem. Niestety, z powodu panujących tam dziś ekstremalnych warunków DNA dawnych mieszkańców zwykle nie zachowuje się dobrze. Są jednak wyjątki.
Agnieszka Krzemińska
2 kwietnia 2025
Człowiek
Łowcy-zbieracze stali się rolnikami, bo taki był klimat (społeczny)
Przez lata sądzono, że wielka przemiana w historii ludzkości była wynikiem zmian warunków atmosferycznych. Wyższa temperatura i więcej opadów miały sprzyjać osiadłemu trybowi życia. Opublikowane w PNAS badania sugerują jednak inny powód.
Agnieszka Krzemińska
1 kwietnia 2025
Człowiek
Więcej niż Matura – innowacyjne podejście do nauki chemii do matury
Przygotowania do matury nie muszą oznaczać stresu i niepewności. Dzięki platformie Więcej niż Matura uczniowie zyskują dostęp do innowacyjnych narzędzi, które czynią naukę bardziej efektywną, spójną i dopasowaną do indywidualnych potrzeb – zwłaszcza w przypadku przedmiotów takich jak chemia.
Materiał promocyjny
1 kwietnia 2025
Człowiek
Ułatwienie imigracji do USA napędzi innowacje
Aby utrzymać przewagę konkurencyjną w dziedzinie nauki i techniki, Stany Zjednoczone muszą ułatwić urodzonym za granicą pracownikom sektora STEM wjazd do kraju.
Redakcja Scientific American
1 kwietnia 2025
Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025
Ułatwienie imigracji do USA napędzi innowacje
1
2
...
17
następna »
Reklama
Reklama