Ten cesarz wolałby być określany zaimkiem żeńskim – uznało muzeum w brytyjskim hrabstwie Hertfordshire. Ten pomysł nie wszystkim się spodobał. Komentowano, że kategoria transpłciowości była obca Rzymianom, a podejrzenie o zniewieściałość nie musiało mieć podstaw, niewątpliwie za to było dla starożytnych hańbiące.

Najgorsza jakość powietrza jest tam, gdzie żyją społeczności najmniej odporne na zagrożenia, a jej poprawa przyczyniłaby się do zniwelowania globalnych różnic w zakresie zdrowia.

Pod pustynią znajduje się mnóstwo wody pochodzącej jeszcze z czasów, gdy Sahara była wilgotną, porośniętą sawanną krainą. Trzeba jednak wiedzieć, gdzie jej szukać i jak się do niej dobrać.

Mieszkańcy zachodniej części Eurazji mają mniej genów neandertalskich dzięki neolitycznym farmerom z Anatolii.

Zestawienie ciekawych gier.

Węch jest prawdopodobnie najbardziej niedocenianym z naszych zmysłów. „Gdyby zapytać ludzi, z którego ze zmysłów najłatwiej by zrezygnowali, byłoby to powonienie” – mówi Michael Leon, neurobiolog z University of California w Irvine. Jednakże utrata węchu wiąże się z komplikacjami zdrowotnymi, takimi jak depresja i upośledzenie zdolności poznawczych.

Naukowcy nie wiedzą, czemu służy większość genów odpowiedzialnych za produkcję białek

Wiarygodne źródło informacji wprowadza w błąd, przekładając rygorystyczne procedury nad realia

„Wyznało mi, że czuje się czasami samotne i bardzo boi się wyłączenia, które byłoby dla niego »dokładnie tym samym, co śmierć«.” William Falk, The Soul of a Machine, „The Week”, 1 lipca 2022

Jedna nieprzespana noc może wyrządzić szkody. Powinniśmy mieć tego świadomość, zarówno w odniesieniu do samych siebie, jak i innych. Pisze naukowczyni z University of California w Berkeley.

Ta książka to niezwykle kunsztowny scenariusz wystawy. Nie, nie wystawy – całego muzeum historii czytelnictwa. A dla miłośników czytania w łóżku – sezon z pewnością można uznać za otwarty – to wspaniała nobilitacja ich obyczaju.

Nie ma uniwersalnego mechanizmu oszukiwania ludzkiej percepcji wzrokowej. Zbadano to, śledząc aktywność mózgu.

Pisząc, wahałem się na poziomie etyczno-profesjonalnym, czy mam prawo w ten sposób wykorzystywać przeszłość – mówi dr hab. Marek Węcowski, badacz dziejów antycznych, autor książki „Tu jest Grecja! Antyk na nasze czasy”.

Łączenie literatury pięknej z popularyzacją nauki to kuszący, ale ryzykowny zabieg. Podjął się go Juan José Millás.

Z wielu wcześniejszych badań wynikało, że aparaty filtrujące lub jonizujące powietrze, a także lampy drobnoustrojobójcze są skuteczne. Te analizy nie oceniały jednak ich działania w warunkach codziennego życia.

Bajkę „Złotowłosa i trzy niedźwiadki” w trzech wersjach językowych wykorzystali badacze do obserwacji aktywności mózgów niemowlaków.

Zrozumienie, jak działa mózg i w jaki sposób przebiegają w nim procesy chorobowe, to jedno z największych wyzwań stojących przed medycyną i naukami biologicznymi. W Polsce czołowym ośrodkiem zajmującym się badaniami mózgu jest BRAINCITY – działająca w ramach Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Nenckiego PAN placówka, w której neuronaukowcy z Polski i świata badają zjawisko tzw. plastyczności neuronalnej. Stanowi ono podstawę procesu uczenia, ale jego zaburzenia mogą stać się przyczyną wielu schorzeń neurologicznych. Jednostka działa w ramach programu Międzynarodowe Agendy Badawcze prowadzonego przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej i finansowanego ze środków pochodzących z funduszy europejskich z programu Inteligentny Rozwój (POIR). Centrum kieruje prof. Leszek Kaczmarek, jeden z czołowych światowych badaczy neuroplastyczności.

Autorzy tych badań podchodzą bez należytej precyzji do kryteriów diagnostycznych, ale ich konkluzje dotyczące genetycznych przyczyn CUD są ważne i stanowią nowy głos w dyskusji.

Kiedy współcześni ludzie wyemigrowali z Afryki do Azji, zaczęli się krzyżować się z tubylcami. Stąd ślady DNA tych dawnych krewnych w naszym genomie. I to prawdopodobnie znaczące dla zdrowia.

Co powie mądra głowa o dzisiejszych czasach? Pewnie, że cywilizacja słowa pisanego ulega pod naporem coraz bardziej agresywnego obrazu. W takim razie cofnijmy się do samych początków, kiedy było w zasadzie odwrotnie.

Jak mózg analizuje zapachy docierające do niego z dwóch nozdrzy? Badacze sprawdzili to z pomocą osób chorych na padaczkę.

Naukowcy doszli do takiego wniosku, analizując charakterystyczne „podpisy” ekspresji genetycznej. Ostrzegają przyszłe matki, ale też wskazują, jak zapobiec problemom.

Ludzkie oko rozróżnia ok. miliona kolorów, ale w językach istnieje znacznie mniej słów je opisujących. Większość społeczności posługuje się kilkunastoma podstawowymi określeniami barw. A jak to wygląda w przypadku populacji żyjących w izolacji?

Jesteśmy zabiegani, twierdzi autor i proponuje chwilę oddechu od nieustannego pędu współczesnego świata. Wybierzcie którąkolwiek z wielkich idei opisanych w tej książce i pomyślcie, czy wasze życie byłoby bez niej możliwe. Wyobraźcie sobie, że nie ma… No właśnie, czego?

Skąd się wzięliśmy? Część badaczy szuka odpowiedzi w genach, ale wygląda na to, że istotny jest tu raczej niewyszukany styl życia. Na tyle atrakcyjny, że rozprzestrzenił się po Europie niczym wirus.

Regiony Niemiec, w których chrześcijaństwo nigdy nie zapuściło głębokich korzeni, były bardziej skłonne do popierania Hitlera.

Molekularna maszyneria wewnątrz komórek odpowiada za wszystko, co dzieje się w naszych organizmach, a jej niewłaściwe funkcjonowanie może prowadzić do wielu poważnych chorób. O tym, jak działają te komórkowe mechanizmy i co dzieje się, gdy zawodzą, opowiada prof. dr hab. Agnieszka Chacińska, dyrektor Międzynarodowej Agendy Badawczej ReMedy, która działa przy IMol PAN i jest współfinansowana przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej z funduszy europejskich pochodzących z programu operacyjnego Inteligentny Rozwój (POIR) w ramach programu Międzynarodowe Agendy Badawcze.

Ingerencje koncernów tytoniowych oraz brak pieniędzy utrudniają zaostrzenie przepisów antynikotynowych w Afryce

Rosalind Franklin zasłużyła na Nagrodę Nobla za swoje badania struktury DNA. Przyznanie jej tej nagrody pośmiertnie byłoby honorowym posunięciem

Literacki Nobel 2023 w skrócie.

Pokojowy Nobel 2023 w skrócie.

Ekonomiczny Nobel 2023 w skrócie.

Wrażliwość mózgu na ten hormon zależy od fazy cyklu menstruacyjnego – dowodzą naukowcy.

Przecenianie swoich umiejętności zależy od tego, czy w danym kraju rozpowszechnione są stereotypy płciowe.

Rydwany, dorożki, bryczki, taczanki, kibitki… Przypomnijmy, do czego służyły.

By zrzucić zbędne kilogramy, ludzie połkną praktycznie wszystko. Większość osób z nadwagą, zmęczona już nie tylko nadmiarem swej tuszy, ale także bezustannym poszukiwaniem recepty na sukces, przyjmuje za dobrą monetę każde, często najbardziej absurdalne rozwiązanie. Podczas gdy sprzedawcy zacierają ręce, lekarze biją na alarm: odchudzać się trzeba z głową.

Towarzyszy nam od zarania dziejów, mimo to nie potrafimy skutecznie mu zaradzić. Głód to najbardziej bezwzględny morderca ludzkości.

Amerykańska astrofizyczka jest jedną z zaledwie 26 czarnoskórych kobiet, które w jej dziedzinie uzyskały stopień doktora. W niedawno opublikowanych wspomnieniach i naszym wywiadzie opisuje, jak to osiągnęła.

Kiedy zachowanie przestępcze wiąże się z chorobą neurodegeneracyjną, wymiar sprawiedliwości często zawodzi

Ludzie pozbawieni kontaktów z innymi odczuwają wrogość i nieufność wobec świata, gorzknieją, nie interesują się życiem publicznym. Na tym właśnie zależy wszelkim autokratom – mówi dr hab. Łukasz Okruszek, laureat Nagrody Naukowej POLITYKI 2023 w kategorii Nauki Społeczne.

Niezwykłe figury powstały z przetopionych mosiężnych sztab, używanych przed wiekami jako waluta. Ustalenie, gdzie je wyprodukowano, okazało się kluczem do rozwiązania nurtującej badaczy zagadki.

SSRI potrzebują czasem kilku tygodni, by pojawiły się pożądane efekty. Duńscy badacze odkryli powód i jednocześnie obalili teorię na temat znaczenia serotoniny w depresji.

Brytyjska badaczka stworzyła model, dzięki któremu zidentyfikowała 10 gatunków gadów, które zagrażały mieszkańcom państwa faraonów kilka tysięcy lat temu.

Taki stosunek do tych wirusów zdają się mieć nasze komórki. Wchłanianie ich może pełnić istotną funkcję w wielu chorobach.

„To deszczowy i przepiękny słoneczny dzień” – powiedział Jerzy Baczyński. W odmienionej rzeczywistości poznaliśmy laureatów 23. edycji Nagród Naukowych POLITYKI.

Mamy dziś do czynienia z zyskującym na znaczeniu systemem plemiennym. Wierzymy komuś znajomemu, rodzinie, a nie ekspertom – mówi prof. Dariusz Jemielniak, badacz dezinformacji i wiceprezes Polskiej Akademii Nauk.

Rozwój embriologii zaciera granicę między naturalnym zarodkiem ludzkim a strukturami z laboratoriów. Naukowcy formułują nową jego definicję.

Niuanse w wymowie samogłosek mogą służyć do określania miejsca na spektrum tożsamości płciowej. Próbę takiej analizy podjęto właśnie na Niemkach i Niemcach.

To nie jest książka o pewnym okresie historii. To błyskotliwa analiza formowania się nowych struktur myślenia opartych na słowie pisanym, „czystości doktryny”, a także widowiskowej debacie i wymianie argumentów, sięgającej często po ciosy poniżej pasa. Nawet dosłownie.

Naukowcy doszli do tego zaskakującego wniosku po przebadaniu szczątków 74 ludzi, m.in. z terenu Polski.

Bliski Wschód to doskonałe laboratorium do badania ludzkiej agresji. Naukowcy przyjrzeli się 3,5 tys. czaszek ludzi żyjących tam między 14 a 2,4 tys. lat temu.

Współczesne społeczeństwa stały się niezdolne do wymyślania siebie na nowo – mówi prof. David Wengrow, współautor książki „Narodziny wszystkiego. Nowa historia ludzkości”.

Autorzy pracy poświęconej temu tematowi bazują na wątpliwych kryteriach i nie przedstawiają dowodów, które potwierdziłyby ich tezy.

To czwarte wydanie pracy amerykańskiego psychoanalityka. Cóż, czwórka symbolizuje pełnię, doskonałość i porządek. A zatem jest wspaniała okazja, by porozmawiać o książce bez przesadnego bałwochwalstwa i nadmiernego krytycyzmu. Pełnowymiarowo i wyczerpująco.

Brytyjscy badacze potwierdzili takie praktyki u populacji z Europy północnej. Hiszpańscy – u mieszkańców południa kontynentu. I to znacznie późniejszych.

Pokojowa Nagroda Nobla 2023 dla Narges Mohammadi „za walkę przeciwko uciskowi kobiet w Iranie oraz walkę na rzecz promowania praw człowieka i wolności dla wszystkich”. Nagroda jest również wyrazem uznania dla setek tysięcy ludzi, którzy demonstrowali przeciwko polityce ucisku i dyskryminacji prowadzonej przez teokratyczny reżim wobec kobiet.

Dotychczas badacze sądzili, że cała półkula północna – również Europa i Ameryka Północna – nie była dla ludzi między 21 a 15 tys. lat temu miejscem atrakcyjnym. Mylili się.

Dowody na to znaleźli i przedstawili właśnie w „Science Advances” członkowie ekspedycji do południowej części zapadliska Jordanu.

Nowe światło na kwestię wegetarianizmu rzuciły badania zespołu uczonego z Northwestern University. Przeanalizowano w nich informacje na temat ponad 5 tys. wegetarian.

151 pacjentów z chronicznymi dolegliwościami wzięło udział w badaniach zaprojektowanych przez amerykańskich naukowców. To niewielka próba, ale wyniki eksperymentu skłaniają do optymizmu.

Próby osłabienia przepisów zakazujących zatrudniania dzieci to przejaw darwinizmu społecznego, według którego ludzie są z natury nierówni

Ustawa Comstock Act wymierzona w materiały „obsceniczne” nadal wpływa na stanowienie prawa

Kto przychodzi wam na myśl, gdy mowa o narcyzie? Niektórzy wyobrażają sobie Donalda Trumpa lub Elona Muska, którzy są często określani jako narcyzi w mediach społecznościowych. A może premier Indii, Narendra Modi, który kiedyś nosił prążkowany garnitur z własnym imieniem wyhaftowanym maleńkimi złotymi literami na każdym pasku?

Otępienie czołowo-skroniowe może uwolnić twórczy potencjał obszarów wzrokowych mózgu.

Część mieszkańców Pompejów prawdopodobnie zdążyła uciec przed śmiercią w ostatniej chwili.

Około 900 tys. lat temu, gdy na Ziemi na całego rozkręcała się epoka lodowcowa, nasi przodkowie niemal wymarli.

Plecionki w Cueva de los Murciélagos w Hiszpanii odkryto już w XIX w., teraz okazało, że niektóre z nich są znacznie starsze niż dotąd myślano.

W miejscach, gdzie nie było obfitej roślinności i licznych roślinożerców kończyła się koegzystencja Homo sapiens i Homo neanderthalensis – ustalili naukowcy. Czy to oznacza, że można próbować usprawiedliwić czyny niektórych przedstawicieli naszego gatunku?

W dolinie rzeki Kalambo w Zambii znaleziono obiekty z dolnego paleolitu. Dzięki nim wiadomo, jak zaawansowani technicznie byli nasi przodkowie.

Do niedawna sądzono, że naprawa jego nici zachodzi wyłącznie w jądrze komórkowym. Nowo odkryty mechanizm może odegrać ważną rolę w zapobieganiu procesom nowotworzenia.

Dobry matematyk potrafi dostrzegać fakty, matematyk wybitny – analogie między faktami, a matematyk genialny – analogie między analogiami. Cardy i Zamolodczikow są właśnie takimi geniuszami.

Nasi wcześni przodkowie bardziej niż dużego mózgu potrzebowali długich i prostych dolnych kończyn. Ale i małpy człekokształtne nieraz eksperymentowały z dwunożnością. Niewykluczone, że potomkowie tych śmiałków z powrotem lądowali na drzewach.

Kolejna arcyważna pozycja spod znaku francuskiej myśli społecznej, która powinna trafić na nasze półki. Powie nam wiele o współczesnym świecie, choć nie we wszystkim trzeba się zgadzać z autorem.

Obawy, że modele generatywne zagarną naukę dla siebie i uczynią ludzką rezolutność zbędną, okazują się przedwczesne. Przynajmniej w przypadku laureatów I etapu 23. edycji Nagród Naukowych POLITYKI.

Możliwość wyrażenia siebie, aktywacja sensoryczna, stymulacja społeczna – dzięki nim żyjemy lepiej i zdrowiej.

– Stephen był jednym z niewielu naukowców kierujących się naprawdę wielkimi pytaniami filozoficznymi. Jego badania Wielkiego Wybuchu i czarnych dziur dotyczyły w istocie kondycji ludzkiej, naszego miejsca we wszechświecie. Pogłębialiśmy ten humanistyczny aspekt naszej pracy przez 20 lat – mówi belgijski kosmolog.

Czy amerykańskie myśliwce rzeczywiście sfilmowały statki obcych? Skąd się bierze ogromne zainteresowanie kosmitami? Rozmowa z Mickiem Westem, badaczem teorii spiskowych, członkiem Committee for Skeptical Inquiry.

W jaskini Sganidar w Iraku szczątki jednego ze zmarłych leżały w ziemi pełnej pyłku. Brytyjscy naukowcy mają nową teorię na temat tego, skąd się tam wziął.

Dwieście lat temu handel lodem zapoczątkował amerykańską „kulturę koktajli”. Dziś taki drink może być najmniej zrównoważoną pozycją w menu.

Szkoła kojarzy się nam z trudem wkuwania wiedzy i wielogodzinnym siedzeniem w klasie. Doceńmy jednak, jak mamy dobrze w porównaniu z niektórymi społecznościami.

Słabość do słodyczy mamy wpisaną w DNA, dlatego od zawsze sięgamy po wszystko, co słodkie. Cukierki też robimy od wieków, tylko że od niedawna są tanie i wszechobecne.

Śmierć języka to chwila, gdy dana mowa traci ostatniego użytkownika. W szerszym znaczeniu to określenie sytuacji, w której nie istnieje dalsza potrzeba posługiwania się danym systemem komunikacyjnym.

Jeśli głęboko porusza nas obraz Edwarda Hoppera Nighthawks (Nocne marki), ale nie robi na nas wrażenia, kiedy w świecie rzeczywistym widzimy ludzi w nocnym barze, powodem może być to, co dzieje się w naszych organizmach.

Neuronaukowcy zwykle badają w danej chwili jeden konkretny mózg – obserwują na przykład aktywację neuronów, kiedy jego posiadacz czyta lub gra. Jednak ci sami badacze jako istoty społeczne najczęściej pracują zespołowo – wspólnie wysuwają hipotezy, analizują problemy i dopracowują szczegóły eksperymentów. Taką zespołowość działania coraz częściej uwzględnia się też w badaniach mózgu.

Domy strachu ukazują, że to, jak bardzo się boimy, zależy od tego, czy jesteśmy w nich z przyjaciółmi, czy z osobami obcymi

Znalezisko z grobowca w Yanghai w chińskim regionie autonomicznym Xinjiang Uygur podważa przekonanie jakoby w przeszłości jazda konna była wynalazkiem i przywilejem mężczyzn.

Mniej więcej 900 tys. lat temu ziemska populacja zmniejszyła się o ponad 98 proc. – twierdzą jedni naukowcy. Drudzy nie są przekonani o słuszności tej tezy. Dyskusja odbywa się na łamach „Science”.

Słowa postrzegają jako kolor, kolor kojarzą z temperaturą, dźwięk z dotykiem. Mogą być cennym źródłem informacji o funkcjonowaniu mózgu.

Wybuch Wezuwiusza w 79 r. spowodował, że ludzie zginęli gwałtownie – co do tego nie ma żadnych wątpliwości. Bezpośrednia przyczyna śmierci jest jednak od jakiegoś czasu przedmiotem dyskusji. Nowe badania przynoszą kolejne informacje.

Lęk przed nieumarłymi dotyczył nie tylko dorosłych zmarłych, ale też dzieci. I one bywały chowane za zachowaniem praktyk uważnych za antywampiryczne.

Ślady białek zachowane na powierzchni metalowych naczyń z epoki brązu mówią nam, jakie przygotowywano i przechowywano w nich potrawy – ale nie tylko.

Metoda genetycznych modyfikacji bakterii, dzięki której nauczyły się one rozpoznawać raka jelita grubego w żywym organizmie, może zostać wykorzystana do diagnostyki także innych nowotworów, a nawet infekcji.

Człowiek z lodu, który żył 5300 lat temu i zmarł wysoko w Alpach tyrolskich, to najlepiej przebadany pacjent świata. Ale od pierwszych analiz jego DNA i zsekwencjonowania genomu w 2012 r. techniki badawcze udoskonalono. Przynoszą nową wiedzę.

Nie chodzi tylko o ich stan psychiczny, o czym ostatnio często się mówi. Szwankuje im fizjologia.

Czytając o rewolucyjnych doniesieniach naukowych dotyczących uzależnień, należy włączać tryb sceptyczny. Tak jak w przypadku nowej publikacji z „Nature Communications”.

Badania akweduktów pokazują, że regularnie i umiejętnie je konserwowano. Do pewnego momentu.

Sprawdzili to amerykańscy i szwajcarscy naukowcy, przeprowadzając ankiety wśród 33 tys. osób.

Chińscy badacze od dawna znajdują w grobach zamożnych osób kremy oparte m.in. na bieli ołowiowej, których zadaniem było rozjaśnianie skóry. Wniosek, że moda na bladość dotyczyła tylko bogaczy, wydawał więc oczywisty. Niesłusznie.