Nauki o złożoności

• 
  Struktura

  Laureaci Nagrody FNP 2025

  Już po raz 34. Fundacja na rzecz Nauki Polskiej przyznała nagrody wybitnym polskim naukowcom.

  (red,.)

  1 stycznia 2026
• 
  Struktura

  Od eksperymentu starsza jest tylko ciekawość

  Od 6 do 8 grudnia Międzynarodowe Centrum Kongresowe po raz kolejny gościło Śląski Festiwal Nauki Katowice. To największy festiwal nauki w Polsce i jedno z największych wydarzeń popularnonaukowych w Europie. Z tej okazji o wypowiedź na temat Festiwalu poprosiliśmy prof. Ryszarda Koziołka, rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach – uczelni, która jest głównym organizatorem Festiwalu.

  (red.)

  1 stycznia 2026
• 
  Struktura

  9. Śląski Festiwal Nauki Katowice

  Odbył się 6–8 grudnia 2025 r. w Międzynarodowym Centrum Kongresowym i przyciągnął tłumy. Wiedzą podzieliło się z publicznością ponad 2 tys. naukowców i naukowczyń z różnych zakątków świata.

  (red.)

  1 stycznia 2026
• 
  Środowisko

  Humbaki: dobra wiadomość, która nie przeszła przez wąskie gardło

  Słynące ze swoich pieśni – oraz rekordowo długich płetw piersiowych – wieloryby odradzają się po rzeziach z pierwszej połowy XX w. Nie są jednak takie jak dawniej.

  Andrzej Hołdys

  18 grudnia 2025
• 
  Środowisko

  Życie starsze, niż myśleliśmy? RNA mogło powstać już 4,3 mld lat temu

  Nowy scenariusz narodzin życia na Ziemi pokazuje, że wystarczyły borany, promieniowanie i odrobina kosmicznych zderzeń, by w płytkich zbiornikach wodnych zaczęły powstawać pierwsze nukleotydy.

  Andrzej Hołdys

  16 grudnia 2025
• 
  Środowisko

  Miłość w podczerwieni. Najstarszy język zapylania

  Zanim na Ziemi pojawiły się kwiaty w jaskrawych barwach, zanim zapach wanilii, miodu i cytrusów kusił owady, rośliny porozumiewały się ze swoimi sprzymierzeńcami zupełnie inaczej.

  Jolanta Iwańczuk

  12 grudnia 2025
• 
  Kosmos

  Protogwiazd w Wężowniku nie można lekceważyć

  Wyrzuty gorącego gazu z gwiazd powstających w tym gwiazdozbiorze zbadał Iason Skretas z Max-Planck-Institut für Radioastronomie. Jego promotorką jest dr Agata Karska z UMK. Wyniki ich badań opublikowano w „Astronomy & Astrophysics”.

  Łukasz Tychoniec

  11 grudnia 2025
• 
  Środowisko

  Dżuma w Średniowieczu: zaczęło się od wielkiego wybuchu

  Czy to możliwe, że erupcja wulkanu na jednym końcu świata uruchomiła lawinę tragicznych zdarzeń na drugim? Najnowsze badania naukowców z University Cambridge i Leibniz Institute sugerują, że tak właśnie stało się ok. 1345 r.

  Agnieszka Krzemińska

  4 grudnia 2025
• 
  Środowisko

  Życie spadło na Ziemię wraz z deszczem?

  Do tej pory część badaczy uznawała, że siarkowe biomolekuły pojawiły się na naszej planecie dopiero po powstaniu życia – pierwsze organizmy same musiały się zatroszczyć o ich wytworzenie. Badaczka z University of Colorado w Boulder dowodzi, że było inaczej.

  Andrzej Hołdys

  2 grudnia 2025
• 
  Struktura

  Od wirusów, przez archeologię, AI i kwanty, aż po... taniec butoh. Scena Pulsara na Śląskim Festiwalu Nauki 2025

  Scena Pulsara to jedno z najgorętszych miejsc podczas Śląskiego Festiwalu Nauki w Katowicach. 6 i 7 grudnia zaplanowaliśmy fascynujące dyskusje o „naparze czarownicy”, marzeniach o dyktaturze, myśleniu symbolicznym czy kresach wyobraźni. Wydarzeniem specjalnym będzie performance „Zmierzch opuszczonych miast” Teatru Limen Butoh i rozmowa z jego twórcami o związkach sztuki butoh z epigenetyką, filozofią czy historią.

  pulsar

  1 grudnia 2025
• 
  Środowisko

  Kiedy nietoperz świeci na zielono

  Od oceanicznych głębin po lasy tropikalne – setki gatunków zwierząt ma zdolność bioluminescencji. Jak się okazało, dotyczy to także m.in. mroczków brunatnych, nocków szarych czy molosków brazylijskich.

  Katarzyna Kornicka-Garbowska

  1 grudnia 2025
• 
  Struktura

  Gwiazda Betlejemska

  Dla jednych była cudem, dla innych – niezwykłym układem planet. Gwiazda Betlejemska od 2 tys. lat inspiruje uczonych do łączenia wiary z nauką i odczytywania kosmicznych znaków sprzed wieków.

  Andrzej Hołdys

  1 grudnia 2025
• 
  Struktura

  Człowiek na rowerze jest prawie jak ryba

  Z okazji 180. rocznicy „Scientific American” odświeżyliśmy klasyczną grafikę porównującą różne formy zwierzęcego ruchu, po raz pierwszy opublikowaną w tym magazynie w 1973 roku.

  Allison Parshall

  1 grudnia 2025
• 
  Środowisko

  Wielkie wybuchy życia

  Kontrowersyjne dowody sugerują, że złożone formy życia mogły powstać setki milionów lat wcześniej, niż dotąd sądzono – i prawdopodobnie więcej niż raz. [Artykuł także do słuchania]

  Asher Elbein

  1 grudnia 2025
• 
  Środowisko

  Wielka pijawka z syluru nie na krew polowała

  Autorzy tego odkrycia twierdzą, że podaje ono w wątpliwość dotychczasowe przekonanie o drodze ewolucji tego siodełkowca. Nie można jednak wykluczyć innego scenariusza. [Artykuł także do słuchania]

  Piotr Panek

  24 listopada 2025
• 
  Środowisko

  Thea zadała Ziemi cios od słonecznej strony

  Glob, którego zderzenie z młodą Błękitną planetą doprowadziło do powstania Księżyca, także uformował się blisko Słońca i mógł być naszym sąsiadem.

  Andrzej Hołdys

  20 listopada 2025
• 
  Środowisko

  Arktyka wkracza w nową epokę niczym pendolino. To rewolucja. Zielenieje nawet woda

  Za kołem polarnym trwa masowa przeprowadzka i ekspansja roślin. Arktyczna przyroda wkroczyła w nową epokę.

  Andrzej Hołdys

  10 listopada 2025
• 
  Struktura

  Sweterek sprzed lat, sukienka z banana, rosnące spodnie. Oto moda przyszłości

  Coraz szybsze upowszechnianie się zrównoważonych praktyk w modzie sprawia, że ubieranie się znów staje się przyjemnością. Także dla planety. [Artykuł także do słuchania]

  Jessica Hullinger

  1 listopada 2025
• 
  Człowiek

  Czystość anusa

  Metody zapewnienia sobie komfortu po defekacji zmieniały się wraz z upływem czasu. Ale wszystkie urządzenia związane z oddawaniem kału i miejsca temu służące miały sprawić, by nasze odchody znalazły się jak najdalej od nas.

  Renata Bubrowiecka

  1 listopada 2025
• 
  Środowisko

  Dinozaury nigdy nie oddałyby władzy nad światem

  „Do samego końca świetnie się miały. Dominowały na kuli ziemskiej, a ich upadek był nagły” – mówi Andrew Flynn, paleontolog z National Museum of Natural History w Waszyngtonie.

  Andrzej Hołdys

  23 października 2025