Genetyka i fizjologia

• 
  Człowiek

  Jak DNA opowiada przeszłość. Studium trzech przypadków

  Geny mogą ujawniać wzorce migracji i opisywać przemiany społeczne. Wyniki badań z Chin oraz obu Ameryk pokazują, że w kościach naprawdę kryje się pamięć. I to taka, która potrafi burzyć dawne narracje. [Artykuł także do słuchania]

  Agnieszka Krzemińska

  5 czerwca 2025
• 
  Człowiek

  Jakie „notatki” zostawiają dzieciom w genach rodzice, czyli czy lęki i traumy są dziedziczne

  Wątpliwości, które pojawiają się w odniesieniu do badań dotyczących potencjalnego epigenetycznego dziedziczenia traum, nie unieważniają i nie dyskredytują ich wyników. Pokazują jedynie, że wciąż jeszcze bardzo niewiele wiemy na temat procesów tego rodzaju, a wiedza o nich budowana jest bardzo mozolnie. [Artykuł także do słuchania]

  Marta Alicja Trzeciak

  3 czerwca 2025
• 
  Człowiek

  Nagły ból brzmi zwykle jedną samogłoską

  Słowa takie, jak „ała”, mogły zostać ukształtowane przez bardziej pierwotne dźwięki wywołane przez ból, które ludzie artykułowali – zapewne na długo przed rozwojem języka lub mowy.

  Allison Parshall

  1 czerwca 2025
• 
  Zdrowie

  Jedna trzecia ludzkości nie widzi szans na widzenie

  Na świecie żyją miliony ludzi, którzy mają wadę wzroku, ale nie otrzymują odpowiednich narzędzi do jej korekcji – alarmują autorzy obszernego raportu, który ukazał się na łamach „The Lancet Global Health”.

  Marta Alicja Trzeciak

  30 maja 2025
• 
  Zdrowie

  Mózg widzi to, co miało być, a czego nie ma

  Zespół naukowców z University College London i Imperial College London postanowił sprawdzić, co dzieje się w hipokampie, gdy spodziewa się on bodźca, a ten nie nadchodzi. Okazało, że dzieje się wiele.

  Maria Zguda

  29 maja 2025
• 
  Zdrowie

  Nowe „chimery” pomogą leczyć choroby mitochondrialne

  Cząsteczki, które mają blokować wybrane geny mtDNA, badacze przetestowali na ludzkich komórkach nerki oraz serca, a także na mysich komórkach wątroby. Pozytywnymi wynikami podzielili się właśnie w „Science”.

  Marta Alicja Trzeciak

  22 maja 2025
• 
  Zdrowie

  Ty pójdziesz górą, a ja doliną. O pozycyjnej tożsamości komórek

  Genetyczne i molekularne „włączniki” kontrolują przestrzenną pamięć tkanek. To dzięki nim palce rosną w tę stronę, co trzeba. Uwaga: badania, które doprowadziły do tych wniosków, były z ludzkiego punktu widzenia dość drastyczne.

  Marta Alicja Trzeciak

  21 maja 2025
• 
  Człowiek

  Leonardo da Vinci: od dziś wiadomo o nim znacznie więcej

  Dane genetyczne 400 osób z 15 pokoleń pomagają odtworzyć pełen profil genetyczny najsłynniejszego włoskiego artysty i myśliciela. Co jeszcze chcą odkryć naukowcy? [Artykuł także do słuchania]

  Agnieszka Krzemińska

  21 maja 2025
• 
  Człowiek

  Milion odkrytych wariantów, czyli niezwykła mozaika genetyczna Brazylii

  Sekwencje całych genomów 2723 osób z różnych grup etnicznych i regionów geograficznych przeanalizowali naukowcy. I potwierdzili, że Brazylijczycy to bardzo zróżnicowana genetycznie populacja. To jednak nie wszystkie wnioski z tych badań.

  Marcin Rotkiewicz

  15 maja 2025
• 
  Człowiek

  Sen i zdrowie: zależność, która badaczom się chyba przyśniła

  Autorzy tego badania mogli równie dobrze zapytać ankietowanych, jak sądzą, ile par butów powinien mieć człowiek, a następnie odnieść to do ich kondycji. Oczywiście, ocenianej subiektywnie, jak niemal wszystko w tej kanadyjsko-japońskiej pracy.

  Marta Alicja Trzeciak

  13 maja 2025
• 
  Człowiek

  „Kobietą morza” człowiek się rodzi. A później jest jeszcze lepiej

  Haenyeo to koreańska grupa kobiet z wyspy Jeju, która od stuleci zajmuje się nurkowaniem i połowem owoców morza. Ich ponadprzeciętne umiejętności zainteresowały badaczy z University of Utah.

  Marta Alicja Trzeciak

  5 maja 2025
• 
  Zdrowie

  Nowotwory: częścią terapii powinien być ruch

  Aktywność fizyczna nie tylko sprawia, że leczenie jest bardziej skuteczne. Łagodzi także skutki uboczne chemioterapii oraz poprawia jakość snu i ogólne samopoczucie pacjentów – stwierdzili chińscy badacze.

  Marta Alicja Trzeciak

  1 maja 2025
• 
  Zdrowie

  Ze złamaną nogą trzeba chodzić szybciej

  Okazuje się, że standardowe zalecenie, by przez co najmniej sześć tygodni nie obciążać kończyny, opiera się bardziej na zwyczajowej ostrożności niż na dowodach naukowych – lekarze wolą dmuchać na zimne.

  Lydia Denworth

  1 maja 2025
• 
  Struktura

  Dbajmy o skórę, ale z głową

  Mało kto czyta niewielkie etykiety na kosmetykach, a jeszcze mniej osób je analizuje. Warto wiedzieć, które składniki są w nich niezbędne, a które raczej wydumane.

  Mirosław Dworniczak

  1 maja 2025
• 
  Zdrowie

  Nerki Szerpów pracują inaczej

  Większość osób wspinających się w bardzo wysokich górach w pewnym momencie doświadczy choroby wysokościowej. Natomiast rdzenni mieszkańcy górskich płaskowyżów Wyżyny Tybetańskiej zasiedlili główne pasmo Himalajów tak dawno temu, że znacznie lepiej niż mieszkańcy nizin przystosowali się ewolucyjnie do dużej wysokości bezwzględnej.

  Sasha Warren

  1 maja 2025
• 
  Zdrowie

  Nadmiar alkoholu, opioidów czy stymulantów postarza mózg

  Osoby nadużywające tych substancji psychoaktywnych powinny być poddawane podobnej terapii, co pacjenci w podeszłym wieku.

  Marta Alicja Trzeciak

  29 kwietnia 2025
• 
  Zdrowie

  Limfocytarny urodzony morderca działa jak śledczy

  Niektóre komórki NK zapamiętują cechy nowotworu, z którym walczyły w przeszłości, by lepiej przygotować się do jego dezaktywacji – wykazali naukowcy z Karolinska Institutet.

  Marta Alicja Trzeciak

  28 kwietnia 2025
• 
  Zdrowie

  „Interwencyjne” leczenie nadciśnienia zmniejsza ryzyko demencji

  Konieczne jest wdrożenie łatwych do prowadzenia, ale skutecznych protokołów, które zmniejszą globalne obciążenie demencją – apelują autorzy pracy z „Nature Medicine”. I podają konkrety.

  Marta Alicja Trzeciak

  24 kwietnia 2025
• 
  Człowiek

  Głos: to się podwyższa, obniża i neutralizuje

  Jak głos i sposób mówienia wiążą się z płcią? Jak modyfikuje się je u osób w procesie tranzycji? Opowiada Natalia Pancewicz, trenerka wokalna, prezeska Fundacji Przestrzeń Czułego Głosu. [Artykuł także do słuchania]

  Julia Zabrodzka

  22 kwietnia 2025
• 
  Środowisko

  Mamuty: milion lat wędrówki z Syberii

  Mitochondrialne DNA od 34 trąbowców – 11 pochodziło z wczesnego i środkowego plejstocenu – przeanalizował międzynarodowy zespół naukowców. Dzięki temu wiadomo więcej o ich populacjach.

  Jolanta Iwańczuk

  17 kwietnia 2025