Prace nad rozwojem sztucznej inteligencji muszą obejmować ograniczenie jej apetytu na energię.

Kiedy w czerwcu 2022 roku fala upałów uderzyła w Illinois, fizjolożka roślin Katherine Meacham-Hensold miała nadzieję, że nowa bioinżynieryjna odmiana kartofla otrzymana przez jej zespół przetrwa – była jednak zdumiona, że poradziła sobie aż tak dobrze.

Mało kto czyta niewielkie etykiety na kosmetykach, a jeszcze mniej osób je analizuje. Warto wiedzieć, które składniki są w nich niezbędne, a które raczej wydumane.

Oceaniczne robaki podczas regeneracji dzielą się na trzy osobniki – wraz z zamieszkującymi je glonami.

Zagadka matematyczna (strona 18).

Jakie czynniki przyrodnicze mogły wspomóc syntezę aminokwasów – zastanawiali się naukowcy. I zwrócili wzrok na podwodne kominy hydrotermalne. A konkretnie na obecne w nich minerały.

NCBJ – jedna z najstarszych i najbardziej zasłużonych instytucji naukowych w Polsce – przetrwało już wiele burz i zawieruch. Nie chcielibyśmy, by po 70 latach istnienia znów stało się ofiarą politycznych rozgrywek.

Na początku III w. Cesarstwo Rzymskie i Imperium Han były najpotężniejszymi państwami w całej Eurazji. Na pozór były to bardzo podobne organizmy: wojownicze, scentralizowane, biurokratyczne. Pozory jednak mylą, czego dowiedli właśnie badacze.

Przez ostatni rok sporo się u nas działo. I poważnie, i zabawnie. Oto krótki – tradycyjny już – raport.

Ekranizacja tej niezwykle popularnej gry szybko odniosła sukces: w premierowy weekend obejrzało ją niemal milion polskich widzów. Inżynierowie z DeepMind nie mogą się pochwalić równie spektakularnymi efektami swojego projektu. Ma on jednak potencjał.

Jeśli za podstawę weźmiemy rok 2019, to do 2040 zużycie tych leków w hodowli żywego inwentarza wzrośnie o prawie 30 proc. – informuje grupa badaczy w najnowszym numerze „Nature Communications”.

Zagadka matematyczna (strona 12)

Fizycy włamali się do wnętrza atomu, by zbudować pierwszy zegar jądrowy.

Barwnik spożywczy na pewien czas czyni skórę przezroczystą.

W największym dotychczas badaniu dotyczącym zależności pomiędzy mikrobiomem jelit a kawą, którego wyniki opublikowano ostatnio w „Nature Microbiology”, naukowcy przeanalizowali DNA obecne w kale ponad 20 tys. osób, które notowały ilość wypijanej kawy.

Co łączy „twierdzenie o włochatej kuli” z wiatrem, antenami i syntezą jądrową?

Splątanie kwantowe pozwala poznać działanie roślin.

Ograniczenie dostępu do „szkodliwych” treści powoduje wzrost zainteresowania nimi – wykazali amerykańscy badacze. Dla kogo może to być dobry interes?

O tym, że CO2 można wykorzystywać do produkcji bardziej złożonych chemikaliów, mówi się już od dawna. Zwykle chodzi o proste węglowodory i ich pochodne. W „Science Advances” pojawiła się jednak właśnie nowa, bardzo ciekawa propozycja.

My, ludzie, dziś. „Próbujemy odnaleźć się między tym, co naturalne i bioniczne, ożywione i mechaniczne. Funkcjonujemy w superpozycji samotności i ultrausieciowości, bezradności i boskosprawczości” – pisze Karol Jałochowski, kurator sekcji naukowej Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Wybrał dla was sześć niezwykłych dokumentów, które możecie oglądać na przełomie maja i czerwca. Pulsar jest patronem cyklu.

Posągi starożytnej Grecji i Rzymu postrzegane są jako piękne, ale zimne figury. Od jakiegoś czasu wiadomo, że były kolorowe. Teraz okazuje się, że niektóre roztaczały woń perfum. Nie one pierwsze zresztą.

Ponieważ poczucie radości z odżywającej po zimie przyrody jest uniwersalne, w każdej kulturze pojawiły się związane z tym zwyczaje.

Wynalezione najpewniej przez przypadek, kiedyś trudno dostępne i bardzo drogie, używane głównie do czyszczenia wełny i prania, dopiero później do higieny osobistej. Do dziś w wielu miejscach na świecie produkowane metodą sprzed stuleci, coraz częściej też hobbystycznie.

Przemysł tytoniowy pokazuje, dlaczego musimy szybko zmienić przepisy dotyczące stosowania substancji chemicznych

Te jednokomórkowe organizmy są mistrzami w eksploracji swojego środowiska. Ich wielojądrowa śluźnia uwypukla się w różnych kierunkach. Gdy natrafi na źródło pożywienia, otaczająca cytoplazmę błona się rozluźnia i cytoplazma w tym kierunku się „przelewa”.

Oparty na sztucznej inteligencji system określa skład, rodzaj i świeżość napojów.

Zagadka numeru (strona 17).

Nieprawidłowo zwinięte białka konserwują mózgi przez tysiące lat.

Obraz wart jest tysiąca słów. Grafika także. To za jej pośrednictwem przemawiają nieme dane. Nieprzemyślana wprowadza w konfuzję. Intencjonalnie źle zaprojektowana – zakłamuje rzeczywistość.   

161 tys. książek wydanych w Chinach między 1660 a 1940 r. przeanalizowali naukowcy. Interesowało ich jakie długofalowe skutki przynoszą ingerencja w publikacje i ich zakazywanie.

Wygląda na to, że badacze otrzymają do dyspozycji narzędzie zdolne nie tylko do analizy tysięcy publikacji naukowych, lecz także proponujące nowatorskie hipotezy badawcze i projektujące eksperymenty do ich weryfikacji.

Ruszyła IV edycja konkursu, w którym uczestnicy mierzą się z problemem fałszywych treści w Internecie. Wśród nagród płatny staż w Stowarzyszeniu Demagog, wizyta studyjna w Parlamencie Europejskim oraz praktyki w redakcji CyberDefence24 i w pulsarze.

Ta sytuacja to rezultat lat zaniedbań i decyzji politycznych. Wiele absurdalnych nieprawidłowości stało się normą. Przedstawiamy herkulesowe zadania nowego ministra.

Uniwersytet Śląski powstał w 1968 roku jako dziewiąta tego typu placówka w Polsce. Od tego czasu minęło już ponad 50 lat, a Uniwersytet nieustannie się rozwija, tworząc nowe ośrodki badawcze i kierunki studiów.

Cząstkę elementarną oznaczoną jako KM3-230213A zarejestrowano dwa lata temu. Teraz badacze opisali w „Nature”, na czym polega jej wyjątkowość.

Uczeni z Neapolu postanowili rozprawić się z problemem płynnego białka i suchego żółtka. Kilka tygodni wytężonej pracy, laboratorium pełne spektrofotometrów oraz aparatów do rezonansu – i voilà.

Nanosensory mierzą mikroskopijne siły mechaniczne, otwierając drogę do nowych zastosowań w biologii i medycynie.

Z nauką może być trochę tak jak z kiełbasą i polityką. Czasami lepiej nie wiedzieć, jak się ją robi. A ponieważ panuje tu zasada „publikuj albo giń”, pokusa jest spora.

Z prof. dr hab. Małgorzatą Łobocką, kierowniczką Pracowni Biologii Bakteriofagów z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN, rozmawia dr n. biol. Olga Orzyłowska-Śliwińska.

Koronki symbolizują piękno, delikatność i luksus. Ich historia to nie tylko opowieść o modzie, ale również o kunszcie, determinacji, olbrzymich zyskach, a potem stopniowym zmierzchu jednego z najbardziej paradoksalnych rękodzieł w dziejach.

Zagraża ludziom i środowisku.

Błyskawice uwalniają niebezpieczne cząstki z ziemskiego pola magnetycznego

Naukowcy dokładnie zbadali „problem najlepszego wyboru” oraz jego warianty. Zachętą było jego praktyczne znaczenie, a efektem okazało się zaskakująco eleganckie rozwiązanie.

Agencja ogłosiła, że SARS-CoV-2 uciekł z chińskiego laboratorium. Zrobiła to tuż po tym, jak jej dyrektorem został człowiek prezydenta Trumpa.

Dmanisis Gora sprzed 3 tys. lat znajduje się między dwoma głębokimi wąwozami. Przeprowadzone kilka lat temu wykopaliska sugerowały, że zajmuje obszar relatywnie niewielki. Widok z lotu ptaka zmienił optykę.

Emocje wokół koronawirusa opadły, ale nie w międzynarodowej polityce, gdzie wysuwane są mocne oskarżenia o to, kto wywołał pandemię.

O matematycznych kontrowersjach wokół graficznego problemu

Co by było, gdybyśmy po prostu zignorowali fakt, że obrót Ziemi i zegary atomowe są przesunięte względem siebie o sekundę lub nawet o minutę? Według szacunków nastąpi to za 100 lat, jeśli do tego czasu nic nie zrobimy. Czy w naszym wysoce zdigitalizowanym świecie dokładna długość doby obrotowej ma w ogóle znaczenie?

Nowe wyniki przeczą długo utrzymującej się hipotezie – pokazują w inny sposób, że nieporządek musi wyłonić się z regularnej struktury matematycznej.

Drogie inteligentne formy życia! Łączymy się od prawie trzech lat i trzeci raz kończymy podsumowania mijającego roku listą artykułów, które czytaliście najchętniej. Jedno jest pewne: interesuje was wszystko.

Przenieść obiekt w kształcie litery „T” przez system wąskich przejść – takie zadanie postawili przed owadzimi i ludzkimi uczestnikami badania naukowcy z Izraela. Drugiej grupie narzucili jednak ograniczenia w komunikacji.

Za najistotniejsze wydarzenie naukowe mijającego roku uważam Scarlett Johansson. I nie – nie dlatego, że jej rola w filmie „Her”, który Spike Jonze popełnił w roku 2013, była prefiguracją tego, co dekadę później zaczęły wyprawiać modele generatywne sztucznej inteligencji. A konkretniej – nie tylko z tego powodu.

Jeśli chodzi o nauki biologiczne, był to rok terapeutycznych zadziwień i ekosystemowych niespodzianek. Przyniósł kilka nowych rozwiązań, ale też sporo dylematów.

Ostatnie 12 miesięcy obfitowało w głośne odkrycia archeologiczne, ale to, które zasługuje na szczególną uwagę, dotyczy przedkolumbijskiej Ameryki. W tym roku zweryfikowano też tezy związane z wydarzeniem czasowo bliższym: rewolucją przemysłową.

Bez wątpienia tegorocznym hitem jest, niestety, kolejny po zeszłorocznym rekord temperatury globalnej. Ocieplenie to jednak tylko jeden z elementów układanki zwanej antropocenem.

Przez te dwanaście miesięcy astronomowie niezmiennie przesuwali granice naszego zrozumienia Wszechświata, odkrywając największe, najdalsze i najmłodsze obiekty. Przy okazji rozwiązali niejedną intrygującą zagadkę. Na przykład tę: czy ktoś dzwoni do nas z kosmosu?

Badania przeszłości biegną dwoma nurtami. Poza tym klasycznym, związanym z analizami tekstów i kopaniem w ziemi, coraz częściej wiążą się z badaniami nieinwazyjnymi, laboratoryjnymi i wykorzystaniem AI. Poszerzenie wiedzy jest ogromne. Możemy też inaczej spojrzeć na masowe znaleziska, jak kości czy skorupy, i poddawać analizie zabytki z magazynów muzealnych.

Na czele rankingu znów sztuczna inteligencja. A tuż za nią Mechazilla łapiąca rakietę kosmiczną, nowe narzędzie inżynierii genetycznej oraz znacznie tańszy i energooszczędny rezonans magnetyczny.

Wiadomością, którą uważam za najważniejszą, jest odkrycie potencjalnie skutecznej terapii chorób autoimmunologicznych. Dodaję też odkrycia, w których niebagatelny udział mieli Polacy.

Tak długo, jak badaczki i badacze czują, że ich eksperymenty przynoszą jakieś efekty i otwierają nowe drogi, tak długo niedostatkami ich wyjaśnień mogą nie zaprzątać sobie głowy. [Artykuł także do słuchania]

To, co w czasach Lema dawało się przewidzieć tylko teoretycznie, dziś staje się rzeczywistością. Do pojęcia skutków tej zmiany będziemy zdolni dopiero wtedy, gdy nastąpi. Jednak już dziś można próbować sobie wyobrazić, jak będzie wówczas wyglądała nasza egzystencja. [Artykuł także do słuchania]

Naukowcy z PeopleTec przebadali 11 różnych tzw. dużych modeli językowych, zadając im te same pytania w formie testu wielokrotnego wyboru. Jakie uzyskali odpowiedzi i o czym one świadczą?

Czasami odnoszę wrażenie, że Wojaczek był poetą rozżarzonych sensem wersów, których nie da się wygasić i okiełznać w formułach – nawet najbardziej zaawansowanych intelektualnie – interpretacji. A samospalenie, które zorganizował swojemu życiu, podbija tylko stawkę etyczną, jaka czaiła się w diagnozie, którą postawił światu. [Artykuł także do słuchania]

Człowiek jest bytem interdyscyplinarnym i dlatego zrozumienie go wymaga łączenia wiedzy z różnych obszarów. Tak właśnie zrobił japoński profesor robotyki Masahiro Mori.

Pulsar został zwycięzcą prestiżowego konkursu „Popularyzator Nauki” w kategorii „Media”! To najważniejsza nagroda, jaką w naszym kraju może zdobyć medium popularnonaukowe. Jubileuszową 20. edycję konkursu organizował serwis Nauka w Polsce, wydawany przez fundację Polskiej Agencji Prasowej.

W jaskini Manot w Galilei, gdzie dekadę temu znaleziono najstarszego przedstawiciela Homo Sapiens, który skolonizował Europę, doszło do kolejnego odkrycia.

O bakteriach i nanobotach, o polarnikach i Słowianach, o ludzkim mózgu oraz ludzkich i nieludzkich samicach, o pasożytach i grzybach, o falach grawitacyjnych i ciemnym niebie, o przyjaznym projektowaniu miast i zagrożeniach klimatycznych, wreszcie o tym, czy człowiek nadaje się do podróży kosmicznych. O tym wszystkim Pulsar rozmawiał ze swoimi gośćmi na Śląskim Festiwalu Nauki w Katowicach (7-8 grudnia 2024 r.).

Kolejna dawka mocnych naukowych wrażeń! Ósma edycja Festiwalu odbędzie się w dniach 7–9 grudnia w katowickim Międzynarodowym Centrum Kongresowym

Śpiew i mowa w różnych kulturach są przesłanką do wyjaśnienia, skąd się wzięła muzyka

Nastolatek rozwiązał liczący 2100 lat problem matematyczny

Naprężenia i odkształcenia wytwarzane przez poruszające się podczas takich zdarzeń płyty tektoniczne mogą wywoływać reakcje chemiczne, w których wyniku powstają samorodki.

Istnieje grupa drobnoustrojów, które rozkładają niektóre „niezniszczalne związki chemiczne”

Choć żelatyna w grudniu często pojawia się w naszych kuchniach, zazwyczaj nie zastanawiamy się nad tym, skąd się bierze. Prawdopodobnie jeszcze mniejsza liczba osób potrafiłaby powiedzieć, do czego – poza robieniem galarety – można jej użyć.

Odbędzie się w dniach 7–9 grudnia 2024 r. w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach.

Zagadka numeru (str. 10)

Z pomieszania obaw i fascynacji sztuczną inteligencją powoli wyłania się pragmatyczne podejście: gdzie AI da się wykorzystać, co może nam dać i co zmieni.

3+2+12=? Traktując rzecz matematycznie, odpowiedź brzmi: 17. Jeśli jednak chodzi o pulsara – szczególnie kiedy rok ma się ku końcowi – nie wszystko jest takie, jakim się na pierwszy rzut oka wydaje.

Tu stawia się na młodych. Uczniowie, studenci i naukowcy mają okazję zdobyć nowe umiejętności, nawiązać kontakty i zaprezentować swoje projekty badawcze. Jedną z części wydarzenia jest otwarty dla publiczności Festiwal Nauki.

Najnowszy film Francisa Forda Coppoli przypomina wypis z badania zegara biologicznego twórcy. Jak reżyser odczuwa upływ czasu? Jak go interpretuje? [Artykuł także do słuchania]

Liczymy, że skuteczne okaże się odwołanie, które trafiło do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jeśli jednak nie znajdą się dla nas pieniądze, będziemy musieli wstrzymać działalność – mówi dr Tomasz Mokwa, kierownik COP.

AI, która dziesięć lat temu nadawała się głównie do rozpoznawania twarzy na zdjęciach, dziś potrafi „formułować” złożone wypowiedzi. To właśnie ta cecha zaogniła tocząca się od wieków debatę o tym, czy ludzkie zdolności – takie jak język – są wrodzone czy nabyte. [Artykuł także do słuchania]

Pamięć to cecha typowa dla układu nerwowego? Czterej uczeni z dwóch instytucji badawczych New York University wykazali, że niezupełnie.