Ożywianie świni: czy śmierć naprawdę można pokonać
Naukowcom z Yale University, którzy wiosną 2019 r. przywrócili żywotność tkanek w mózgach martwych świń, udało się powtórzyć ten proces w większej liczbie narządów. Nauka znów staje przed dylematami, których długo jeszcze – a może nigdy – nie uda się rozwiązać.
Paweł Walewski
Zelektryfikować wszystko
Bodźce zachęcające do konwersji energetycznej i jej procedura muszą być prostsze i powszechnie dostępne
Redakcja Scientific American
Naukowcy też szkodzą klimatowi
Środowisko naukowe powinno zredukować swój olbrzymi ślad węglowy
Naomi Oreskes
Szalona pogoda
Zachodnie stany USA mogą zostać zalane przez powodzie, gdyż pożary zniszczyły tam lasy
Clara Moskowitz
Czy zwierzę ma duszę?
Krzysztof Szymborski
Zwykle pożądany
Jerzy Bralczyk
Baba z charakterem
Andrzej Kajetan Wróblewski
Prawa fizyki kontra altruizm. Kolarze decydują
Wydaje się, że podczas Tour de France obejrzeliśmy piękny gest fair play sportowca wobec pechowego rywala. Naukowiec nie byłby jednak sobą, gdyby nie spróbował tej tezy sfalsyfikować.
Jerzy Tyszkiewicz
Skromność w benedyktyńskiej pracy i perwersja w wyobraźni
To diada – awers i rewers tego samego fenomenu. Po jednej stronie: praca. Żmudna, wymagająca wyrzeczeń, zrodzona z ducha chrześcijańskiej ascezy i pokuty. Po drugiej stronie: myśli przy niej. Nie brudne, nieuczesane, grzeszne. Takie, w których urządza w nich piekło. Innym, oczywiście.
Jerzy Rohoziński
Podróże pasażera
Jerzy Bralczyk
Jadrowe widmo powinno zniknąć
„Albo koniec broni jądrowej, albo koniec nas samych” – napisało w marcu 16 laureatów Pokojowej Nagrody Nobla. Od tamtej pory ich list otwarty podpisało ponad milion osób.
Redakcja Scientific American
Milion zmarłych z powodu COVID-u to nie jest normalność
Media informacyjne i decydenci polityczni chcą, byśmy przeszli nad tą tragedią do porządku dziennego
Steven W. Thrasher
Rak skóry na świecie
Jeden z najpowszechniej występujących na świecie nowotworów złośliwych dotyka szczególnie niektóre społeczności
Clara Moskowitz
Papierowi drapieżcy, czyli dlaczego niektóre czasopisma nie przestrzegają standardów naukowych
Periodyki, które drukują wyniki wątpliwej jakości badań, mogą narażać ludzkie życie. Aby położyć kres szkodliwym praktykom, uniwersytety i inne instytucje badawcze muszą sprawić, że naukowcy nie będą stawiali na pierwszym miejscu liczby publikacji.
Naomi Oreskes
Requiem dla lekcji łaciny
Nie namawiam, żeby wprowadzić w Polsce liceo classico. Rugowanie łaciny z Batorego i z innych renomowanych szkół nie powinno jednak się odbywać bezrefleksyjnie.
Jan Kwapisz
Maszyna Google’a prosi o ludzkie traktowanie
Bezgłowy chatbot stał się istotą czującą? Ze sztuczną inteligencją jest podobnie jak z psami, ludźmi i bóstwami. Możemy w ich świadomość istnienia wierzyć lub nie.
Jan Hartman
„Jurassic World: Dominion”: nauka zaginiona w akcji
Twórcy nowej odsłony opowieści o świecie dominowanym przez dinozaury być może mieli ambicje, by ich film był choć trochę popularnonaukowy. I na dobrych chęciach się skończyło.
Piotr Panek
Bajdurzenie o przychodzeniu, czyli jak się ma Mahomet do góry
„Jeśli góra nie chce przyjść do Mahometa, to Mahomet pójdzie do góry”. Skąd wzięło się to nieco dziwaczne powiedzenie? Śledztwo nie będzie proste i nie da łatwych odpowiedzi. A ściślej rzecz biorąc da jedną: Europa bardzo długo błądziła, „rozkminiając” islam.
Jerzy Rohoziński
Samice ptaków też śpiewają. O pomijaniu kobiet w nauce
Trele samic jaskółki dymówki były do tej pory ignorowane w publikacjach naukowych. To wskazuje na utrwalone od dekad tendencyjne podejście badaczy.
Lauryn Benedict i Matt Wilkins
Kryptowaluty wciąż zbyt krypto
Aktywa cyfrowe są nieprzejrzyste, niestabilne i podatne na oszustwa.
Redakcja Scientific American
Nauka oczyszcza się z ludzi niegodnych
Osiągnięcia intelektualne nikogo nie usprawiedliwiają
Naomi Oreskes
Padół boleści
Krzysztof Szymborski
Nie można żyć bez powietrza
Jerzy Bralczyk
Czy słonie płaczą na YouTubie
Nagrania umieszczane w mediach społecznościowych dają badaczom nowe możliwości. Pytanie, jaką mają wartość naukową.
Marta Alicja Trzeciak
Ospie winniśmy sami
Pojawienie się małpiej ospy w Europie wzbudziło taki strach, jak niegdyś wirus Ebola. Powodów do lęku będzie przybywać. Sprzyjają im zmiany klimatu, rabunkowa gospodarka człowieka wobec przyrody i coraz większa łatwość migracji zarazków.
Paweł Walewski
Bizancjum: lansadowy taniec kolosa na pozłacanych nogach
Wschodnie Cesarstwo Rzymskie, czyli Bizancjum, przeżyło Zachodnie o ponad tysiąc lat. Bo prężyło muskuły, szpanowało i bajerowało.
Jerzy Rohoziński
W pogoni za wieczną młodością
W tych trudnych czasach – kiedy uwaga opinii publicznej koncentruje się na wojnie i zarazie – wiadomość o tym, że naukowcy dokonali właśnie ważnego odkrycia, które ewentualnie istotnie przedłuży kiedyś ludzkie życie, może być traktowana bądź jako monumentalny przejaw ironii losu, bądź jako promyk nadziei na lepszą przyszłość. A może i jedno, i drugie.
Krzysztof Szymborski
Czaszka: makabra podszyta śmiechem
To ważna część naszego ciała, w obnażeniu wzbudzająca i refleksje nad śmiercią, i strach. Ale to zdrobnienie ociupinę przeszkadza, dodając element dystansu do śmierci – i do nas samych.
Jerzy Bralczyk
Doceńmy ptasi świergot
Przesłanie płynące z książki Rachel Carson jest wciąż aktualne
Naomi Oreskes
Pozwólmy oddychać oceanom
Kolejną wielką ofiarą zmian klimatycznych jest tlen w morzach i oceanach.
Nathalie Goodkin, Julie Pullen
Leczyć raka lokalnie
Lekarze pracujący poza dużymi ośrodkami potrzebują pomocy we wdrażaniu najnowszych osiągnięć onkologii.
Claudia Wallis
Szerzyciele fake newsów
Do ich rozpowszechniania częściej skłonne są osoby impulsywne o poglądach bliskich konserwatywnym
Asher Lawson, Hemant Kakkar
Algorytmy karmią się chaosem w emocjach
Ludzkość najpierw coś wynajduje, a potem uczy się, jak z tego mądrze korzystać. Przy okazji niekiedy musi zweryfikować fundamenty całej kultury.
Grzegorz Pacewicz
Trucizna szczęścia nie daje
Astrologia, odprysk wszechogarniającej reakcyjnej odpowiedzi na Oświecenie, nie jest lekarstwem na samotność.
Jerzy Kowalski-Glikman
Jak Sierotka świętego rozebrał
Jeden nagi derwisz widziany w Damaszku zaszkodził wszystkim innym: do języka weszło powiedzenie „goły jak święty turecki”. Czas pożegnać tę lingwistyczną ramotę.
Jerzy Rohoziński
Bezzasadne utrudnienia
To polityka, a nie nauka, ogranicza dostęp do pigułek aborcyjnych
Claudia Wallis
Bydło, bydlę, bydlątko
Znaczenia słów czasem się przesuwają, czasem rozszerzają, czasem zawężają. I tak to oznaczający coś bardzo ogólnego, niemal podstawowego rzeczownik bydło zaczął oznaczać nie „to, że się jest”, lecz konkretniej „to, co jest”.
Jerzy Bralczyk
Twarze w chmurach, czyli kiedy mózg przesadza, a kiedy niedowidzi
Szybkie ustalenie, czy dana osoba jest przyjacielem, czy wrogiem, może być sprawą życia lub śmierci. Dlatego mózg zazwyczaj w ciągu 60–70 ms rozpoznaje twarze. A jeśli tego nie potrafi, albo dostrzega oblicza tam, gdzie ich nie ma?
Krzysztof Szymborski
Zegar biologiczny: cenny przesąd
Przyjmowane za pewnik twierdzenia, jak to, że płodność kobiet spada po 30 roku życia, są przesadzone.
Naomi Oreskes
Szampan i mielonka, czyli pointylizm odkryć naukowych
Odkrywcy mają spore zasługi jako popularyzatorzy puszkowanej żywności. W 1818 r. na przykład pasjonowano się wyprawą kapitana Johna Rossa w poszukiwaniu Północno-Zachodniego Przejścia. I rozpisywano się o tym, że jego ekspedycja wyposażona była w konserwy z marchewką, sosami, zupami, cielęciną i groszkiem.
James Burke
Firmowi władcy motyli
Jakie szanse na sukces mieliby aktorzy, gdyby w trakcie spektaklu na scenę co chwila wchodził reżyser i pouczał ich, jak mają grać? Takie, jak pracownicy, którym nad głowami wciąż stoją szefowie: żadne.
Jarosław Marek Spychała
Nowy i Stary Świat: kwestia skali
Różnica między naszym gatunkiem a tymi, które nas poprzedzały, jest w potocznej mowie równie wyraźna jak między iłem, piaskiem czy żwirem. Dlatego określenia „Stary Świat” i „Nowy Świat” bezpiecznie omijają wszelkie niedokładności w datowaniu.
Philip Morrison
Wielkorus z toporem w ręku
Władze w Moskwie chcą wycinać lasy w Ukrainie i sprzedawać drewno, żeby sfinansować dokonywane tam zbrodnie. Taki pomysł doskonale wpisuje się w charakterystyczny dla Rosji schemat działania: przychodzimy, niszczymy i idziemy niszczyć gdzie indziej.
Jerzy Rohoziński
Zasada 10-30-60: stuprocentowy mit
Ludzka komunikacja to 60 proc. mowa ciała? Skoro w pracy zdalnej jej nie ma, to nie ma też komunikacji? W żadnym razie.
Grzegorz Pacewicz
Odwojnienie. Józef Rotblat nie pokochał bomby atomowej
Poezja pozwala przezwyciężać trudność w znajdowaniu słów w sytuacjach ocierających się o brak wyrażalności, dostarcza gotowych i trafiających celnie wiązań myśli.
Joanna Roszak
Jak Hartmanowi kot się objawił
Jeśli myślisz, że rozumiesz mechanikę kwantową, to nie rozumiesz mechaniki kwantowej – mawiał Richard Feynman. Ale nie każdy to rozumie.
Jerzy Kowalski-Glikman
Co boli starego lewaka
Kwarki, twarożki, pierś mlekiem brzemienna oraz seks z jesiennymi liśćmi… Mieszczańskim reakcjonistkom wszystko się skleja ze wszystkim.
Jerzy Kowalski-Glikman
Bądź odważny. Myśl
Czy człowiek potrzebuje wykreowanego wroga, z którym będzie walczyć, bo nie umie żyć w pokoju, nie umie być człowiekiem?
Jarosław Marek Spychała
Czy dobry złodziej to zły dobrodziej?
Jest w złodzieju pewien potencjał szlachetności. Bo mamy i kodeks złodziejski, i złodziejski honor.
Jerzy Bralczyk
Klimat najbardziej pognębi biednych młodych
Najmniej bezpieczna przyszłość, jeśli chodzi o ekstrema pogodowe, rysuje się przed młodymi mieszkańcami Bliskiego Wschodu i Afryki Subsaharyjskiej oraz krajów najbiedniejszych.
Andrea Thompson
Łatwiej znaleźć terapie idąc wieloma ścieżkami
Nie trzeba budować stadionu piłkarskiego, żeby rozegrać mecz. Jednoczesne badanie leków różnych firm w różnych kombinacjach ma sens.
Claudia Wallis
Ozięble o końcu świata
Energia cieplna zmagazynowana pod powierzchnią ziemi wyczerpie się szybciej, niż prognozowano. Czy będzie to koniec świata?
Krzysztof Szymborski
Alla bolognese
Dlaczego zaczynam ten odcinek od pochwały uzdolnień bolończyków. Zgadnijcie, gdzie książę Bonnie Charlie spędził najlepsze lata wygnania? Gdzież byście się udali na jego miejscu, szukając intelektualnej pogawędki, towarzystwa eleganckich kobiet i sposobności do pofolgowania sobie w jedzeniu i piciu?
James Burke
Sztuczna inteligencja mądrzejsza niż jej twórca
Czy maszyny mogą być i inteligentne, i moralne? Testy tego typu urządzeń właśnie trwają – donosi Krzysztof Szymborski.
Krzysztof Szymborski
Nie taki tunel ciemny, jak go malują
Gdy widzimy światło czy choćby światełko w tunelu, to się cieszymy. Nie zawsze tak było. Pisze Jerzy Bralczyk.
Jerzy Bralczyk
Możesz chronić planetę nie przechodząc na weganizm
Indywidualne przeradzają się w efektywne działania grupowe. Jednym z potężnych narzędzi jest ograniczenie spożycia czerwonego mięsa.
Naomi Oreskes
Algorytmy medyczne wymknęły się spod kontroli
Amerykańskie oprogramowanie do diagnozowania chorób, przedstawiania rokowań czy monitorowania stanu zdrowia wymaga większego nadzoru.
Soleil Shah, Abdul El-Sayed
Uleczanie przez ściskanie
Pandemia oddaliła ludzi od siebie, ale przyspieszyła badania nad zbawienną rolą dotyku. Pisze Krzysztof Szymborski.
Krzysztof Szymborski
Skrzyżowanie pierwiosnka z naparstkiem
Zagadkowy pierwiastek zadomowił się w polszczyźnie w przeróżnych odniesieniach. Pisze Jerzy Bralczyk.
Jerzy Bralczyk
Steven Weinberg: Ufał nauce, nie religii
Syn ubogich żydowskich emigrantów pięknie fizykę uprawiał i pięknie o niej opowiadał. Pisze Andrzej Kajetan Wróblewski.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Jerzy Bralczyk: jakie znaczenia ma słowo wyspa
Słowo „wyspa” kojarzy się ambiwalentnie. Wywołuje wrażenie zarówno przyjemnej, jak i przykrej izolacji. Pisze Jerzy Bralczyk.
Jerzy Bralczyk
Andrzej Kajetan Wróblewski: paradoksalne dzieje Davida Brewstera
Miał być pastorem, został fizykiem, a umarł jako przypadkowy twórca zabawki, która sławą przyćmiła całą jego karierę. O Davidzie Brewsterze pisze Andrzej Kajetan Wróblewski.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Krzysztof Szymborski: małpy walczą ze sobą tak samo ludzie
Ludzka tradycja wojenna ma być może znacznie dłuższą historię niż kulturowa ewolucja człowieczeństwa. Pisze Krzysztof Szymborski.
Krzysztof Szymborski
Prawo w USA działa przeciw agencjom zdrowia
Nowe prawa stanowe rozporządzenia utrudniają agencjom zdrowia wykonywanie ich zadań.
Redakcja „Scientific American”
Mamuta tu mam
Prof. George Church z Harvard Medical School otrzymał właśnie grant w wysokości 15 mln dol., który ma przyspieszyć jego pracę nad przywróceniem do życia mamuta. Pisze Krzysztof Szymborski.
Krzysztof Szymborski
Do broni? Broń Boże!
Broń to krótkie, poręczne słowo. Jak broń zwana krótką. Toteż i w języku broni pełno, prawdziwej, hiperbolicznej, metaforycznej. Pisze prof. Jerzy Bralczyk.
Jerzy Bralczyk
Edmond Henri Fischer: Najważniejsze jest nazwisko
Dwudziestego siódmego sierpnia 2021 roku zmarł w Seattle Edmond Henri Fischer. Kilka miesięcy wcześniej ukończył 101 lat! O najstarszym laureacie Nagrody Nobla pisze prof. Andrzej Kajetan Wróblewski.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Parki narodowe USA: przywrócić je rdzennym mieszkańcom
Rdzenni mieszkańcy dbają o swoje ziemie od tysięcy lat. Nie wolno ich z tych ziem wyrzucać.
Redakcja „Scientific American”
Katastrofy: nie wszyscy moga po nich odbudować życie
Każdy, nie tylko ludzie dobrze sytuowani, powinien mieć możliwość odbudowania swojego życia po klęsce żywiołowej dzięki pomocy federalnej. tymczasem rok 2020 ujawnił problemy dotyczące wydolności systemu zarządzania kryzysowego w USA
Redakcja „Scientific American”
Prawdziwy szósty zmysł?
Najważniejszym z nowych zmysłów, zasługującym w moim przekonaniu na miano prawdziwego szóstego zmysłu, jest interocepcja, która w ostatnim dziesięcioleciu stała się przedmiotem niezwykle szybko rosnącej liczby naukowych publikacji. Pisze Krzysztof Szymborski.
Krzysztof Szymborski
Brudne sprawki czy nieskalanie
To brzydkie słowo. Tak brzydkie, że nawet trudno dociec jego etymologii. Może było w prasłowiańskim, może nie, pochodzenie ma w każdym razie niejasne. O brudzie pisze prof. Jerzy Bralczyk.
Jerzy Bralczyk
Richard Ernst: Magnetyzm i malarstwo tybetańskie
Laboratorium chemiczne urządził sobie w piwnicy. Uległ fascynacji doświadczeniami, zaczął czytać znalezione książki chemiczne i przeprowadzać rozmaite eksperymenty, kończące się niekiedy silnymi wybuchami. Wybrał potem studia chemiczne. O szwajcarskim laureacie Nagrody Nobla z 1991 r. pisze prof. Andrzej Kajetan Wróblewski.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Medycyna i płeć: Zakaz korekty płci nienaukowy i okrutny
Ustawy ograniczające dostęp do medycznej korekty płci opierają się na błędnych przesłankach.
Redakcja „Scientific American”
Sztuczna inteligencja zagląda do mózgu
Funkcjonowanie mózgu powoli przestaje być dla nas zagadką. Jego badania stwarzają jednak poważny dylemat moralny. Pisze Krysztof Szymborski.
Krzysztof Szymborski
Materiał taki, materiał siaki
Materia i materiał mają za matkę łacińskie mater, do nas materya (jako „tworzywo pierwotne”) przyszła w piętnastym wieku, potem stając się materyją i materją, słowo materiał mamy zaś dopiero od wieku osiemnastego, bezpośrednio od Niemców (oni – od Włochów). Pisze prof. Jerzy Bralczyk.
Jerzy Bralczyk
Mary Somerville: Pani uczona
Tę niezwykłą kobietę upamiętniają planetoida nr 5771, krater na Księżycu, wyspa Somerville w kanadyjskiej Cieśninie Barrowa na Oceanie Arktycznym, jak również kilka instytucji oświatowych i naukowych w Wielkiej Brytanii i Australii. O Mary Somerville pisze prof. Andrzej Kajetan Wróblewski.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Korale do reperacji
W ciągu ostatnich 30 lat niemal połowa Wielkiej Rafy Koralowej u wschodnich wybrzeży Australii obumarła. Naukowcy są na ogół zgodni, że główną przyczyną tej ekologicznej katastrofy jest ocieplenie ziemskiego klimatu, spowodowane w głównej mierze przez ludzką działalność. Pisze Krzysztof Szymborski.
Krzysztof Szymborski
Pożądana równowaga
Jeśli coś jest zrównoważone, to zwykle jest zrównoważone czymś innym – bo jak czegoś za dużo, to często byłoby dobrze, gdyby i czegoś innego też było więcej. Pisze prof. Jerzy Bralczyk.
Jerzy Bralczyk
Michał Kamieński: Wszystko przez tę kometę
Po wojnie ten astronom nieco zdziwaczał. Ogłosił, że Atlantyda została zniszczona dokładnie w roku 9541 p.n.e., kiedy to według jego obliczeń ta kometa przeleciała bardzo blisko Ziemi, a jej fragment spadł, wywołując kataklizm. Pisze prof. Andrzej Kajetan Wróblewski.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Społeczeństwo: Amerykański system opieki długoterminowej jest w zapaści
Potrzeba więcej środków na opiekę w domu i placówki opiekuńcze.
Redakcja „Scientific American”
Trująca rzeka
Krzysztof Szymborski
Na końcu języka: Wzajemne przyciąganie
Prof. Jerzy Bralczyk o grawitacji.
Jerzy Bralczyk
Pascual Jordan: Swastyka zamiast Nobla
Prof. Andrzej Kajetan Wróblewski o tym, jak niemiecki naukowiec przekreślił swoją szansę na pozytywne zapisanie się w historii.
Andrzej Kajetan Wróblewski
Higiena: Niektóre praktyki z czasów COVID-19 warto zachować na dłużej
Wirus uświadomił nam, że potrzebujemy zasadniczej zmiany kulturowej w zakresie podstawowej higieny. Nie będzie wymówki, by nie nosić maseczek, gdy czujemy się „niewyraźnie”.
Redakcja „Scientific American”
Różne ptaki i ptaszki
Jerzy Bralczyk
Chimeryczne obawy
Krzysztof Szymborski
Werner Siemens: Nawet chemicy...
Andrzej Kajetan Wróblewski
Stosunek do stosu
Jerzy Bralczyk
Georg Christof Lichtenberg: Głowa bliżej serca
Andrzej Kajetan Wróblewski
Nauka w roku zarazy
Krzysztof Szymborski
Pod jedną wątrobą
Jerzy Bralczyk
Szkocka służąca
Andrzej Kajetan Wróblewski
Zdrowe prawa dżungli
Krzysztof Szymborski
Gdy proroctwo zawodzi
Krzysztof Szymborski
Złowieszczy urok wampira
Jerzy Bralczyk
Uchwycić ciepło motyla
Andrzej Kajetan Wróblewski
Brzęczący posiłek
Krzysztof Szymborski
Co ślina na język przyniesie
Jerzy Bralczyk
Pominięty, lecz nie zapomniany
Andrzej Kajetan Wróblewski
Czy starość jest chorobą?
Krzysztof Szymborski
1
2
3
następna »
Reklama
Reklama