Środowisko

8 lutego 2023

Trwa liczenie ofiar i strat po katastrofalnym trzęsieniu ziemi, które nawiedziło okolice dwumilionowego miasta Gaziantep. Tymczasem sejsmolodzy obawiają się również o losy miasta nad Bosforem.

Kolejne trzęsienie ziemi zagraża Stambułowi

8 lutego 2023

Rdzenie lodowe wydobyte z centralnej części lądolodu Grenlandii ujawniły poziom aerozoli siarkowych opadających na powierzchnię lodu w latach 1200–1850.

Śpiące wulkany wydychają mnóstwo siarkowodoru

6 lutego 2023

Gdy tylko Ziemia otrzymywała większe dawki ciepła, Arktyka łapczywie się na nie rzucała. Klimatolodzy nazywają to arktycznym przyspieszeniem. Czy w najbliższym czasie grozi nam to samo?

Gdy Grenlandia kwitnie, oceanom przybywa wody

4 lutego 2023

Ryzyko pojawienia się nowotworu zwiększa się wraz z wiekiem. Naukowcy go określili dla poszczególnych ras.

Kiedy sprawdzić, czy pies nie choruje na raka

2 lutego 2023

Kluczowe znaczenie w regulacji temperatury planety odgrywa wietrzenie krzemianów. Schłodzimy jej powierzchnię, rozsypując ten minerał w ciepłych, wilgotnych regionach.

Ziemski termostat powalczy z ociepleniem, jeśli dostanie wsparcie

2 lutego 2023

Zabicie takiego giganta oznaczało, że licząca 25 osób rodzina miała zapas mięsa na trzy miesiące. Taka zdobycz trafiała się łowcom raz na kilka lat.

Neandertalczycy polowali na megasłonie

Obserwacja bawiących się pszczół rodzi pytania dotyczące życia wewnętrznego bezkręgowców

Pszczele igraszki

Grace van Deelen

Scientific American z dnia 1 lutego 2023

Pszczele igraszki

Naukowcy stwierdzili, że koncentryczne kręgi nie tylko wyglądają jak oczy, lecz także sprawiają wrażenie, że są zawsze skierowane na patrzącego, niezależnie od kierunku patrzenia. Ta optyczna iluzja, zwana „efektem Mony Lisy”, ma przestraszyć potencjalnych napastników i dać motylom wystarczająco dużo czasu na ucieczkę.

Motyl odstrasza spojrzeniem Mony Lisy

Maddie Bender

Scientific American z dnia 1 lutego 2023

Odstraszające spojrzenie

„Na Pustyni Mojave półprzezroczysty kryształ zapewnia mszakom tak potrzebne im wytchnienie od słonecznego skwaru”. – „The New York Times”

Mchy

Jane Hirshfield

Scientific American z dnia 1 lutego 2023

Mchy

Zwierzęta o przezroczystym ciele to prawdziwa rzadkość. Do tej pory wykazano, że należą do nich niektóre gatunki krewetek, owadów, meduz i żab. W przeprowadzonych badaniach pod lupę wzięto zamieszkujące Amerykę Południową żaby z gatunku Hyalinobatrachium fleischmanni.

Po co żaba zakłada pelerynę niewidkę

Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2023

Przezroczysta żaba

Nowa klasyfikacja największych „rzek” lodu na Ziemi

Największe lodowce świata

Theo Nicitopoulos

Scientific American z dnia 1 lutego 2023

Największe lodowce świata

Na powierzchnię Ziemi powracają skały, które zanurzyły się w niej pół miliarda lat temu.

Ofiary Gondwany

Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2023

Ofiary Gondwany

W najgłębszych miejscach oceanów zbiera się mnóstwo… sadzy i rtęci.

Rowy oceaniczne to globalny śmietnik

Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2023

Rowy oceaniczne to globalny śmietnik

Czyli jak wykorzystać narząd rozrodczy do walki z przeciwnikiem.

Nietypowa broń

(KKG)

Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2023

Nietypowa broń

Ostatnie lata przyniosły kolejną falę dowodów na inteligencję, pomysłowość i empatię dziko żyjących zwierząt, o które jeszcze nie tak dawno mało kto je podejrzewał. Zwierzęta potrafią zrobić np. leczniczą maść z owadów, kopać studnie, zapamiętać informacje na wiele lat czy wybrać narzędzie do polowania.

Maść z muchy

Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2023

Maść z muchy

Wprost lub pośrednio przyczynia się do wielu nieszczęść. Ale na świecie są i takie miejsca, gdzie żywa przyroda byłaby o wiele uboższa, gdyby ją jej zabrano.

Mgła ma fatalną opinię, ale środowisko jej potrzebuje

Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2023

Podstępna mgła

W trakcie przypływu znikają plaże, przymorskie bagna, a czasem nawet sporej wielkości wyspy. Przez miliony lat rośliny i zwierzęta zamieszkujące wybrzeża rozwinęły sposoby przetrwania drastycznych zmian środowiska.

Jak żyć, kiedy ląd zalewa słona woda

Radosław Kożuszek

Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2023

Na granicy dwóch światów

Rzadkie gatunki zwierząt mogą zostać uratowane dzięki probiotykom

Cenny mikrobiom

Kate Evans

Scientific American z dnia 1 lutego 2023

Cenny mikrobiom

Mruczki rozpoznają mowę swoich właścicieli

Czy da się rozmawiać z kotem?

Tanya Lewis

Scientific American z dnia 1 lutego 2023

Czy da się rozmawiać z kotem?

Funkcjonowanie w grupie niesie za sobą wiele korzyści. Nie tylko chroni osobniki przed głodem i zagrożeniami, ale też wspomaga rozród oraz „ćwiczy” mózg.

Zwierzęta stadne żyją dłużej

31 stycznia 2023

Każde ekstremum klimatyczne jest jak pierwsza kostka domina: kiedy się przewróci, padają inne. Nawet na dystansie 20 tys. km.

Ciepło z Amazonii rozgrzewa Tybet

31 stycznia 2023

Nazywa się ją hormonem miłości i przywiązania. Uznaje, że bez niej zwierzę ma kłopot z nawiązywaniem więzi. Nowe badania pokazują jednak coś innego.

Nornik może być czuły nawet bez oksytocyny

30 stycznia 2023

Na hasło „rodzime dzikie koty” Europejczycy odpowiadają: rysie. O żbikach mało kto pamięta. To sprawia, że ich sytuacja nie jest tak dobra, jak mogłaby być.

Żbik: zapomniany dzikus europejski

Wytwarzany przez nie benzen i toluen umykają do atmosfery. Trzeba uwzględnić ich znaczny wpływ na procesy kształtowania się chmur.

Polarne glony wpływają na ziemski klimat

Zwierzęce embriony przestrzegają genetycznej instrukcji budowy ciała. Chyba że wymaga ona ważnych modyfikacji. Wtedy np. więcej czasu poświęcają na budowę szyi, albo najpierw tworzą gruczoły rozrodcze, a dopiero później pozwalają sobie dorosnąć.

Pierścienice postanowiły poczekać z rozwojem tułowia

Całej przyrody nie uratujemy, ale czy możemy zrobić coś lokalnie, żeby nie czuć się bezsilnie i podle? Nawet nie mając wykształcenia przyrodniczego? Jak uratować las, zagajnik, choćby pojedyncze drzewo? I przy okazji dołożyć cegiełkę do gmachu nauki? Rozmowa z Jędrzejem Winieckim, pasjonatem natury, przyrodnikiem amatorem, aktywistą, dziennikarzem pulsara i POLITYKI, autorem tekstów poświęconym mchom, porostom, chrząszczom, ptakom.

Podkast

Jędrzej Winiecki: Nie trafia do mnie alarmistyczny ton

pulsar

Okrzemki z rodzaju Pseudonitzschia powodują zaburzenia neurologiczne. Z ich powodu prawdopodobnie zmienia się także zachowanie zwierząt.

Toksyczne glony mogą wpływać na agresywne zachowanie fok

26 stycznia 2023

Ekspansja pustyń od połowy XIX w. sprawiła, że w ziemskiej atmosferze znajduje się dziś znacznie więcej cząstek mineralnych. Delikatnie hamują wzrost temperatur powietrza na globie.

Pył z Afryki i Azji przyhamował nieco globalne ocieplenie

26 stycznia 2023

Afrykańscy megaroślinożercy wiedzą, które drzewa rozsiewać, a które przerzedzać. Postępują rozsądniej niż niejeden leśnik. I są bardzo skuteczni.

Słonie ratują Ziemię, bo prawidłowo „uprawiają” lasy

25 stycznia 2023

Przypadkowe odkrycie może doprowadzić badaczy do odpowiedzi na pytanie, dlaczego fizyczna bliskość odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu mózgu.

Za to, że dotyk sprawia przyjemność, odpowiadają konkretne neurony

23 stycznia 2023

Powłoka chroniąca Ziemię przed promieniowaniem ultrafioletowym nad obszarami pozabiegunowymi może powrócić do stanu sprzed pół wieku już w 2040 r. W 2066 r. osiągnie tę normę nad Antarktyką.

Dziura ozonowa powoli się zmniejsza

23 stycznia 2023

Te niewielkie ssaki żyjące na terenie kanadyjskiego Jukonu obstawiają zakłady i uprawiają fizjologiczny hazard. Stawką w rozgrywce nie są jednak pieniądze, lecz biologiczny fitness.

Wiewiórki lepiej wychodzą na optymizmie niż na pesymizmie

21 stycznia 2023

Retrowirusy endogenne mogą być przekazywane z pokolenia na pokolenie przez tysiące, a nawet miliony lat. Jak się okazuje, dotyczy to także zwierząt ze sobą niespokrewnionych.

Lemur ma w genomie takie same wirusowe wstawki jak owca i niedźwiedź polarny

19 stycznia 2023

Czy globalne ocieplenie uwolni z topniejącej wiecznej zmarzliny uśpione od wieków groźne bakterie i wirusy?

Zombie niekoniecznie atakują, czyli pytanie o zamrożone patogeny

19 stycznia 2023

Naukowcy spodziewali się, że ocieplenie klimatu dotrze w końcu także do centralnych rejonów wyspy. Nie podejrzewali jednak, że różnica będzie tak duża.

Środkowa część Grenlandii jest najcieplejsza od co najmniej tysiąca lat

18 stycznia 2023

W koloniach niektórych gatunków zdolności poznawcze jednostek są wykorzystywane dla dobra ogółu, a kluczowe decyzje podejmowane demokratycznie. Zazwyczaj.

Jeden to wszyscy, czyli jak działają superorganizmy

14 stycznia 2023

Badania na Borneo podważają dotychczasowe przekonania o wkładzie starych i młodych ekosystemów leśnych w bilans dwutlenku węgla.

Rola starych drzew jest wciąż niedoceniana

13 stycznia 2023

Koncern wypuszczał nieprawdziwe informacje w tym samym czasie, kiedy jego naukowcy trafnie przewidywali, że m.in. spalanie ropy i węgla podniesie temperaturę atmosfery.

ExxonMobil świadomie kłamał na temat przyczyn globalnego ocieplenia

13 stycznia 2023

Antropogeniczne chemikalia przenikają do „ciał” mikroskopijnych organizmów. Naukowcy analizują próbki zbierane od 1931 r.

Plankton pomoże ocenić stan zdrowia oceanów

12 stycznia 2023

Ludzie spacerują po nadbałtyckim wybrzeżu dla przyjemności. Niestety, swoją obecnością niepokoją zwierzęta, które na piasku odpoczywają, żerują czy zakładają gniazda. Jak zaspokoić potrzeby obu grup?

Zamykanie plaż: sposób na ochronę ekosystemu

12 stycznia 2023

Tychepozon – to nazwa odkrytego właśnie mechanizmu, który pozwala małym organizmom wchłaniać obce DNA.

Najliczniejsze sinice oceanu przekazują sobie paczki z genami

11 stycznia 2023

Przywrócenie jej do stanu z czasów sprzed przybycia człowieka zajęłoby miliony lat.

Madagaskar traci w szybkim tempie bezcenną bioróżnorodność

10 stycznia 2023

Żyjące w słodkich wodach orzęski o nazwie Halteria zbadano na razie w laboratorium. Niewykluczone jednak że również w naturze ich dieta składa się z cząsteczek zakaźnych.

Odkryto pierwszy organizm, który może się żywić wyłącznie wirusami

10 stycznia 2023

Intensywna aktywność wulkaniczna i zakwaszenie oceanów doprowadziły do wyginięcia większości gatunków morskich. Lądowe ucierpiały z powodu promieniowania UV.

Organizmy lądowe w permie zabiło Słońce

9 stycznia 2023

Polscy naukowcy dowiedli, że pewien gatunek utrzymywał się w Antarktyce przez dwa miliony lat. Przetrwał nawet maksima zlodowaceń.

Flora Antarktyki jest znacznie starsza niż przypuszczano

5 stycznia 2023

Mają zęby w żołądku. Błyskawicznie wyczuwają ruch powietrza. Niektóre biegają z prędkością 3 km/h, inne syczą ostrzegawczo. Samce zalecają się do samic, oferując im słodkooleistą wydzielinę swoich gruczołów. Może warto polubić te owady?

Karaczany

Marek W. Kozłowski

Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2023

Karaczany

Czasami nauka za pomocą twardych danych potwierdza to, co już mniej więcej wiemy. Aktywność fizyczna jest korzystna dla zdrowia, oddychanie zatrutym powietrzem nie. Czasami jednak intuicja zawodzi, a wyniki badań zaskakują nawet samych badaczy.

Arktyczne jeziora, zamiast się powiększać, znikają

Naomi Oreskes

Scientific American z dnia 1 stycznia 2023

Hydrozagadka

Sprawa wydaje się prosta: należy pozbyć się tego, kto w ukształtowanym środowisku z utartymi zależnościami międzyzwierzęcymi nigdy nie powinien się pojawić. Ale dzisiejsza Australia to nie ta sama wyspa co przed kilkoma tysiącami lat.

Dingo: zabijał australijskie gatunki, teraz jest im potrzebny

Radosław Kożuszek

Siedem lat tłustych i siedem lat chudych, przejście Izraelitów przez Morze Czerwone, zniknięcie wody w rzece Jordan czy słońce zatrzymane nad Gibeonem – wiele dramatycznych i barwnych historii zapisanych w Biblii budzi zainteresowanie ekspertów od nauk o Ziemi.

Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2023

Dingo - potrzebny intruz

Struktura

Biblia: kopalnia tematów dla geologów

Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2023

Geologia biblijna

Twarde, ochronne łuski na ciele, zbudowane ze zmineralizowanych tkanek, takich jak zębina czy szkliwo, mogły dostać się w obręb otworu gębowego – to hipoteza, którą można by nazwać zewnętrzną. Ale zęby mogły też powstać na miejscu, z tej samej wewnętrznej tkanki, co skrzela.

Ryby piły ukazują, jak mogła wyglądać wczesna ewolucja zębów

Daniel Leonard

Scientific American z dnia 1 stycznia 2023

Ewolucyjne ząbkowanie

Wyjaśnienie to nie jest nowe, ale długo nie udawało się znaleźć dowodów na jego potwierdzenie.

Sól zmniejsza liczbę wyładowań atmosferycznych nad morzami

Sasha Warren

Scientific American z dnia 1 stycznia 2023

Uspokajające morskie powietrze

Powstała mapa świata z głównymi szlakami migracyjnymi ssaków

Korytarze dla zwierząt

Susan Cosier

Scientific American z dnia 1 stycznia 2023

Korytarze dla zwierząt

Każdej nocy, gdy tylko zajdzie słońce, wielka liczba małych stworzeń morskich unosi się z głębin do najwyższych warstw wszechoceanu.

Nocą mieszkańcy wód zmierzają ku światłu

Andrea Gawrylewski

Scientific American z dnia 1 stycznia 2023

Nocni wędrowcy

Pojawiły się na Ziemi ok. 600 mln lat temu. Naukowcy właśnie poznali zawartość ich jelit.

Ostatnia wieczerza pierwszych zwierząt

Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2023

Ostatnia wieczerza pierwszych zwierząt

Poczynając od ameb, pochłaniających się nawzajem, po niedźwiedzie polarne pożerające młode niedźwiadki, kanibalizm jest powszechny w świecie przyrody. Jednak to ryzykowny sposób na zdobycie pożywienia.

Dlaczego zwierzęta stają się kanibalami

Fionna M. D. Samuels

Scientific American z dnia 1 stycznia 2023

Groźny ścisk

Obozowisko sprzed 780 tys. lat nad nieistniejącym już dziś jeziorem Hula w północnym Izraelu. Ilustracja Ella Maru

Ziemski termostat

Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2023

Ziemski termostat

Paleontolodzy niewiele wiedzą o dzieciństwie ogromnych tyranozaurów. Skamieniałości takich maluchów są rzadkie i mało wnoszą do naszej wiedzy na temat zachowań tych zwierząt. Teraz jednak odkryto ślady ich miniaturowych stóp w skałach sprzed około 72 mln lat, z których wynika, że te tyranozaurowe maleństwa wędrowały parami.

Młode tyranozaury wędrowały wspólnie

Riley Black

Scientific American z dnia 1 stycznia 2023

Dino-ferajna

Choć brzmi jak imię eleganckiej damy, salina to miejsce pozyskiwania soli, najczęściej z wody morskiej. Niektóre z salin zachwycają wyglądem, zwłaszcza gdy spojrzymy na nie z lotu ptaka.

Piękna salina

Olga Orzyłowska-Śliwińska

Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2023

Piękna salina

Mój ojciec wlatuje w huragan

Sandy Solomon

Scientific American z dnia 1 stycznia 2023

Mój ojciec wlatuje w huragan

Noworoczna kanonada ma istotny i jednoznacznie negatywny wpływ na dzikie ptaki. Potwierdziły to szeroko zakrojone badania gęsi zimujących w Europie.

Sylwestrowe fajerwerki zatruwają ptakom życie

Jędrzej Winiecki

30 grudnia 2022

O sensacyjnym odkryciu najstarszych śladów hominidów na ziemiach polskich opowiada archeolożka dr Małgorzata Kot.

Małgorzata Kot: W jaskiniach wszyscy jesteśmy MacGyverami

Agnieszka Krzemińska

30 grudnia 2022

Nazywa się PR23, powstawał aż dwie dekady i ma być prawdziwym „game changerem” w rolnictwie. Pozwoli farmerom zaoszczędzić mnóstwo czasu i pieniędzy.

Naprawdę wieloletni ryż daje dobre plony i oszczędności

27 grudnia 2022

Neurony termoregulacyjne znaleziono na razie u szczurów. Bardzo prawdopodobne jest jednak, że analogiczny system działa również u innych ssaków, w tym u człowieka.

Grupa komórek nerwowych nie pozwala na przegrzanie ciała

26 grudnia 2022

Czy stroją sobie żarty? Czy robią niewinne i złośliwe dowcipy? Człowiekowi trudno to ocenić. Ale próbuje.

Z czego cichaczem chichoczą zwierzęta

Joanna Sawicka, Agnieszka Kloch

24 grudnia 2022

Wyczucie rytmu, zdolność lotu czy echolokacja – te umiejętności rozwinęły się u różnych bytów na Ziemi niezależnie od siebie. Podobnie inteligencja. Czy jest ona następstwem ewolucji życia? I czy inne organizmy mogą rozwinąć ją tak jak ludzie?

Naturo zagraj to jeszcze raz, czyli ciekawe skutki ewolucji zbieżnej

23 grudnia 2022

To groźne zjawisko, bo te owady przenoszą niebezpieczne choroby wirusowe, m.in. dengę.

Komary z Azji uodparniają się na popularne środki owadobójcze

23 grudnia 2022

Człowiek wypowiedział naturze wojnę, stwierdził przed laty Antonio Guterres. Zakończony właśnie szczyt ONZ o różnorodności biologicznej otworzył drogę do pokoju i odbudowy partnerskich relacji z przyrodą. To sukces, ale gorzki.

COP15: Koniec wojny przeciw przyrodzie

Edwin Bendyk

22 grudnia 2022

Drzewa miały swój udział w obniżeniu temperatury na Ziemi ok. 380 mln lat temu. Najnowsze analizy stawiają jednak w świetle reflektorów wcześniejszych bohaterów.

Rośliny tkankowe wyssały dwutlenek węgla z dewońskiej atmosfery

20 grudnia 2022

Dotychczas sądziliśmy, że tylko dziewicze lasy tropikalne mają szansę na zachowanie bioróżnorodności. Najnowsze analizy dowodzą jednak, że nie tylko one.

W zubożałych lasach bioróżnorodność nie znika – trzeba je chronić

16 grudnia 2022

Odkrycie badaczek z Australii i USA pokazuje, że nawet w takich podstawowych – wydawałoby się – dziedzinach biologicznych, jak anatomia, mamy jeszcze wiele do zbadania. Szczególnie w zakresie rozrodczości samic.

Samice węży mają łechtaczki i odczuwają erotyczną przyjemność

15 grudnia 2022

Małpy w tej kwestii działają podobnie do ludzi – także u nich racjonalność może zostać zaburzona.

Goryle i orangutany unikają zbędnego ryzyka. Zazwyczaj

15 grudnia 2022

Dla utrzymania dotychczasowego sposobu życia potrzeba 1,6 kul ziemskich. Jak w takich warunkach powstrzymać szóste wielkie wymieranie gatunków? O tym w Montrealu rozmawiają uczestnicy COP15, słabo nagłośnionej przez media Konferencji Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej.

Konferencja ONZ o bioróżnorodności: jest parę podstaw do optymizmu

Edwin Bendyk

9 grudnia 2022

Olbrzymie gady były zbyt statyczne, by poradzić sobie z konsekwencjami upadku meteorytu sprzed 66 mln lat. Skorzystały na tym mniejsze zwierzęta.

Dinozaury przegrały, a ssaki wygrały – bo były elastyczne

Wojciech Mikołuszko

8 grudnia 2022

Na podstawie próbek liczących 2 miliony lat uczeni odtworzyli niemal cały ekosystem wyspy na Oceanie Atlantyckim.

Bujna i różnorodna – taka była przyroda Grenlandii dwa miliony lat temu

8 grudnia 2022

Znaleziono wariant pewnego genu, dzięki któremu rośliny nie konkurują między sobą i rosną o 15 proc. większe. Daje to nadzieję na lepsze plony w rolnictwie.

Naukowcom udało się nakłonić rośliny do współpracy

7 grudnia 2022

Do tej pory naukowcy uważali, że zabawa to domena głównie ssaków i ptaków. Okazało się, że byli w błędzie.

Dać piłkę trzmielowi, będzie się nią bawił

Wiedza i Życie z dnia 1 grudnia 2022

Trzmiele i piłki

Jakieś 3,25 mld lat temu kraton Pilbara (a zapewne także połączony z nim Kaapvaal) dryfował równoleżnikowo w tempie 6,1 cm na rok. Mniej więcej w tym samym czasie ziemskie bieguny magnetyczne zamieniły się miejscami.

Odkryto prastare ślady wędrówek kontynentów

Wiedza i Życie z dnia 1 grudnia 2022

Ziemia gotowa na życie

Wiosną, kiedy Księżyc jest w pełni i nowiu , ryby gromadzą się wzdłuż brzegów i przystępują do tarła, wykonując przy tym charakterystyczne ruchy – wiją się i ocierają o dno.

Księżyc steruje zachowaniami godowymi rozdymek

Wiedza i Życie z dnia 1 grudnia 2022

Księżycowe tarło

Pięciu największych emitentów gazów cieplarnianych – USA, Chiny, Rosja, Brazylia i Indie – jest odpowiedzialnych za łącznie 6 bln dolarów strat w skali globu, które naukowcy wyliczyli dla okresu 1990–2014. Przy czym szkody te nie rozłożyły się równo – podkreślają autorzy szacunków Christopher W. Callahan i Justin S. Mankin, klimatolodzy z Dartmouth College.

Za emisje jednych krajów płacą inne

Andrea Thompson

Scientific American z dnia 1 grudnia 2022

Koszt zmian klimatycznych

Większość gatunków wykształca różne organy (korzenie, chwytniki, ryzomorfy), które trwale osadzają je w podłożu, uniemożliwiając aktywne przemieszczanie. Rośliny jednak mają zdolność przemieszczania się i kolonizowania nowych terenów.

Zieloni wędrownicy, czyli jak i po co rośliny zmieniają miejsce pobytu

Marian Giertych

Wiedza i Życie z dnia 1 grudnia 2022

Wędrujące rośliny

Kamienie szlachetne snują własną opowieść o geologicznych dziejach globu.

Podziemne kuźnie, czyli jak rodziły się rubiny, szafiry, szmaragdy i diamenty

Wiedza i Życie z dnia 1 grudnia 2022

Podziemne kuźnie

Tegoroczna erupcja dostarczyła badaczom doskonałej okazji do zebrania danych na temat tego budzącego się systemu oraz podpowierzchniowych ruchów magmy. Dzięki temu, że miejsce jest wyjątkowo łatwo dostępne, naukowcy mogą prowadzić intensywne pomiary, co pozwoli im dokładniej przewidzieć kolejne wybuchowe epizody.

Nagłe wybuchy wulkanu na Islandii zakończyły 800-letnią drzemkę

Sasha Warren

Scientific American z dnia 1 grudnia 2022

Przebudzenie wulkanu

Osobliwe strategie stosowane przez rośliny mięsożerne w celu złapania żywych ofiar od dawna przyciągają uwagę opinii publicznej. Jednakże nawet w tej niezwykłej grupie roślin, które niezależnie wykształciły rozmaite mechanizmy zdobywania pokarmu, niektóre szczególnie się wyróżniają.

Dzbanecznik zastawia deszczową pułapkę

Darren Incorvaia

Scientific American z dnia 1 grudnia 2022

Wyrafinowana zasadzka

„Gwizdy tożsamościowe” delfinów, służące do identyfikacji poszczególnych osobników i przekazywania osobistych informacji, są od dawna uważane za jedną z najbardziej złożonych form komunikacji zwierzęcej, jaką znamy. W nowych badaniach oceniano, jak bardzo te odgłosy mogą się różnić pomiędzy osobnikami i w zależności od sytuacji.

Humor delfina można poznać po tym, jak się przedstawia innym

Rebecca Dzombak

Scientific American z dnia 1 grudnia 2022

Wiele mówiący gwizd

Z chorobą mierzy się nie tylko Stary Kontynent. W USA przed Świętem Dziękczynienia (24 listopada) ceny indyczego mięsa poszybowały w górę, a w RPA padły dziesiątki zainfekowanych pingwinów.

Ptasia grypa znów atakuje

Wiedza i Życie z dnia 1 grudnia 2022

Ptasia grypa znów w natarciu

Wiscyna mogłaby posłużyć jako biodegradowalny środek do opatrywania świeżych ran. Przeprowadzili testy na kawałku wieprzowiny od miejscowego rzeźnika – po wyschnięciu wiscyna spajała ściśle obydwa brzegi rozciętej tkanki, nawet po przyłożeniu siły.

Jemioła: pasożyt, który może leczyć

Jack Tamisiea

Te długowieczne zwierzęta bardzo rzadko zapadają na nowotwory. Częściowym wyjaśnieniem tego fenomenu może być gen znany pod nazwą p53.

Scientific American z dnia 1 grudnia 2022

Wszechstronna jemioła

Zdrowie

Słonie podpowiadają jak unikać raka

Rachel Nuwer

Scientific American z dnia 1 grudnia 2022

Onkologia przy wsparciu słoni

Dwie ekspedycje badawcze, których celem był Lodowiec Szelfowy Thwaitesa, powróciły z alarmistyczną wieścią: w ciągu dekady może on oddzielić się od kontynentu. Tym samym zniknie tarcza broniąca przed rozpadem wielki lodowiec lądowy o tej samej nazwie.

Lodowiec Szelfowy Thwaitesa pęka. Nadchodzi katastrofa

Douglas Fox

Scientific American z dnia 1 grudnia 2022

Nadchodzi katastrofa

Pochodzi ona z topnienia lądolodu od spodu, a co niepokojące, może przyspieszać spływanie lodu ku morzu. Zniknięcie fragmentu lodowca podniosłoby poziom oceanów o ponad 4 metry.

Rzeka długości Sanu na Antarktydzie może zagrozić milionom ludzi

Wiedza i Życie z dnia 1 grudnia 2022

Rzeka na Antarktydzie

Ma ok. 99 milionów lat i przetrwał zatopiony w kawałku bursztynu. Po co mu były włoski? Naukowcy mają kilka pomysłów.

Owłosiona muszla ułatwiała ślimakowi życie w tropikach

sw/pulsar

30 listopada 2022

Skamieniałości przedstawiciela Cardiodictyon catenulum żyjącego 525 mln lat temu zdają się przeczyć popularnej – i logicznej – hipotezie dotyczącej ewolucji tych prehistorycznych zwierząt.

Wczesne stawonogi najpierw miały mózgi, a dopiero później głowę

29 listopada 2022

Mały genom i problemy z trawieniem celulozy są cechą wspólną wyróżnionej właśnie klasy grzybów, która przez 300 milionów lat ewolucji wyspecjalizowała się w symbiozie.

Ziemiozorek, prószynka i skrytek należą teraz do jednej klasy

28 listopada 2022

Choroba sprawia, że wilki zachowują się lekkomyślnie i podejmują ryzykowne kroki. A jednocześnie brawura predysponuje je do zajmowania wysokich pozycji w hierarchii stada.

Amerykańskie wilki zarażone toksoplazmozą poddają się pumom albo zdobywają władzę

25 listopada 2022

Ocean Indyjski od paru lat zachowuje się tak, jakby obraził się na Afrykę. Za pogodową arytmię odpowiadają potężne siły natury sprowokowane przez człowieka.

La Niña jest pełna wigoru i miesza w pogodzie na Ziemi

23 listopada 2022

Trudno o pozytywne oceny szczytu COP27. Dokument końcowy wręcz zdaje się osłabiać wcześniejsze ustalenia.

Szczyt klimatyczny COP27: Jeden sukces, wiele goryczy

Edwin Bendyk

21 listopada 2022

Susze wywoływane przez El Niño i epidemie groźnej choroby wywoływanej wirusem Hendra – czy są między nimi jakieś związki? Jeśli tak, jakie dokładnie? Naukowcy właśnie to sprawdzili.

Klimat, wirusy, nietoperze, konie i ludzie. Wszystko jest połączone

Jacek Kubiak

21 listopada 2022

Kapucynki używają takich narzędzi, jak ich dziadowie i pradziadowie, nawet jeśli w otoczeniu znajdują się przedmioty, którymi łatwiej byłoby im się posługiwać i osiągnęłyby przy ich użyciu równie dobry efekt.

Kapucynki przedkładają tradycję nad optymalizację pracy

21 listopada 2022

Prawdopodobnie za skrócenie życia pszczół odpowiadają ich hodowcy, którzy niechcący zmienili geny wpływające na długość życia.

Przez ostatnie 50 lat życie pszczół skróciło się o połowę

18 listopada 2022

Ten neuroprzekaźnik wpływa na motywację w dążeniu do nagrody. Najnowsze badania wskazują jednak, że ma także inną funkcję.

Dopamina pomaga unikać nieprzyjemności