Kości i skamieniałości

• 
  Człowiek

  Hominidy sprowadzały z daleka kamień na narzędzia

  Ponad dwa i pół miliona lat temu, na półwyspie Homa w południowo-zachodniej Kenii, nasi dalecy krewni nie zadowalali się byle jakim kamieniem. Choć w okolicy nie brakowało skał, wybierali twardy, ale kruchy, łatwy do odłupywania kamień, który sprowadzali z odległości ponad 10 km. Najnowsze badania zespołu kierowanego przez Emmę Finestone z Cleveland Museum of Natural History, opublikowane w Science Advances, przesuwają najstarszy dowód na transport surowców o imponujące 600 tys. lat wstecz.

  Agnieszka Krzemińska

  13 sierpnia 2025
• 
  Środowisko

  Wszechstronność kończyn zaskakuje naukowców

  I każe przemyśleć poglądy na temat trylobitów. Były one bowiem świetnie przystosowanymi, aktywnymi mieszkańcami dna oceanu.

  Jolanta Iwańczuk

  11 sierpnia 2025
• 
  Człowiek

  Ocean dla homininów to żadna przeszkoda

  Potrafiły dotrzeć na Sulawesi już milion lat temu. Były bardziej mobilne, przedsiębiorcze i odporne na trudności, niż sądziliśmy.

  Agnieszka Krzemińska

  6 sierpnia 2025
• 
  Środowisko

  Dinozaury: Rozmiar to nie wszystko – liczy się konstrukcja

  Król późnej kredy – T. rex – miażdżył kości swoich ofiar z siłą dochodzącą do tys. niutonów. Inne drapieżne dinozaury, choć dorównywały mu rozmiarami, poszły zupełnie inną ścieżką ewolucyjną.

  Jolanta Iwańczuk

  4 sierpnia 2025
• 
  Środowisko

  Mezozoiczni leśnicy

  Dinozaury ograniczyły wielkość nasion w owocach – nasz wpływ może być podobny.

  Gayoung Lee

  1 sierpnia 2025
• 
  Środowisko

  Gruboryjkowiec i jego kompani, czyli wielkie odkrycie w Wielkim Kanionie

  W skałach odsłaniających się w słynnym przełomie rzeki Kolorado natrafiono na olbrzymie nagromadzenie skamieniałości zwierząt sprzed pół miliarda lat. Największą sensacją jest zachowanie się w skale nie tylko twardych pancerzyków i muszli zwierząt, ale również ich miękkich tkanek, a także licznych śladów ich aktywności.

  Andrzej Hołdys

  24 lipca 2025
• 
  Środowisko

  Opowieść z dreszczykiem o pająkach z wody

  Stworzenie wielkości znaczka pocztowego, z segmentowanym tułowiem i dziwacznymi, szponiastymi odnóżami żyło na dnie oceanu pół miliarda lat temu. Teraz ujawnia zaskakującą prawdę o pochodzeniu dobrze nam znanych stawonogów.

  Jolanta Iwańczuk

  22 lipca 2025
• 
  Człowiek

  Jak badać szczątki z masowych grobów? Polska ma metodę. „To forma cichej sprawiedliwości”

  Jeszcze niedawno identyfikacja ofiar z masowych grobów była grą przypadku. Dziś to wyrafinowana operacja naukowa. Ale precyzja ma swoją cenę. [Artykuł także do słuchania]

  Agnieszka Krzemińska

  22 lipca 2025
• 
  Człowiek

  Ötzi, czyli genetyczny outsider

  Słynny Człowiek z lodu był wśród współczesnych sobie obcym. Wykazała to analiza DNA 47 osób zamieszkujących Alpy Wschodnie od mezolitu po epokę brązu.

  Agnieszka Krzemińska

  21 lipca 2025
• 
  Środowisko

  Plateozaur miał ogon nie od parady

  Te roślinożerne dinozaury żyły w późnym triasie, ok. 200 mln lat temu, na terenie dzisiejszej Europy Północnej i Środkowej. Były wówczas jednymi z największych stworzeń – długość ich ciała wynosiła 6–10 m, a masa sięgała 4 t. Jakie fukcje pełnił ich ogon?

  Katarzyna Kornicka-Garbowska

  1 lipca 2025
• 
  Człowiek

  Czaszka z Harbinu: a jednak denisowianin!

  Przez lata pozostawali jedną z największych zagadek wczesnej historii człowieka. Znani byli jedynie z fragmentów kości i zębów oraz z DNA wydobytego z kostki palca z jaskini Denisowa na Syberii. Naukowcy powiązali właśnie z tym tajemniczym gatunkiem niemal kompletną czaszkę hominina.

  Agnieszka Krzemińska

  18 czerwca 2025
• 
  Człowiek

  Xiaohe: mała rzeka do świata umarłych

  Nowe analizy cmentarzyska w południowej części pustyni Takla Makan w zachodnich Chinach pokazują, że dla żyjącej tam społeczności epoki brązu zmarli nie odchodzili, tylko odpływali. I to dosłownie.

  Agnieszka Krzemińska

  16 czerwca 2025
• 
  Środowisko

  Ssaki kopytne: 60 mln lat ewolucji z przeszkodami

  Zwierzęta takie jak mamuty czy nosorożce włochate ograniczały pożary, rozprzestrzeniały nasiona i modelowały krajobraz. Ich zniknięcie pozostawiło pustkę, której żaden inny gatunek nie zdołał wypełnić.

  Jolanta Iwańczuk

  13 czerwca 2025
• 
  Środowisko

  Arktyka: ptaki i dinozaury w jednym stały domu

  Ptasie kości zachowują się bardzo rzadko. Te należące do piskląt – prawie w ogóle. Tym razem jednak udało się je znaleźć. I odkryć, co na dalekiej północy dzieje się nieprzerwanie od ponad 70 mln lat.

  Jolanta Iwańczuk

  3 czerwca 2025
• 
  Środowisko

  Dinozaury to gladiatorzy mezozoiku - ujawniają pancerze i szkielety

  Rekonstrukcje tworzone pod wpływem nowych odkryć i przemyśleń ukazują istoty budzące z jednej strony zachwyt, z drugiej grozę. Zwierzęta te były nie tylko uzbrojone po zęby, lecz również przystosowane do władania bronią w najbardziej śmiercionośny sposób. [Artykuł także do słuchania]

  Michael B. Habib

  1 czerwca 2025
• 
  Człowiek

  Nie z Adama ta Ewa, czyli jak z dziejów ludzkości znikały kobiety

  To samo ciało, które daje życie, na pewnym etapie staje się stygmatem. Opowiadają o tym znakomite, wydane właśnie po polsku, książki Cat Bohannon i Leonie Schöler. [Artykuł także do słuchania]

  Agnieszka Krzemińska

  6 maja 2025
• 
  Środowisko

  Mamuty: milion lat wędrówki z Syberii

  Mitochondrialne DNA od 34 trąbowców – 11 pochodziło z wczesnego i środkowego plejstocenu – przeanalizował międzynarodowy zespół naukowców. Dzięki temu wiadomo więcej o ich populacjach.

  Jolanta Iwańczuk

  17 kwietnia 2025
• 
  Środowisko

  O zbędnych kolorach ssaków ery dinozaurów

  Naukowcy skorzystali z możliwości badania ubarwienie wymarłych zwierząt. Czy świat, w którym żyły, stał się dzięki temu bardziej wizualnie atrakcyjny?

  Wojciech Mikołuszko

  14 marca 2025
• 
  Środowisko

  Krater rekordzistę zdradziły stożki na Antypodach

  Ślady po uderzeniu meteorytu znaleziono w regionie Pilbara Craton w zachodniej Australii, miejscu już wcześniej słynącym z najstarszych formacji geologicznych na świecie. Ich wiek określa się na prawie 3,5 mld lat.

  Jolanta Iwańczuk

  13 marca 2025
• 
  Środowisko

  Kto podczas wymierania permskiego wygrał los na loterii

  Kryzys, do którego doszło 252 mln lat temu, przetrwało nie więcej niż 10 proc. gatunków. Jak im się to udało? Znajdowały się we właściwym miejscu o właściwej porze – wskazują najnowsze znaleziska.

  Andrzej Hołdys

  12 marca 2025