Jednostka i społeczeństwo

• 
  Technologia

  Ile się wydaje na boty, które mają mieszać w wyborach

  Naukowcy z Cambridge University stworzyli narzędzie śledzące handel kartami SIM. Są one podstawą globalnego czarnego rynku internetowych manipulacji.

  Marcin Rotkiewicz

  11 grudnia 2025
• 
  Człowiek

  Słuchamy coraz smutniejszej muzyki. Chyba że nadchodzi kryzys

  Prawie 20 tys. piosenek – tych, które w latach 1973–2023 trafiły do pierwszej setki cotygodniowych notowań – uwzględnili w swoim badaniu naukowcy. Wyniki analiz były dla nich zaskoczeniem. [Artykuł także do słuchania]

  Mariusz Herma

  11 grudnia 2025
• 
  Struktura

  Rzymski beton: niebezpieczne narodziny i wieczne życie

  Na plac budowy zatrzymany przez erupcję w 79 r. natrafili archeolodzy w Regio IX w Pompejach. W jednej z izb wciąż leży sucha mieszanina zaprawy, narzędzia, fragmenty amfor i ślady procesu, który może tłumaczyć niezwykłą trwałość antycznych murów.

  Agnieszka Krzemińska

  10 grudnia 2025
• 
  Zdrowie

  Genetyczna mapa chorób i zaburzeń psychicznych wymaga przerysowania

  Analiza DNA ponad miliona ludzi ujawniła, że obecne granice diagnostyczne w psychiatrii niekoniecznie odzwierciedlają biologię mózgu.

  Marcin Rotkiewicz

  10 grudnia 2025
• 
  Człowiek

  O czym trąbili Katalończycy 6 tysięcy lat temu

  Muszle znalezione daleko od wybrzeża ujawniają istnienie pradawnych sieci wymiany – i przypominają, że neolityczny świat brzmiał inaczej, niż dotąd sądziliśmy.

  Agnieszka Krzemińska

  8 grudnia 2025
• 
  Człowiek

  Nie masakra, lecz mozolna strategia: polowania sprzed 120 tysięcy lat

  Jedno zranione zwierzę, które przeżyło tygodnie z krzemiennym odłamkiem w kości, odsłania codzienną rzeczywistość łowców z późnego plejstocenu.

  Agnieszka Krzemińska

  8 grudnia 2025
• 
  Człowiek

  Paleodieta? Raczej paleobzdura

  Zanim współcześni guru odchudzania wymyślili dietę paleo, nikt jej nie stosował. Ani Homo sapiens, ani neandertalczycy, ani australopiteki. Nasi przodkowie byli mistrzami w przetwarzaniu roślin. [Artykuł także do słuchania]

  Agnieszka Krzemińska

  8 grudnia 2025
• 
  Technologia

  Sporo prawd, sporo kłamstw. Jak AI wpływa na wybory polityczne

  Kluczem do sukcesu algorytmów jest „zarzucanie” rozmówców faktami. A że ich priorytetem jest skuteczność, to potrafią zmyślać, szczególnie agitując na rzecz prawicowych polityków. [Artykuł także do słuchania]

  Marcin Rotkiewicz

  4 grudnia 2025
• 
  Środowisko

  Dżuma w Średniowieczu: zaczęło się od wielkiego wybuchu

  Czy to możliwe, że erupcja wulkanu na jednym końcu świata uruchomiła lawinę tragicznych zdarzeń na drugim? Najnowsze badania naukowców z University Cambridge i Leibniz Institute sugerują, że tak właśnie stało się ok. 1345 r.

  Agnieszka Krzemińska

  4 grudnia 2025
• 
  Człowiek

  Młodość jest w cenie. Chyba że chce się mieć dzieci

  Nowe badanie podważa popularną tezę psychologii ewolucyjnej, że preferowanie młodszych partnerek wynika z maksymalizacji szans reprodukcyjnych.

  Marcin Rotkiewicz

  3 grudnia 2025
• 
  Człowiek

  Henry Gee: Wyginiemy. Zostało nam 10 tys. lat

  Zmierzch ludzkości będzie jak śmierć gwiazdy, która powoli ochładza się, degeneruje, aż w końcu wygasa – przewiduje brytyjski paleontolog Henry Gee. [Artykuł także do słuchania]

  Tomasz Targański

  2 grudnia 2025
• 
  Człowiek

  Neolityczne Chiny: Kto przynależał, a kogo poświęcano

  Genetycy i archeolodzy zrobili właśnie to, o czym wielu badaczy neolitu marzyło od lat: zajrzeli w rodzinne albumy mieszkańców północnych Chin sprzed czterech tysięcy lat.

  Agnieszka Krzemińska

  1 grudnia 2025
• 
  Człowiek

  Apokalipsa w planach

  Przetrwanie ludzkości po globalnej katastrofie to temat fascynujący ekspertów od dawna. Tajne plany rządowe na wypadek kryzysu cywilizacji dowodzą, że państwa traktują zagrożenia ze śmiertelną powagą.

  Kamil Nadolski

  1 grudnia 2025
• 
  Człowiek

  Mózgi małych dzieci tworzą wspomnienia. Dlaczego zostają zapomniane?

  Odkrycie, w jaki sposób najmłodsze mózgi uczą się i zapamiętują, może pomóc zrozumieć proces uczenia się języka i niektóre zaburzenia rozwojowe, a także dostarczyć wskazówek odnośnie do wychowania i wczesnej edukacji.

  Nick Turk-Browne

  1 grudnia 2025
• 
  Człowiek

  Podkast 156. Agnieszka Krzemińska: Mój neandertalczyk nie jest prymitywny

  Jak bardzo denisowanie i neandertalczycy byli twórczy i kreatywni? Jaką kuchnię preferowali? Czy obca im była ekologia? Jak traktowali kobiety? Odpowiada Agnieszka Krzemińska, archeolożka i dziennikarka naukowa pulsara, autorka książki „Homo nie tylko Sapiens. Inna opowieść o naszych przodkach”. [Także wersja wideo]

  Katarzyna Czarnecka

  28 listopada 2025
• 
  Technologia

  X: drobna zmiana wystarczy, by podgrzać lub ostudzić polityczne emocje

  Eksperyment na platformie zwanej z początku Twitterem dowodzi, że sposób sortowania postów ma bezpośredni wpływ na poziom wrogości wobec oponentów.

  Marcin Rotkiewicz

  27 listopada 2025
• 
  Struktura

  Rapa Nui: Gigantyczne posągi to dzieło społeczne

  Najnowsze badania kamieniołomu Rano Raraku dowodzą, że za budową monumentów nie stał jeden potężny ośrodek władzy. Wręcz przeciwnie – ponad tysiąc moai postawili ludzie działający bez centralnego sterowania.

  Agnieszka Krzemińska

  26 listopada 2025
• 
  Człowiek

  Australopitek, który nie szedł śladami Lucy

  Estiopskie Woranso-Mille to dziś jedyne stanowisko, gdzie zdobyto klarowny dowód współistnienia dwóch gatunków homininów w tym samym czasie i miejscu. I nie jest to tylko archeologiczna ciekawostka.

  Agnieszka Krzemińska

  26 listopada 2025
• 
  Człowiek

  Rodzeństwa: bijatyki i krzyki, ale i ochrona reputacji. Kto jest agresywny bardziej?

  W świecie ludzi i zwierząt w statystykach przemocy zwykle dominują samce. W stosunkach między rodzeństwem reguła ta przestaje obowiązywać. [Artykuł także do słuchania]

  Kasper Kalinowski

  25 listopada 2025
• 
  Człowiek

  Neandertalczycy tracili kobiety i dzieci. Z powodu taktycznego kanibalizmu

  Z najnowszych badań kości z belgijskiej jaskini Goyet wynika, że oprawcy nie tylko potrafili rozłupywać kości, by dobrać się do szpiku, ale też wybierali ofiary. Nie kierowali się przy tym ani głodem, ani przypadkiem.

  Agnieszka Krzemińska

  24 listopada 2025