Chemia i biologia

• 
  Struktura

  Cenne REE

  Pierwiastki ziem rzadkich to obecnie surowiec strategiczny, niezbędny w produkcji wielu towarów – od zapalniczek przez elektronikę aż po zaawansowane systemy wojskowe.

  Mirosław Dworniczak

  1 sierpnia 2025
• 
  Struktura

  Magnetyczny tlen

  Odkryto tajemniczy związek pomiędzy natężeniem ziemskiego pola magnetycznego a ilością tlenu w atmosferze.

  (HOLD)

  1 sierpnia 2025
• 
  Struktura

  Azot stabilny to dawca energii

  Cząsteczkę N6 uzyskali chemicy z Justus-Liebig-Universität Gießen. To być może otwiera nowe możliwości magazynowania energii – stwierdzają.

  Piotr Panek

  17 lipca 2025
• 
  Struktura

  Jak skacze po wodzie niewielka rzekotka

  Jeśli rzucić płaski kamień w stronę stawu pod odpowiednim kątem, czyli „puścić kaczkę”, zacznie się on odbijać od powierzchni wody. Rzekotki z gatunku świerszczka północna (Acris crepitans) mierzące ledwie kilka centymetrów, zdają się poruszać po wodzie bardzo w podobny, niemal przeczący fizyce sposób.

  Rohini Subrahmanyam

  1 lipca 2025
• 
  Struktura

  Bakteryjne pogotowie ratunkowe

  Mikroorganizmy pomagają roślinom przetrwać suszę.

  (KKG)

  1 lipca 2025
• 
  Struktura

  Podkast 141. Wojciech Dzwolak: Śledzę magię w mikrokroplach

  Dlaczego białka warto czasami traktować po macoszemu? Dlaczego spontanicznie organizują się w toksyczne struktury? Co ich skrętność ma wspólnego z genezą życia na Ziemi? Opowiada prof. Wojciech Dzwolak, chemik z Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Uniwersytetu Warszawskiego, szef tamtejszego Laboratorium Chemii Biofizycznej.

  Karol Jałochowski

  13 czerwca 2025
• 
  Struktura

  Kokaina

  Od liści krasnodrzewu pospolitego, żutych w Andach w celu zyskania energii i zwiększenia wydolności organizmu, do krystalicznego proszku wciąganego do nosa, palonego albo wstrzykiwanego – w zasadzie na całym świecie.

  Mirosław Dworniczak

  1 czerwca 2025
• 
  Struktura

  Sekrety słoika miodu

  Miód jest prawdziwym archiwum szczegółowych informacji o ulu i jego otoczeniu, zgromadzonych przez tysiące pszczół. Do pozyskiwania tych danych używa się zaawansowanych narzędzi genetycznych.

  Ewa Nieckuła

  1 czerwca 2025
• 
  Struktura

  Dwa to stanowczo za mało. Jak potrafią się dzielić wirki

  Oceaniczne robaki opanowały niezwykłą sztuczkę: gdy zostają przecięte na pół z głowy wyrasta pojedynczy nowy ogonek, a ze starego ogonka wyrastają dwie głowy.

  Rohini Subrahmanyam

  1 maja 2025
• 
  Struktura

  Ziemniakowi przyszłości upał nie przeszkadza

  Kiedy w czerwcu 2022 roku fala upałów uderzyła w Illinois, fizjolożka roślin Katherine Meacham-Hensold miała nadzieję, że nowa bioinżynieryjna odmiana kartofla otrzymana przez jej zespół przetrwa – była jednak zdumiona, że poradziła sobie aż tak dobrze.

  Julian Nowogrodzki

  1 maja 2025
• 
  Struktura

  Dbajmy o skórę, ale z głową

  Mało kto czyta niewielkie etykiety na kosmetykach, a jeszcze mniej osób je analizuje. Warto wiedzieć, które składniki są w nich niezbędne, a które raczej wydumane.

  Mirosław Dworniczak

  1 maja 2025
• 
  Struktura

  Oddawanie krwi chroni przed białaczką?

  Jak się wydaje, znaczenie mają tu pojawiające się u dawców specyficzne mutacje genetyczne.

  (KKG)

  1 maja 2025
• 
  Zdrowie

  Czy plastiki z recyklingu są bezpieczne dla naszego zdrowia?

  Tworzywa sztuczne oprócz polimerów (główny składnik) zawierają cały szereg dodatkowych związków chemicznych (plastyfikatory, inicjatory polimeryzacji), z których spora część może być dla nas niebezpieczna. I tu rodzi się pytanie o bezpieczeństwo produktów z recyklingu.

  Mirosław Dworniczak

  1 maja 2025
• 
  Struktura

  Nowy bohater początków życia: tlenek glinu

  Jakie czynniki przyrodnicze mogły wspomóc syntezę aminokwasów – zastanawiali się naukowcy. I zwrócili wzrok na podwodne kominy hydrotermalne. A konkretnie na obecne w nich minerały.

  Tomasz Roman Tarnawski

  15 kwietnia 2025
• 
  Środowisko

  O czym szumią myszy. Gryzonie nie potrząsają głową po nowym LSD

  Jakby tu zrobić tak, żebyśmy mogli badać LSD i żeby nam nie blokowali badań? Dramat w dwóch aktach.

  Marta Alicja Trzeciak

  15 kwietnia 2025
• 
  Środowisko

  Podtlenek azotu niepokoi geochemików i geofizyków

  W natlenionej wodzie azotany i azotyny pod wpływem światła słonecznego przekształcają się w ten związek bez udziału mikroorganizmów – odkryli hiszpańscy i duńscy badacze.

  Piotr Panek

  7 kwietnia 2025
• 
  Środowisko

  Z tlenem poszło życiu łatwiej niż z fotosyntezą

  Dzieje jednokomórkowych form życia na naszej planecie w pierwszych 2 mld lat jej historii zrekonstruowali badacze. Wyniki analiz okazały się zaskakujące.

  Andrzej Hołdys

  3 kwietnia 2025
• 
  Technologia

  DNA w superkondensatorach? Pomoże Origami

  Celem tego złożonego eksperymentu było przetestowanie nowatorskiej techniki wytwarzania wzorcowanych powierzchni przewodzących. Badacze są zadowoleni.

  Tomasz Tarnawski

  2 kwietnia 2025
• 
  Środowisko

  Uderz w skałę, tryśnie wodór. Także w Polsce

  Choć jest najpowszechniejszym pierwiastkiem we Wszechświecie i wzorcowym źródłem energii odnawialnej, długo uważano, że jego ziemskie zasoby są bezużyteczne. Czyżby się mylono? [Artykuł także do słuchania]

  Andrzej Hołdys

  1 kwietnia 2025
• 
  Zdrowie

  Psychodeliczna terapia depresji: wskazanie drzwi tam, gdzie widzieliśmy tylko ścianę

  Terapia psychodeliczna ma szansę wnieść do leczenia psychiatrycznego zupełnie nową jakość, ale pamiętajmy, że jesteśmy dopiero na samym początku drogi do zrozumienia wpływu psychodelików na mózg – mówi doktor Magdalena Więdłocha, psychiatra z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. [Artykuł także do słuchania]

  Maciej Lorenc

  1 kwietnia 2025