Kosmiczne obrączki

O wiele łatwiej wyjaśnić pochodzenie pierwiastków, których jądra są lżejsze od jąder żelaza: każdy z nich mógł powstać w procesie fuzji termojądrowej w jądrze zwykłej, mniej lub bardziej masywnej gwiazdy. Jednak fuzja termojądrowa pierwiastków cięższych od żelaza nie dostarcza energii – gwiazdy, które dochodzą do chwili, gdy w ich jądrach zgromadzi się żelazo, wybuchają jako supernowe. A co dalej? Niektóre pierwiastki mogą powstać w gwiezdnych atmosferach w procesie powolnego dołączania kolejnych neutronów i ich stopniowego rozpadu na protony i elektrony. Złota tak nie stworzymy – do jego produkcji potrzebny jest proces, w którym mniej masywne jądro musiałoby niemal w jednej chwili dołączyć znaczną liczbę neutronów. Gdzie może się to wydarzyć? Od chwili odkrycia fal grawitacyjnych najczęściej rozważa się mechanizm powstawania złota podczas kataklizmicznych zderzeń dwóch gwiazd neutronowych. Praca amerykańsko-węgierskiego zespołu badaczy, opublikowana ostatnio w „Astrophysical Journal”, stanowi analizę historii powstawania ciężkich pierwiastków we wszechświecie. Jej autorzy zastanawiają się, czy istotnie kosmiczne złoto pochodzi z takich kolizji. Jak się okazuje – tak, ale nie całe. Badacze odkryli ślady innego, nieznanego jeszcze procesu, który wzbogacał kosmos w złoto w ciągu pierwszego miliarda lat jego istnienia. Wciąż nie wiemy jednak, jakie to niezwykłe zjawisko produkowało wtedy materiał na nasze obrączki i dlaczego z czasem przestało działać…