Literatura naoczna

Piotr Bojarski, autor biografii Arkadego Fiedlera, klasyka powieści podróżniczej, wykonał swoją robotę solidnie, sięgając do źródeł, relacji samego pisarza, konfrontując pogłoski i plotki o nim z opiniami jego synów. Nie jest to książka wybitnie napisana, stylistycznie piękna, skrząca się od metafor, lecz „tylko” dobrze skrojona chronologicznie i faktograficznie monografia. Bojarski nie upiększa postaci Fiedlera, który miał sporo dość wstydliwych incydentów (natury erotycznej i politycznej) w swoim życiorysie, ale patrzy na niego ze zrozumieniem kontekstu historycznego (dzisiejsze miary moralności mają się nijak do tych np. przedwojennych, czego wielu biografów zdaje się nie pojmować).

Żyłkę poszukiwacza przygód zaszczepił w Fiedlerze ojciec, właściciel firmy poligraficznej. Późniejsze lektury (m.in. Sienkiewicza) rozwijały w Arkadym to pragnienie eksploracji egzotycznych krain. Jako młody człowiek był uczestnikiem powstania wielkopolskiego. W 1928 r. wyrusza w swą pierwszą wyprawę – do Brazylii, pokłosiem jest książka „Pośród Indian Koroadów”, wydana własnym sumptem i sprzedająca się przeciętnie; z czasem jednak – pod zmienionym tytułem „Rio de Oro” – stanie się pierwszym bestsellerem Fiedlera o zasięgu światowym. Różnie próbowano tłumaczyć powodzenie pisanych dość konwencjonalnym językiem książek autora „Dywizjonu 303”; mnie bardzo podoba się określenie jednego z krytyków, że była to „literatura oczu”, co miało podkreślić zmysł obserwacji Fiedlera. Krystyna Goldbergowa, próbując dookreślić receptę na sukces, uważała autora „Dzikich bananów” za „pisarza w różowych okularach”, który wyrzucał ze swych opisów świata wszelaką szpetotę, a to, co pozostawało, musiało być piękne.

Interesujące też są perypetie Fiedlera w PRL-u, szczególnie okres socrealizmu był dla pisarza trudny. Okazał się jednak, podobnie jak podczas licznych podróży, mistrzem przetrwania, co niosło ze sobą czasem ponure moralnie konsekwencje.

Piotr Bojarski, Fiedler. Głód świata, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2020