Krakowska szkoła fizjologów

Napoleon Cybulski to naukowiec raczej zapomniany, a szkoda. W książce „Recepta na adrenalinę” jest postacią centralną, ale autorka bardzo ciekawie przedstawiła całą grupę uczonych skupionych wokół profesora, umieszczając ich na tle trudnej historii przełomu XIX i XX w. Warto zwrócić uwagę na niemal magiczną moc przyciągania do swego zespołu młodych ambitnych badaczy. Cybulski wyszukiwał ich spośród najlepszych studentów medycyny i od razu rzucał na głęboką wodę, powierzając ważne tematy badawcze. Rzadko się przy tym mylił – wielu jego współpracowników zrobiło kariery naukowe. W Krakowie zaczynał od zera, tworząc na Uniwersytecie Jagiellońskim Zakład Fizjologii, który w ciągu zaledwie kilku lat stał się ważną placówką badawczą. To tam właśnie wyizolowano nadnerczynę – hormon dziś znany jako adrenalina. Co więcej, Cybulski przeprowadził wiele metodycznie zaplanowanych doświadczeń pozwalających na określenie jej właściwości fizjologicznych. Interesował się także innymi tematami. Dziś badanie dopplerowskie należy do standardowych procedur – ale warto wiedzieć, że to Cybulski skonstruował pierwszy na świecie przyrząd do pomiaru szybkości przepływu krwi o dość skomplikowanej nazwie fotohemotachometr. Prowadził też badania nad aktywnością elektryczną mózgu i serca, był więc pionierem elektroencefalografii i elektrokardiografii. Kilkakrotnie nominowano go do Nobla.

Cybulski nie był tylko badaczem zamkniętym w laboratorium. Wraz z przyjaciółmi walczył o sprawy społeczne. Zakładał gimnazja żeńskie, był jednym z inicjatorów uchwały o dopuszczeniu kobiet do studiów medycznych. Interesował się także kwestią niedożywienia oraz higieny okolicznych wsi. Myślę, że warto tę postać ocalić od zapomnienia.

Anna Mateja, Recepta na adrenalinę. Napoleon Cybulski i krakowska szkoła fizjologów, Czarne, Wołowiec 2019