Moc i lęki
Świat zachodni XXI w. nieodłącznie kojarzy obnażenie kobiecych genitaliów z seksem czy pornografią, ale nie z mocą czy wpływami. Ich odsłonięcie uznawane jest najczęściej za gest obraźliwy, rzadko pozytywny. Poród to właściwie jedyna sytuacja, kiedy widok żeńskich narządów płciowych nie budzi zgorszenia. Okazuje się jednak, że na całym świecie przez całe wieki kobiety mogły swobodnie zadzierać spódnice. Katalończycy powiadają: La mar es posa bona si veu el cony d’una dona – „Morze uspokaja się, widząc srom”. Z tejże wiary w moc kobiecych części ciała narodził się obrzęd mający przynosić szczęście – zanim Katalończycy wyruszą na połów, ich żony obnażają przed morzem genitalia. Folklor przypisuje żeńskim narządom moc poskramiania nie tylko oceanów. Ich widok pomaga okiełznać także inne żywioły. Hinduski z Madrasu, zachodniej prowincji kraju, potrafiły, obnażając się, ujarzmiać groźne burze.
Jeden z XVIII-wiecznych sztychów autorstwa Charles’a Eisena do wydania Bajek Jeana de La Fontaine’a doskonale ilustruje potęgę nagiego sromu wobec złych duchów. Ten niezwykły obraz przedstawia młodą kobietę, pewną siebie i nieulękłą w obliczu diabła, która opiera się o ścianę, zadzierając jednocześnie spódnicę. W obliczu nagiej kobiecości diabeł uskakuje przerażony. Jak wynika z bajki, w ten właśnie sposób kobieta pokonała diabła i uratowała nękaną przez niego wioskę. Blisko 200 lat wcześniej francuski pisarz Rabelais stworzył postać staruszki Papefiguiere, która pozbyła się diabła w ten sam sposób.
W repertuar mocy niewieściego przyrodzenia wpisują się też odstraszanie drapieżników, wrogich wojowników oraz groźnych bóstw. Opowieści o desperackiej odwadze kobiet obnażających genitalia odnajdujemy w wielu kulturach. Pliniusz i Plutarch, starożytni historycy i filozofowie, opisywali, jak na widok żeńskich narządów płciowych brali nogi za pas zarówno wielcy herosi, jak i bogowie. Jeden z XVI-wiecznych podróżników odnotował północnoamerykańskie wierzenie, zgodnie z którym na ten widok lwy podkulają ogony i pierzchają. Zatrudniane na pogrzebach płaczki obnażały srom, by odpędzać demony. Z kolei według wierzeń rosyjskich tylko młoda kobieta może odstraszyć zabłąkanego niedźwiedzia, zadzierając sukienkę. Obnażenie sromu mogło też poprawić plony. Na przykład starożytne Egipcjanki obnażały się na polu, aby przepędzić złe duchy i wspomóc obfitość zbiorów.
Na drugim biegunie mamy przewijające się w folklorze, mitologii, literaturze czy sztuce dziwaczne pojęcie vagina dentata – uzębionej pochwy. Pośród mitów i zabobonów o waginie zajmuje miejsce poczesne i jest najbardziej rozpowszechnione. Vagina dentata, znana w Ameryce Północnej i Południowej, Afryce, Indiach i Europie, kłapie, warczy, kastruje i okalecza mężczyzn. Potęga wizji żarłocznej pochwy przetrwała tysiąclecia, wplatając w mity stworzenia wielu kultur obraz kastrującego, śmiercionośnego narządu. Według wierzeń Indian Chaco pierwsze kobiety miały uzębione pochwy, którymi jadły; mężczyźni nie mogli się do nich zbliżyć, dopóki bohaterski Caroucho nie wyłamał im zębów.
Według wierzeń plemienia Yanomamo z Ameryki Południowej jako jedna z pierwszych zamieszkała na ziemi kobieta, której pochwa przekształciła się w uzębione usta, a te posłużyły do odcięcia penisa partnera. Mitologia ludów Polinezji głosi, że Hine-nui-te-pō – bogini podziemi i pierwsza kobieta na ziemi, której łono wydało na świat wszystkich jej mieszkańców – zamordowała pochwą polinezyjskiego bohatera Maui. Ten wpełzł do pochwy Hine-nui-te-pō w nadziei powrotu do jej łona, ponieważ w ten sposób oszukałby śmierć i zyskał nieśmiertelność. Ale zębata pochwa bogini zatrzasnęła się, aż poleciały skry, i przegryzła śmiałka na pół. Od tej pory, z powodu jego śmierci, umierać muszą wszyscy śmiertelnicy.
Zdaniem psychologów ludowe podania o zębatych pochwach wynikają z męskich lęków przed ciemnym, nieznanym, tajemniczym kobiecym wnętrzem. Vagina dentata bywa także postrzegana jako uosobienie męskich lęków przed niezaspokojoną kobiecą energią seksualną.
***
Więcej o tym można przeczytać w książce Catherine Blackledge „Wagina. Kobieca seksualność w historii kultury”, Prószyński i S-ka 2019.