Co przyniesie nauka w roku 2023?
Ubiegłoroczne wydarzenia były zarówno inspirujące, jak i niepokojące: uzyskano doskonałe zdjęcia z teleskopów kosmicznych; w USA doszło do drastycznego ograniczenia praw reprodukcyjnych i prób likwidacji przepisów dotyczących ochrony środowiska; wybuchła wojna, która obnażyła współzależności energetyczne; przyznano Nagrodę Nobla za prace nad naszym neandertalskim pochodzeniem. A czego możemy się spodziewać w tym roku?
Wszechświat
Niebo zaśmiecają roje sztucznych satelitów, działają dwie załogowe stacje kosmiczne, a na orbitach pojawiają się nowe obiekty wojskowe. Rządy mogą uznać, że regiony orbitalne Ziemi wymagają pilnej i silnej międzynarodowej ochrony.
Jeśli pierwszy lot orbitalny pojazdu kosmicznego Starship firmy SpaceX zakończy się sukcesem, może zapoczątkować nową erę eksploracji kosmosu, ponieważ stanie się dostępny tańszy sposób pozaziemskiego transportu. Ponadto w tym roku nabiorą tempa poszukiwania życia poza Ziemią – być może Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba odkryje biosygnatury na odległej egzoplanecie albo też znajdziemy skamieniałości w skałach marsjańskiego krateru Jezero, gdzie obecnie łazik NASA Perseverance zbiera próbki.
Działania klimatyczne
Wciąż zużywamy ogromne ilości paliw kopalnych, a europejscy przywódcy w obliczu ich wysokich kosztów i ewentualnego niedoboru z powodu wojny na Ukrainie będą musieli podjąć ważne decyzje dotyczące energetyki – zwłaszcza w zakresie energii odnawialnej, transportu paliw kopalnych oraz obecnie funkcjonującej infrastruktury. Rząd USA powinien określić wsparcie finansowe i regulacje związane z klimatem. Badania pokazują, ile zgonów i szkód powoduje zmiana klimatu, a to przekonuje coraz liczniejszą światową społeczność o konieczności szybkiego działania.
2023 upłynie zapewne pod znakiem likwidacji skutków huraganów, powodzi, susz i pożarów, spotęgowanych przez trwający globalny kryzys klimatyczny. Część tych działań będzie wymagać od rządzących podjęcia decyzji o takim sposobie odbudowy infrastruktury, aby była odporna na zmiany klimatu i aby uniknąć zwiększania nierówności. Jedno z pytań brzmi: czy wprowadzanie mechanizmów adaptacyjnych będzie sprawiedliwe, a nie podporządkowane interesom najbogatszych?
Technika
Ponieważ mający nowego właściciela Twitter i inne media społecznościowe bagatelizują swoją istotną rolę w szerzeniu dezinformacji, w roku 2023 my, odbiorcy wiadomości, będziemy musieli się nauczyć odróżniania kłamstwa od prawdy i reakcji na swoistą „infodemię”. Rząd federalny zaczyna zwracać uwagę na kwestie prywatności i powstających monopoli, a także konsekwencje zdrowotne ciągłego korzystania z mediów społecznościowych. Wszystko to może osłabić sektor technologiczny. Tracą firmy aktywne w czasie pandemii, a niektórzy giganci, tacy jak Meta, Lyft i Twitter, zwalniają pracowników, co może prowadzić do kryzysu w tej branży.
Zdrowie
Społeczne zainteresowanie COVID-em i fundusze na badania maleją, choć powoduje on nadal wiele zgonów i cierpienia z powodu powikłań zwanych długim COVID-em, które dopiero teraz zaczyna się dokładniej badać. Wirus SARS-CoV-2 wciąż ewoluuje i trwają prace nad nowymi szczepionkami i metodami leczenia. Ogniska innych wirusów, na przykład małpiej ospy i RSV, wskazują na potrzebę wzmocnienia gotowości na pojawienie się kolejnej pandemii.
Ograniczenie prawa do aborcji wymaga badań dokumentujących jego wpływ na stan kobiet w ciąży, zwłaszcza tych z trudniejszym dostępem do opieki zdrowotnej. Ważne są także sprawy zdrowia osób transpłciowych, badań nad płcią kulturową (gender) oraz stosunkiem ustawodawców do tych zagadnień.
Zdrowie psychiczne
Obiecujące wydają się badania psychodelików, stanowiące zwieńczenie długich poszukiwań nowych leków psychotropowych. Agencja Żywności i Leków (Food and Drug Administration) może jeszcze w tym roku dopuścić stosowanie MDMA w zespole stresu pourazowego. W 2019 roku jako lek przeciwdepresyjny został zatwierdzony preparat Spravato (esketamina), a psylocybina jest testowana pod kątem leczenia silnej depresji. Substancje te zyskują na popularności, ale nie są panaceum – ostatnio trzech ekspertów z Johns Hopkins University School of Medicine stwierdziło, że skuteczność tych specyfików się przecenia.
Prehistoria
Sekwencjonowanie DNA zrewolucjonizowało badania naszych przodków, ale obecne metody są mało skuteczne w przypadku próbek starszych niż 100 tys. lat. Białka, których aktywność jest zakodowana w genach, wykazują dłuższą żywotność niż cząsteczki DNA, więc paleoproteomika zyskuje na popularności jako technika ułatwiająca datowanie wymarłych gatunków i wpasowywanie ich w drzewo filogenetyczne.
Ten rok może być ważny dla tej dziedziny, dzięki której ostatnio udało się umiejscowić w procesie ewolucyjnym przodka nosorożca sprzed 23 mln lat.
W naukach dotyczących prehistorii – archeologii pradziejowej, paleontologii, paleoantropologii i paleoekologii – naprawia się szkody z okresu kolonializmu. Chodzi o zwalczanie rasistowskiego nazewnictwa, a także praktyk, polegających na wywożeniu znalezisk z krajów rozwijających się do świata zachodniego bez uwzględnienia osiągnięć lokalnej nauki i bez żadnych korzyści dla społeczności, którym się te obiekty zabrało.