Nadzieja na katastrofę
Naomi Klein, autorka słynnej książki „No logo”, guru światowej lewicy, nieprzejednana przeciwniczka kapitalizmu, korporacjonizmu i neoliberalizmu, napisała dzieło w znacznej mierze poświęcone prezydenturze Donalda Trumpa. „Nie to za mało” nie ogranicza się jednak do warstwy krytycznej (najciekawszej i najwartościowszej), kreśli także program, w mniemaniu autorki, pozytywny.
W opinii Klein polityka uprawiana przez Trumpa oparta jest na doktrynie szoku (o której napisała książkę), czyli umiejętnym zarządzaniu katastrofą albo lękiem przed nią. Elity polityczne świata zachodniego od wielu lat (Trump jest uznawany przez Klein za kwintesencję i eskalację smutnego zjawiska) znakomicie rozgrywają strach przed imigrantami, wojną, kryzysem ekonomicznym, stopniowo pozbawiając społeczeństwo swobód obywatelskich, zwiększając zakres inwigilacji, a także realizując skokowe i szokowe receptury gospodarcze. Oddajmy głos autorce: „Doktryną szoku określam brutalną taktykę systematycznego wykorzystywania dezorientacji, jaka ogarnia społeczeństwo przeżywające wielki zbiorowy wstrząs – wojnę, zamach stanu, atak terrorystyczny, krach gospodarczy czy klęskę żywiołową – do przepychania radykalnych probiznesowych reform, nazywanych często «terapią szokową»”.
Pojawiają się też w książce akcenty niepokojące. Żal wyrażany przez Naomi Klein z powodu ataków terrorystycznych z 11 września 2001 r. nie dotyczy bynajmniej skali ofiar i narodowej traumy. Wynika z tego powodu, że rząd neoliberalny mógł wprowadzić swoją nienawistną „doktrynę szoku”, niwecząc pleniący się bogato ruch alterglobalistyczny (demonstracje tegoż, którym towarzyszyło niszczenie witryn sklepów, demolowanie miasta, wspomina autorka z rozrzewnieniem). Momentami można odnieść wrażenie, że Klein marzy o przejęciu kompetencji elit neoliberalnych w zarządzaniu szokiem i wykorzystaniu ich w celach reformatorskich. Tylko kryzys budzi społeczeństwo ze snu – czekajmy zatem z nadzieją na kolejny.
Naomi Klein, Nie to za mało, przeł. Marek Jedliński, Muza, Warszawa 2018