Za walkę przeciwko uciskowi kobiet w Iranie. Pokojowa Nagroda Nobla 2023 dla Narges Mohammadi

Narges Mohammadi jest obrończynią praw człowieka. Jej odważna walka o wolność słowa i o prawo do niezależności wiązała się z ogromnymi kosztami osobistymi. Reżim w Iranie aresztował ją 13 razy i skazał pięciokrotnie łącznie na 31 lat więzienia i 154 baty. W chwili ogłaszania Nagrody Nobla Narges Mohammadi wciąż przebywa w celi.

We wrześniu 2022 r. młoda Kurdyjka Mahsa Jina Amini, została zamordowana w areszcie irańskiej policji ds. moralności. To zabójstwo wywołało największe demonstracje polityczne przeciwko teokratycznemu reżimowi Iranu od czasu jego dojścia do władzy w 1979 r. Pod hasłem „Kobieta – Życie – Wolność” setki tysięcy Iranek i Irańczyków wzięło udział w pokojowych protestach przeciwko brutalności władz i uciskowi kobiet. Władza ostro rozprawiła się z protestami: ponad 500 osób zostało zabitych, a tysiące zostało rannych – w tym wielu oślepionych gumowymi kulami policji. Co najmniej 20 tys. osób aresztowano i przetrzymywano w areszcie. Motto przyjęte przez demonstrantów wyraża poświęcenie i pracę Narges Mohammadi.

Już w latach 90., jako studentka fizyki, Narges Mohammadi wyróżniała się jako orędowniczka równości i praw kobiet. Po ukończeniu studiów pracowała jako inżynierka oraz felietonistka w różnych reformatorskich gazetach. W 2003 r. związała się z Centrum Obrońców Praw Człowieka w Teheranie, organizacją założoną przez laureatkę Pokojowej Nagrody Nobla Shirin Ebadi.

W 2011 r. Mohammadi została po raz pierwszy aresztowana i skazana na wiele lat więzienia za swoje wysiłki na rzecz pomocy uwięzionym aktywistom i ich rodzinom. Dwa lata później, po zwolnieniu za kaucją, zaangażowała się w kampanię przeciwko stosowaniu kary śmierci (Iran od dawna znajduje się wśród krajów, w których rocznie wykonuje się egzekucje na największym odsetku mieszkańców; tylko od stycznia 2022 r. ukarano śmiercią ponad 860 więźniów). Jej aktywizm przeciwko karze śmierci doprowadził do ponownego aresztowania w 2015 roku i do skazania jej na dodatkowe lata za murami.

Informacje o ubiegłorocznej fali protestów dotarła do więźniów politycznych przetrzymywanych w Evin w Teheranie. Mohammadi nawet stamtąd wyrażała poparcie dla demonstrantów i organizowała akcje solidarności wśród współosadzonych. Władze więzienne odpowiedziały jeszcze surowszymi karami (m.in. zakazem przyjmowania telefonów i odwiedzin). Mimo to udało jej się przemycić artykuł, który „New York Times” opublikował w rocznicę zabójstwa Mahsy Jiny Amini. Jej wiadomość dla demonstrujących brzmiała: „Im bardziej nas zamykają, tym silniejsi się stajemy”...

„Przyznając Narges Mohammadi tegoroczną Pokojową Nagrodę Nobla, Norweski Komitet Noblowski pragnie uhonorować jej odważną walkę o prawa człowieka, wolność i demokrację w Iranie. Nagroda jest również wyrazem uznania dla setek tysięcy ludzi, którzy w ubiegłym roku demonstrowali przeciwko polityce ucisku i dyskryminacji prowadzonej przez teokratyczny reżim wobec kobiet. Tylko poprzez przyjęcie równych praw dla wszystkich świat może osiągnąć braterstwo między narodami, które Alfred Nobel starał się promować. Nagroda dla Narges Mohammadi wpisuje się w długą tradycję przyznawania Pokojowej Nagrody Nobla przez Norweski Komitet Noblowski osobom działającym na rzecz sprawiedliwości społecznej, praw człowieka i demokracji. Są to ważne warunki wstępne dla trwałego pokoju”.

oprac. na podstawie materiałów Nobel Prize

O tegorocznych noblistach:

Narges Safie Mohammadi (نرگس صفیه محمدی) ur. 21 kwietnia 1972 r. jest irańską działaczką na rzecz praw człowieka, naukowczynią i wiceprezeską Centrum Obrońców Praw Człowieka (DHRC), kierowanego przez laureatkę Pokojowej Nagrody Nobla Shirin Ebadi. W maju 2016 r. została skazana w Teheranie na 16 lat więzienia za założenie i prowadzenie "ruchu na rzecz praw człowieka, który prowadzi kampanię na rzecz zniesienia kary śmierci". W 2023 r., wciąż przebywając w więzieniu, otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla „za walkę z uciskiem kobiet w Iranie i walkę na rzecz promowania praw człowieka i wolności dla wszystkich”.

***

Nagroda w tej kategorii została ogłoszona 6 października 2023 roku w The Norwegian Nobel Institute.