Wielkie prawo Jareda Diamonda. Naukowcy sprawdzili czy działa

W głośnej książce „Strzelby, zarazki, maszyny” z 1997 r. amerykański biolog ewolucyjny i biogeograf Jared Diamond przekonywał, że szybki rozwój rolnictwa i przewagę ekonomiczną nad innymi kontynentami Eurazja zawdzięcza geografii. A szczególnie orientacji na osi wschód – zachód. Jego zdaniem rozległe, rozciągnięte na podobnej szerokości geograficznej euroazjatyckie równiny sprzyjały rozwojowi cywilizacji, ponieważ ze względu na podobny klimat, ułatwiały zasiedlanie nowych obszarów przez ludzi, uprawy i zwierzęta. Brak trudnych do pokonania barier klimatyczno-geograficznych umożliwił sprawną transmisję kulturową, co pchnęło całą Eurazję na ścieżkę „szybkiego rozwoju”. Korzyści z takiej, a nie innej orientacji widać np. na tle Ameryk, rozciągniętych wzdłuż osi północ-południe i podzielonych na wiele różnych stref klimatycznych. Podczas migracji zamieszkujący je ludzie musieli przystosować się do zupełnie nowego środowiska, klimatu, roślin i zwierząt. To wymagało czasu.

Krytycy zarzucali Diamondowi, że snuje niesprawdzalne hipotezy, promując ekologiczny i geograficzny determinizm. Teraz pierwszy raz uczeni (m.in. z Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology w Lipsku) postanowili zweryfikować jego słowa, poddając je testom. Metodę oraz wyniki opisali w artykule w „Evolutionary Human Sciences”.

Punktem wyjścia było zebranie możliwie obszernego zbioru danych na temat globalnych różnic kulturowych, językowych i ekologicznych. Następnie badacze starali się „przetłumaczyć” tezę Diamonda na język matematyki, posługując się algorytmem ścieżki najniższego kosztu (least cost path analysis). Ich celem było zmierzenie, z jaką łatwością różne aspekty życia kulturowego (zasady własności, organizacja społeczna, rytuały) pokonują bariery ekologiczne. Chodziło o znalezienie ścieżki, dla której „cena” transmisji kulturowej będzie najmniejsza.

Wyniki – jak można było się spodziewać – są niejednoznaczne. Model obalił bowiem „osiową” tezę Diamonda, lecz jednocześnie potwierdził jego ogólną intuicję. Okazało się, że bariery środowiskowe dla Eurazji nie są mniejsze niż w przypadku innych kontynentów. Nie miała ona zatem wyraźnej przewagi ekologicznej nad resztą świata. Z drugiej strony – podobieństwa środowiskowe ułatwiają transmisję kulturową, a związane z nią „koszty” są większe np. w przypadku przemieszczania między obszarami, które wykazują duże różnice w rozkładzie temperatur czy suchości klimatu.

Pytanie, czy koła historii obracały się szybciej na jednym kontynencie, a na innym wolniej, pozostaje zatem otwarte.

Dziękujemy, że jesteś z nami. To jest pierwsza wzmianka na ten temat. Pulsar dostarcza najciekawsze informacje naukowe i przybliża najnowsze badania naukowe. Jeśli korzystasz z publikowanych przez Pulsar materiałów, prosimy o powołanie się na nasz portal. Źródło: www.projektpulsar.pl.