Laureaci Nagrody FNP 2025
Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej jest przyznawana za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata. Wysokość nagrody wynosi 250 tys. zł. Jest przyznawana w czterech obszarach. W roku 2025 zdobyło ją czworo badaczy.
Prof. Ewelina Knapska z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN otrzymała Nagrodę FNP w obszarze nauk o życiu i o Ziemi za odkrycie neuronalnych mechanizmów wewnątrzgatunkowego i międzygatunkowego przekazywania emocji. Badaczka, jako jedna z pierwszych na świecie, opisała zjawisko „emocjonalnego współodczuwania” u zwierząt laboratoryjnych oraz wykazała, że odpowiadają za nie określone obszary w mózgu. Dokonania prof. Knapskiej nie tylko pozwalają zrozumieć naturę emocji, ale też otwierają nowe kierunki badań nad leczeniem depresji czy wsparciem osób z autyzmem.
Prof. Dorota Gryko z Instytutu Chemii Organicznej PAN otrzymała Nagrodę FNP w obszarze nauk chemicznych i o materiałach za opracowanie nowatorskich fotochemicznych metod syntezy związków organicznych, stanowiących istotny wkład w rozwój chemii organicznej. Osiągnięcie polega na opracowaniu unikalnych fotokatalizatów. Badania prowadzone przez prof. Dorotę Gryko mogą znaleźć zastosowanie w wielu dziedzinach gospodarki, m.in. w przemyśle farmaceutycznym, do efektywniejszej produkcji leków.
Prof. Wojciech Knap z Instytutu Wysokich Ciśnień PAN i Laboratorium CENTERA w CEZAMAT Politechniki Warszawskiej otrzymał Nagrodę FNP w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich za opracowanie nowych metod detekcji, wzmacniania i generowania fal terahercowych dla ultraszybkiej komunikacji bezprzewodowej. Badania te przezwyciężają niektóre z dotychczasowych ograniczeń technicznych w wykorzystaniu fal terahercowych i otwierają drogę do ich użycia m.in. w medycynie, przemyśle i telekomunikacji. Dzięki wizjonerskim osiągnięciom prof. Knapa promieniowanie terahercowe zyskuje realne znaczenie aplikacyjne, a Polska znalazła się w ścisłej światowej czołówce badań w tej dziedzinie.
Dr hab. Anna Matysiak z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego otrzymała Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2025 w obszarze nauk humanistycznych i społecznych za zidentyfikowanie kluczowych cech rynku i warunków pracy wpływających na dzietność. Badania prof. Anny Matysiak pokazują, że decyzje o macierzyństwie nie są wyłącznie sprawą indywidualnych wyborów, ale odzwierciedlają złożoną sieć powiązań pomiędzy rynkiem pracy, polityką społeczną i kulturą. Prace laureatki pomagają lepiej zrozumieć, dlaczego w Europie rodzi się coraz mniej dzieci. Pokazują też, co można zrobić, aby wspierać zarówno rodziny, jak i zawodowy rozwój kobiet.
Nagrody FNP zostały wręczone podczas gali w Zamku Królewskim w Warszawie 3 grudnia.