Pamięć: w skale, w lodzie, w mózgu, w genach
Nauka to nierzadko badanie pamięci. Czasem jest ona zapisana w kulturze niematerialnej, czasem w materii namacalnej – w skale, w lodzie, w mózgu, w genach. Obserwując kosmos, widzimy jego stan przeszły, nie obecny. I nawet wykonując doświadczenie fizyczne rejestrujemy tylko zdarzenia minione. Myśląc o globalnej przyszłości, za punkt odniesienia obieramy też rodzaj wspomnienia – obraz planety z lepszych czasów, sprzed antropocenu.
Usystematyzowane wspominanie, kolektywny powrót „tam, gdzie rosną poziomki”, jest integralną częścią procesu poznania. Nie zawsze przynosi spokój, jak u doktora Borga, ale nigdy nie jest formą ucieczki i zawsze przynosi wiedzę. Wspomnienia to zasób bezcenny. O tym, między innymi, opowiadają filmy – które jako kurator wybrałem dla Państwa w tym roku.
Film, the Living Record of Our Memory / Film, żywy zapis pamięci
reż. Inés Toharia Terán, Kanada i Hiszpania, 2021
Orson Welles powiedział: „Taśma filmowa ma osobowość. I ta osobowość jest autodestruktywna. Zadaniem archiwisty jest przewidzieć, co taśma zrobi, i temu zapobiec”. Welles, być może najwybitniejszy reżyser świata, nie dodał, jak cenny to nośnik – to zapis nie tylko emocji, kadrów taniej rozrywki, ale i wiedzy o czasie przeszłym. Dokument hiszpańskiej autorki opowiada o próbach ratowania choćby ułamka z ogromu historii zarejestrowanej na celuloidzie, o oporze stawianemu rozpadowi i entropii – o niezgodzie na kolektywną amnezję.
Seanse:
środa, 1 czerwca, godz. 20, Paradox
sobota, 4 czerwca, godz. 17, Paradox
Henry Glassie: Field Work / Henry Glassie: Badania terenowe
reż. Pat Collins, Irlandia, 2019
Hipnotyzujący dokument poświęcony Henry’emu Glassiemu. Pat Collins przyjmuje w nim perspektywę tej znakomitej postaci antropologii, a widz jednoczy się z badaczem, staje się jego okiem i uchem – nie ingerującym, a obserwującym, usiłującym zrozumieć bez wartościowania, chroniącym przed zapomnieniem to, co z dzieł człowieka najbardziej ulotne: kulturę niematerialną. Irlandzki reżyser podejmuje wspólnie z jego ujmującym bohaterem próbę odpowiedzi o naturę piękna.
Seanse:
wtorek, 31 maja, godz. 17, Paradox
piątek, 3 czerwca, godz. 20, Paradox
Pleistocene Park / Park Plejstoceński
reż. Luke Griswold Tergis, USA, 2022
To nie jedyny dokument o granicy geniuszu i szaleństwa – ale na pewno jeden z najbardziej zabawnych. Luke Tergis śledzi brawurową próbę zrestartowania pradawnego ekosystemu dalekiej Syberii, powrotu do stanu zapisanego w plejstoceńskich skamieniałościach. Podejmuje ją geofizyk Sergiej Zimov, w czym pomaga mu patologicznie optymistyczny syn Nikita. Wespół usiłują odwracać trendy klimatyczne metodą małej geoinżynierii. Nie stać nas na nie robienie eksperymentów, tłumaczą, zarażając widzów entuzjazmem.
Seanse:
środa, 1 czerwca, godz. 17, Paradox
sobota, 4 czerwca, godz. 20, Paradox
The Scent of Fear / Zapach strachu
reż. Mirjam von Arx, Szwajcaria, 2021
W swoim nieostentacyjnym, ale subtelnie pomysłowym, skrupulatnym, ale stroniącym od oczywistych przykładów dokumencie Mirjam von Arx zabiera widzów w podróż do jądra strachu – do praprzyczyny wszystkich lęków. Łączy porządek subiektywny i obiektywny, by poszukać odpowiedzi na pytania o to, co rządzi ludzkim zachowaniem: my czy nasze obawy. Z pomocą światowej klasy ekspertów odsłania nierozerwalne związki leku i przyjemności, odkrywa wspólnotę strachu. Dociera do jego praprzyczyny: zapisów kolektywnej pamięci.
Seanse:
poniedziałek, 30 maja, godz. 20, Paradox
czwartek, 2 czerwca, godz. 17, Paradox
O, Collecting Eggs Despite the Times / Zbieranie jaj w ciężkich czasach
reż. Pim Zwier, Holandia, 2021
Czasem nauka jest rodzajem zorganizowanego szaleństwa. Całe dziedziny wiedzy zawdzięczają swoje istnienie uczonym ogarniętym obsesją – takim jak Niemiec Max Schönwetter. Zgromadzona przez niego kolekcja blisko 20 tysięcy okazów ptasich jaj ma bezcenną wartość dla owologii. W ich wapiennych skorupkach zapisana jest wiedza – pamięć – o 4 tysiącach różnych gatunków ptaków. Wytrawny, subtelnie grający ironią i powagą dokument Zwiera opowiada nie tylko o tym. Stawia też pytanie o to, czy pasja, nawet naukowa, zwalnia z odpowiedzialności moralnej.
Seanse:
poniedziałek, 30 maja, godz. 17, Paradox
czwartek, 2 czerwca, godz. 20, Paradox
From the Wild Sea / Z morza prastarego
reż. Robin Petré, Dania, 2021
Wyrafinowany wizualnie i przejmujący dokument – a może bardziej poemat – na część milczących świadków przeszłości naszej planety, zaplątanych w sieci cywilizacji migrantów z pradawnego oceanu. Nie narzucający tez oraz – mimo tematu związanego z kryzysem klimatycznym – nie pogrążający widzów w oceanie rozpaczy. Nawet pojedyncze akty pomocy istotom nie-ludzkim, morskim ssakom i ptakom, nabierają w filmie duńskiej reżyserki wymiaru nakazu moralnego – oraz naukowego. Film przeznaczony dla widzów dorosłych.
Seanse:
wtorek, 31 maja, godz. 20, Paradox
piątek, 3 czerwca, godz. 17, Paradox