Wiara w teorie spiskowe związane z pandemią jest zaraźliwa jak wirus
Masowe szczepienia przeciw Covid-19 wzmogły na całym świecie aktywność ruchów antyszczepionkowych. Głosiły one np., że pandemia koronawirusa została wywołana specjalnie, by dać zarobić koncernom farmaceutycznym. Albo, że za pomocą preparatów opartych na mRNA prowadzi się eksperyment na ludziach, bo potrafią one zmieniać DNA.
To zjawisko zainteresowało oczywiście naukowców, więc wiedza o myśleniu spiskowym znacznie się w ostatnim czasie poszerzyła. Aczkolwiek widać w niej luki. Jedna z nich to rozpoznanie czynników, które sprawiają, że ludzie bez specjalnych inklinacji ku myśleniu spiskowemu zaczynają wierzyć w różne dziwaczne teorie. Zajęli się nią naukowcy z wydziałów psychologii Ohio State University oraz University of Kent, a swoje ustalenia opublikowali w „PLOS ONE”. Przedstawiają tam „gateway conspiracy hypothesis”, co można przetłumaczyć jako „hipotezę furtki dla teorii spiskowych”.
Żeby ją przetestować, badacze przyjrzeli się bliżej nastrojom związanym z Covid-19. Pandemia podniosła bowiem poziom lęku, niepewności i poczucia bezsilności oraz wywołała tarcia między członkami różnych grup społecznych. Czyli, jak wskazuje wiedza psychologiczna, stworzyła niemal idealne warunki do rozprzestrzeniania się teorii spiskowych. Naukowcy przez pół roku monitorowali za pomocą kwestionariuszy mierzących skłonność do myślenia spiskowego 107 osób. Dodatkowo przeanalizowali pochodzące z internetowej platformy badawczej Qualtrics dane 1037 osób mieszkających w Wielkiej Brytanii.
Okazało się, że wiara w spiski związane z Covid-19 z czasem torowała drogę innym tego typu teoriom – np. przekonaniu, że wybory prezydenckie w USA zostały sfałszowane na korzyść Joe Bidena. Przy czym nie miały tu znaczenia ani poglądy polityczne danej osoby, ani – zgodnie z hipotezą – jej wcześniejszy brak skłonności do myślenia w kategoriach spisków.
Do tej pory na taki efekt wskazywały jedynie anegdotyczne dowody z czasów po zamachach 11 września 2001 r. Były to wyznania użytkowników amerykańskiej strony internetowej promującej teorie spiskowe. Kiedy jej założyciele zapytali internatów, jak stali się „wyznawcami spisków”, to niekiedy odpowiadali, że zostali zwabieni do „króliczej nory” po zaangażowaniu się w teorie związane z atakami na WTC.