Uszkodzenia genów, synteza chemiczna, społeczności znad Nilu. Polskie Noble 2022 przyznane

Prof. Marcin Nowotny z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie. Otrzymał nagrodę w dziedzinie nauk o życiu za badania nad genomem. Zdobyta przez niego wiedza o działaniu białek naprawiających DNA nie tylko zwiększa nasze zrozumienie tego, co dzieje się wewnątrz komórek, lecz ma także duże znaczenie praktyczne. Ponieważ uszkodzenia DNA przyczyniają się do powstawania i rozwoju m.in. nowotworów i chorób neurozwyrodnieniowych, białka naprawiające je i utrzymujące stabilność genomu, mogą stać się celami do tworzenia skutecznych leków.

Prof. Adam Łajtar z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego został wyróżniony w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych. Odczytał on i zinterpretował inskrypcje z Banganarti (Sudan Północny), wzbogacając w znaczący sposób naszą wiedzę o kulturowych i społecznych aspektach życia średniowiecznych społeczności zamieszkujących Nubię, krainę historyczną rozciągającą się w dolinie Nilu, na pograniczu Egiptu i Sudanu.

Prof. Bartosza Grzybowski z Instytutu Chemii Organicznej PAN w Warszawie i Ulsan National Institute of Science and Technology w Ulsan w Republice Korei otrzymał nagrodę w dziedzinie nauk chemicznych i o materiałach. Najważniejsze z jego odkryć dotyczy komputerowo zaplanowanej syntezy organicznej oraz wykorzystania sztucznej inteligencji do przewidywania przebiegu reakcji chemicznych i odkrywania nowych związków, które mogą znaleźć zastosowanie jako leki.

Kandydatów do Nagrody Fundacji zgłaszają wybitni przedstawiciele nauki zaproszeni imiennie przez Zarząd i Radę Fundacji. Rada FNP pełni rolę kapituły konkursu i dokonuje wyboru laureatów na podstawie opinii niezależnych ekspertów i recenzentów – głównie zagranicznych – oceniających dorobek kandydatów. W tym roku wydarzyło się to 31. raz.

Wśród dotychczasowych laureatów są m.in.: Andrzej K. Tarkowski, Andrzej Trautman, Timothy Snyder, Elżbieta Frąckowiak, Jadwiga Staniszkis, Karol Modzelewski, Andrzej Paczkowski, Anna Wierzbicka, Ewa Wipszycka, Karol Myśliwiec, Tomasz Dietl, Andrzej Jajszczyk, Marcin Drąg, Krzysztof Matyjaszewski, Jacek Jemielity, Jan Strelau, Jerzy Szacki, Andrzej Szczeklik i Piotr Kaczmarek.

O wszystkich tegorocznych nagrodzonych będziemy pisać więcej wkrótce. A z niektórymi spotkamy się w podkaście pulsara.