Zrozumieć, jak do tego doszło…
Do rąk czytelników trafia znakomita książka Laurence’a Reesa, w której autor postanowił poszukać odpowiedzi na dwa pytania – jak i dlaczego doszło do Holokaustu? Szykując się do jej napisania, rozmawiał z osobami, które przeżyły Holokaust, analizował pamiętniki świadków tamtych wydarzeń, zeznania i relacje sprawców tego koszmaru. Wyłania się z tego obraz procesu, który doprowadził do zagłady milionów bezbronnych ludzi. To był proces, który rozpoczął się jeszcze w XIX w., a jego kumulacja przypadła na okres politycznej działalności Adolfa Hitlera – od pojawienia się haseł mogących przyciągnąć do partii nazistowskiej rzesze zwolenników przez pierwsze mordy już w III Rzeszy, jeszcze niezorganizowane, nieusankcjonowane przez państwo i reżim, ale już ukazujące skalę społecznego poparcia dla antysemickich wystąpień, później segregację i dyskryminację aż po tworzenie gett i deportacje w czasie wojny, zakończone systematyczną eksterminacją około sześciu milionów Żydów. Książka ukazuje, jak rosła akceptacja społeczna dla antyżydowskiej polityki nazistów. Akceptacja, która w początkowej fazie nie była powszechna.
Książek o tej tematyce opublikowano ostatnio wiele, chociażby autorstwa Timothy’ego Snydera, ale dzieło Reesa wyróżnia pośród nich podejście do tematyki. Autor potrafi bowiem opowiedzieć skomplikowaną historię z wyczuciem, analizując wszystkie aspekty procesu i umiejscawiając ją na szerokim historycznym tle. Opowiedziana przez niego historia ożywa dzięki głosom ofiar, morderców i świadków, przypadkowych osób. Dzięki nim dowiadujemy się, jak to wszystko się zaczęło i zostało przeprowadzone, i dlaczego nikt nie reagował.
Laurence Rees, Holokaust. Nowa historia, przeł. Łukasz Praski, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2018