fot. Dariusz Ignatiuk fot. Dariusz Ignatiuk mat. pr.
Środowisko

Latające laboratoria i ekspedycje polarne

Innowacje naukowe to nie tylko domena zagranicznych uczelni o wielowiekowej tradycji. Uniwersytet Śląski w Katowicach obchodzi w tym roku 54. urodziny, a już zdążył przyczynić się do postępów badawczych na światowym poziomie.

Na śląskiej uczelni funkcjonuje aktualnie 18 centrów badawczych działających w szerokim zakresie tematycznym – od studiów nad najnowszymi technologiami, przez politologię, po szeroko zakrojone badania dotyczące zmian klimatu. Przedstawione poniżej trzy projekty to jedynie drobny wycinek prowadzonych na UŚ działań.

fot. Dariusz Ignatiukmat. pr.fot. Dariusz Ignatiuk

Do centrów badawczych Uniwersytetu Śląskiego zasługujących na szczególną uwagę należy zaliczyć Centrum Studiów Polarnych, które ma na celu rozwój interdyscyplinarnych badań środowiska przyrodniczego. W ciągu ostatnich lat Arktyka cieszy się ogromnym zainteresowaniem naukowców – skutki zachodzących coraz szybciej zmian klimatycznych są tam szczególnie widoczne. Jednym z priorytetów współczesnych badań jest monitorowanie ilości słodkiej wody, która, trafiając do środowiska naturalnego na skutek rozpuszczania się lodowców, wpływa na cały ekosystem. CSP bierze udział w takich badaniach również na terenie Antarktyki. Ponadto w ramach współpracy Centrum z Instytutem Geofizyki PAN w Warszawie i Instytutem Oceanologii Polskiej PAN w Sopocie powstała Międzynarodowa Środowiskowa Szkoła Doktorska, która ma na celu kształcenie doktorantów na najwyższym światowym poziomie. W 2014 roku CSP otrzymało status KNOW – Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego, przyznawany najlepszym jednostkom działającym w polskim świecie naukowym.

fot. Dariusz Ignatiukmat. pr.fot. Dariusz Ignatiuk

Jednostki Uniwersytetu Śląskiego przyglądają się również wodom na terenie kraju. Śląskie Centrum Wody (ŚCP) dokonało między innymi waloryzacji stanu ekologicznego zbiornika Sosina w Jaworznie i opracowało plan jego rekultywacji, który jest obecnie realizowany przez władze miasta. ŚCP zajmuje się ochroną środowiska wodnego, chociażby monitorując i oceniając stan wód czy oferując wsparcie eksperckie w zakresie planowania i zarządzania gospodarką wodną. Centrum współpracuje między innymi z Instytutem Ochrony Środowiska – Państwowym Instytutem Badawczym, który zajmuje się opracowywaniem wytycznych dla polskiej polityki w zakresie ochrony środowiska.

fot. Dariusz Ignatiukmat. pr.fot. Dariusz Ignatiuk

Kolejnym prężnie działającym ośrodkiem badawczym Uniwersytetu Śląskiego są ULKA – Uniwersyteckie Laboratoria Kontroli Atmosfery. Badania prowadzone przez centrum mają charakter interdyscyplinarny i rozciągają się między innymi na meteorologię, klimatologię, chemię czy hydrologię. ULKA skupiają się na zanieczyszczeniach powietrza atmosferycznego, ich rozprzestrzenianiu się i wpływie na środowisko oraz zdrowie człowieka. Podobnie jak w przypadku CSP badania prowadzone są w kontekście zmian klimatu i przeciwdziałaniu im. W praktyce naukowcy działają na trzech poziomach: w laboratoriach stacjonarnych znajdujących się w jednostkach UŚ oraz w dwóch jednostkach mobilnych.

fot. Dariusz Ignatiukmat. pr.fot. Dariusz Ignatiuk

Terenowe Mobilne Laboratorium to samochód wyposażony w specjalistyczną aparaturę badawczą. Pojazd współpracuje w czasie rzeczywistym z Napowietrznym Mobilnym Laboratorium – załogowym balonem na gorące powietrze, w którym zainstalowano urządzenia pomiarowe. Przez brak napędu mechanicznego Laboratorium Napowietrzne może pobierać próbki w strefach atmosfery, które nie zostały zaburzone np. przez ruchy silnika. Balon może z dużą dokładnością ustalić stężenie pyłów, mających największy negatywny wpływ na zdrowie ludzi. GPS zapamiętuje dokładne położenie jednostki na całej trasie, dzięki czemu można nie tylko stworzyć precyzyjną mapę występowania zanieczyszczeń, ale też ustalić ich źródła i okoliczności, które sprzyjają kumulacji szkodliwych pyłów. Takie dane dają władzom świetne narzędzie do zwalczania smogu w ich miastach.

fot. Dariusz Ignatiukmat. pr.fot. Dariusz Ignatiuk

***

Więcej informacji o centrach badawczych UŚ znaleźć można na stronie:

https://us.edu.pl/nauka-i-badania/centra-badawcze

***

Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki.

.mat. pr..

Świat Nauki 4.2022 (300368) z dnia 01.04.2022; Artykuł sponsorowany; s. 19