Dzbanecznik zastawia deszczową pułapkę
Zaskakuje na przykład dzbanecznik smukły Nepenthes gracilis, roślina rodzima w południowo-wschodniej Azji, który potrafi wykorzystać energię spadających kropel deszczu do zastawienia pułapki na owady. Nowa praca opublikowana w czasopiśmie „Biology Letters” pokazuje, jak pewien element strukturalny dzbanka tej rośliny, który sam w sobie jest zmodyfikowanym liściem, efektywnie to umożliwia.
„Jest to jedyny znany nam przypadek, kiedy roślina faktycznie wykorzystuje [energię zewnętrzną] do swoich celów” – mówi współautorka pracy Ulrike Bauer, biolog ewolucyjny i biomechanik z University of Bristol w Anglii. Ale na jakiej zasadzie działa ta deszczowa pułapka?
Dzbanek tego gatunku ma sztywne poziome wieczko z odsłoniętą powierzchnią spodnią, która wydziela nektar, wabiąc owady, by na niej usiadły. Gdy kropla deszczu uderzy w wieczko od góry, odskakuje ono w dół i wrzuca niczego niespodziewającego się gościa do znajdujących się poniżej soków trawiennych. Bauer i główna autorka badania Anne-Kristin Lenz, również z Bristol University, wykorzystały wysokiej rozdzielczości skany rentgenowskie do analizy przekrojów dzbanków, gdy wieczko jest uniesione, opuszczone oraz w neutralnej pozycji. Skany te ujawniły element strukturalny o mniejszej sztywności, który badaczki nazwały sprężyną skrętną, w szyjce dzbanka – gdy kropla deszczu uderzy w wieczko, element ten wygina się, wymuszając odskoczenie wieczka w dół niczym w przypadku trampoliny. Jego usytuowanie sprawia, że ścianki dzbanka odkształcają się i powracają do pierwotnej formy w ściśle określony sposób, dzięki czemu wieczko odbija do góry bez nadmiernego odchylenia w drugą stronę – inaczej niż w przypadku chaotycznych oscylacji typowego liścia po uderzeniu kropli deszczu. Badanie wykazało, że blisko spokrewniony gatunek dzbanecznika, Nepenthes rafflesiana, nie ma mechanizmu tego rodzaju.
„Naprawdę piękne jest w tym studium, że porównuje się dwa gatunki i potwierdza występujące między nimi różnice” – mówi entomolożka z Pennsylvania State University Tanya Renner, która nie była zaangażowana w te badania. Chociaż technika pułapki deszczowej wydaje się unikalna dla Nepenthes gracilis, Renner ma nadzieję na zbadanie w przyszłości większej liczby z szerokiej gamy rozwiązań w zakresie zdobywania pokarmu obserwowanych u roślin mięsożernych. „Ja osobiście – mówi – przyjrzałabym się jeszcze innym gatunkom”.