Trzmiele potrafią uczyć się od siebie nawzajem
Bombus terrestris to owady żyjące również w Polsce, które zakładają podziemne gniazda liczące średnio ok. 160 osobników. Ich robotnice przeżywają do dwóch miesięcy po wykluciu się, a cała kolonia tylko jeden sezon (w umiarkowanym klimacie).
Przypadki uczenia się od siebie pojedynczych osobników owadów społecznych są znane od jakiegoś czasu. Nie było jednak jasne, czy nabyta poprzez obserwację wiedza może dalej rozprzestrzeniać się w kolonii. Tę lukę postanowili wypełnić naukowcy z Wielkiej Brytanii i Chin, którzy przeprowadzili bardzo ciekawy eksperyment z udziałem trzmieli ziemnych (Bombus terrestris).
Użyli przezroczystego naczynia z roztworem wodnym cukru. Owady mogły się do niego dostać, lekko popychając jedną z umieszczonych na pokrywce pionowo sterczących plastikowych „zakładek” – niebieską (należało ją przesunąć przeciwnie do ruchu wskazówek zegara) lub czerwoną (zgodnie z ruchem wskazówek zegara). Z kilku poddanych eksperymentowi kolonii badacze wybierali po jednym osobniku i uczyli go jednego ze sposobów otwierania naczynia. Okazało się, że kiedy ci tzw. demonstratorzy wracali do swoich społeczności, ich wiedza w ciągu kilku dni była przekazywana innym trzmielom i przez nie wykorzystywana.
Naukowcy, by to zweryfikować, stosowali różne metody. Między innymi celowo użyli dwóch kolorów zakładek. Czerwony jest bowiem znacznie gorzej dostrzegany przez trzmiele niż niebieski, dlatego naturalnie preferują one ten drugi. Mimo to, jeśli do ich kolonii wracał „czerwony demonstrator”, to owady znacznie chętniej otwierały naczynie za pomocą zakładki w tym właśnie kolorze. Robiły to równie często, jak osobniki z kolonii, które uczyły się od „niebieskiego demonstratora”.
Autorzy eksperymentu, którego wyniki ukazały się w „PLOS Biology”, zastanawiają się, czy procesy kulturowe (uczenie społeczne) mogły poprzedzać powstanie zachowań owadów społecznych – takich jak zdobywanie pożywienia, budowa gniazd i organizacja kolonii – które dziś wydają się całkowicie instynktowne (wrodzone). Powód, dla którego często nie dostrzegamy przejawów kultury u niektórych zwierząt niebędących ludźmi, może być bowiem taki, że obserwujemy je na zbyt późnym etapie ewolucyjnego rozwoju. Owady społeczne mogą być wspaniałym modelem do zweryfikowania tej hipotezy.