Podkast 83. Piotr Nawalkowski: Ciemność ma wartość

Kiedy zaczynał działać, uznawano go za Don Kichota. Z tym że nie walczył z wiatrakami, a z ideą bezrefleksyjnego oświetlania ludzkich siedzib. I nie o względy postaci fikcyjnej, a o możliwość podziwiania nocą tego, czego obecność nad głowami naszym przodkom wydawała się oczywista – planet, gwiazd, galaktyk. I tak po prawdzie, w zasadzie nie walczył – a umiejętnie przekonywał, że ciemne niebo to zasób, o który warto zadbać. Oczywiście nie tylko ze względów estetycznych czy sentymentalnych, ale i przyrodniczych oraz zdrowotnych: sztuczne oświetlenie zaburza przecież rytmy dobowe, zachowania zwierząt i ludzi.

Przed dwoma miesiącami Piotr Nawalkowski dostał twarde potwierdzenie, że działać było warto. W listopadzie ubiegłego roku Sopotnię Wielką w Gminie Jeleśnia, miejscowość, która stała się domem i siedzibą założonego przez niego stowarzyszenia, wyróżniono statusem Dark Sky Community.

Wraz z innymi entuzjastami Nawalkowski sprawił, że mała miejscowość na Żywiecczyźnie została dostrzeżona i certyfikowana przez organizację Dark Sky International. To „nagroda“ dla miast lub wspólnot, które „dowiodły wyjątkowego zaangażowania w ochronę nocnego nieba poprzez wprowadzanie wysokiej jakości oświetlenia zewnętrznego, edukację na rzecz ciemnego nieba i obywatelskie wsparcie tej idei“.

Sopotnia Wielka była dziesiątą taką lokalizacją w Europie. Pierwszą – i jak na razie jedyną – w Polsce. W kraju, niebo nad którym jest zanieczyszczone bardziej, niż można by przypuszczać, bo aż w 97 procentach. Gdziekolwiek by nie stanąć i nie spojrzeć w górę, w Bieszczadach, nad Biebrzą, na wschodnich czy północnych rubieżach, niebo będzie rozświetlane łunami sztucznego światła. Nawet parki krajobrazowe są takie tylko za dnia, mówi Nawalkowski.

Teoretycznie, żeby niebo zaciemnić, nie trzeba wiele – zmniejszyć moc świateł ulicznych i przydomowych, zmienić klosze na kierunkowe, obniżyć temperaturę barwową. Ale ponieważ w Polsce brak jakichkolwiek regulacji prawnych z tym związanych, działania zawsze są precedensowe, zawsze mają charakter lokalnego, wyjątkowego, wypracowywanego u podstaw kompromisu. A okazuje się, mówi Nawalkowski, że można mieć i jasne ulice, i ciemne niebo – prawie takie, jakie podziwiały nasze babcie i dziadkowie.

Dziś jedynym regionem Europy, nad którym Droga Mleczna jarzy się całkiem niezakłócona, jest wschodnia Ukraina.