25. edycja Nagród Naukowych POLITYKI. Przedstawiamy finalistów
Dlaczego moje badania są ważne? – pyta (retorycznie) jedna z tegorocznych finalistek. Zajmuje się psychologią moralności. Docieka, w jaki sposób ludzie rozpoznają dobro i zło oraz co (alkohol? opinie wyrażane przez innych w sieci? presja otoczenia?) sprawia, że niekiedy postępują wbrew własnym zasadom.
Zależy mi na praktycznym wdrażaniu efektów badań w systemach ochrony zdrowia – deklaruje wyróżniony lekarz. I swoje zamierzenie realizuje. Wyniki jego niedawnych prac zostały uznane za przełomowe. Mają kluczowe znaczenie dla profilaktyki niewydolności serca u osób po zawale. A także zmniejszają ryzyko ich hospitalizacji.
Sensem moich działań jest sprawienie, by niewidzialna bariera rozwojowa stała się widoczna – mówi kolejny wybrany przez Kapitułę naukowiec geograf-socjolog. W centrum jego zainteresowania są peryferie, czyli przestrzenie naszego kraju uważane za marginalne i tak też traktowane. Te, gdzie autobus jeździ raz dziennie. Jak zwalczać takie wykluczenie? Badać je, owszem – mówi naukowiec – ale też być głosem tych, których mało kto słucha, i wpływać na decydentów.
Słowem: nie poprzestawać na teorii.
Znajduję korzyści tam, gdzie pozornie są tylko straty – mogły powiedzieć badaczki nominowane w kategorii Nauki o życiu. Jedna pracuje nad substancjami wyciekającymi ze składowisk odpadów. Zamierza opracować tanią, skuteczną i jednocześnie ekologiczną metodę ich oczyszczania. Dowiodła jednak także, że mogą one np. działać stymulująco na wzrost roślin.
Czytaj też (Pulsar): 25. edycja Nagród Naukowych!
Druga naukowczyni postawiła sobie za cel uświadamianie, jak ważną funkcję w życiu każdego człowieka pełnią bakterie. Na przykład te zamieszkujące układ pokarmowy. Co się z nimi dzieje, kiedy dochodzi do niedożywienia? Jak o nie dbać? Poznanie mikroświata w obu tych przypadkach przekłada się na likwidację problemów makro.
„Czy oni na pewno są ludźmi, a nie robotami? – zastanawiał się pół żartem, pół serio członek naszego jury podczas dyskusji o kandydatach. – Bo jak znajdują czas na wszystkie swoje aktywności? Doba jest przecież za krótka”. Praca naukowa, publikacje w prestiżowych światowych czasopismach naukowych, zdobywanie grantów, zajęcia akademickie, mentoring, popularyzacja. Tak wygląda codzienność naszych finalistów.
Kapituła Profesorska miała trudne zadanie: do finału mógł trafić tylko jeden na 30 startujących. Członkowie Kapituły Społecznej, którzy będą wyłaniać piątkę laureatów głównych Nagród Naukowych POLITYKI, otrzymali znakomite kandydatury. Listę finalistów naszej nagrody i składy kapituł podajemy poniżej.
Nagrody Naukowe POLITYKI zostaną wręczone 19 października 2025 r.
Finaliści 25. edycji Nagród Naukowych POLITYKI
NAUKI HUMANISTYCZNE
dr KRZYSZTOF SĘKOWSKI – Wydział Filozofii, Uniwersytet Warszawski – FILOZOFIA
dr PIOTR OLECHOWSKI – Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Śląski w Katowicach – HISTORIA
dr EMIL SOWIŃSKI – Wydział Filologiczny, Uniwersytet Łódzki – KULTUROZNAWSTWO
NAUKI SPOŁECZNE
dr hab., prof. UŚ MARIOLA PARUZEL-CZACHURA – Perelman School of Medicine, University of Pennsylvania (USA) oraz Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet Śląski w Katowicach – PSYCHOLOGIA
dr ŁUKASZ FIEDEŃ – Wydział Geografii i Geologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie – GEOGRAFIA
dr PAWEŁ BUKOWSKI – Instytut Nauk Ekonomicznych, Polska Akademia Nauk – EKONOMIA
NAUKI O ŻYCIU
dr inż. MONIKA JANIK – Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych, Politechnika Warszawska – BIOLOGIA
dr AGNIESZKA RAZIM – Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda PAN we Wrocławiu – BIOLOGIA
lekarz, dr hab. n. med., profesor AWSB TOMASZ GĄSIOR – Wydział Medyczny – Collegium Medicum, Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej – MEDYCYNA
dr hab. n. med. i n. o zdr. PAULINA A. KRAWIEC – Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny w Lublinie – MEDYCYNA
NAUKI ŚCISŁE
dr inż. SZYMON J. ZELEWSKI – Wydział Podstawowych Problemów Techniki, Politechnika Wrocławska – FIZYKA
dr inż. ALEKSANDRA WDOWCZYK – Wydział Inżynierii Kształtowania Środowiska i Geodezji, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu – CHEMIA, BIOTECHNOLOGIA
dr hab. inż., prof. P. Wr. ANDRZEJ M. ŻAK – Wydział Chemiczny, Politechnika Wrocławska – CHEMIA, BIOTECHNOLOGIA
NAUKI TECHNICZNE
dr inż. MAREK WODZIŃSKI – Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie – NAUKI TECHNICZNE, INFORMATYKA
dr inż. MONIKA TOPA-SKWARCZYŃSKA – Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie – NAUKI TECHNICZNE
***
Kapituła Profesorska (I etapu)
BIOLOGIA prof. dr hab. Ewa Bartnik – Wydział Biologii UW (na emeryturze); dr hab. Marcin Grynberg – Instytut Biochemii i Biofizyki PAN, laureat Nagrody Naukowej POLITYKI w roku 2004
FILOLOGIE, LITERATUROZNAWSTWO, JĘZYKOZNAWSTWO prof. dr hab. Grażyna Borkowska – Instytut Badań Literackich PAN
KULTUROZNAWSTWO red. Bartek Chaciński – POLITYKA
FIZYKA prof. dr hab. Katarzyna Chałasińska-Macukow – Wydział Fizyki UW, rektor UW w latach 2005–12
SOCJOLOGIA prof. dr hab. Henryk Domański – Instytut Filozofii i Socjologii PAN
NAUKI PRAWNE prof. dr hab. Tomasz Giaro – Wydział Prawa i Administracji UW
NAUKI TECHNICZNE prof. dr hab. Michał Kleiber – Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN, prezes PAN w latach 2007–15
ARCHEOLOGIA red. Agnieszka Krzemińska – POLITYKA
GEOGRAFIA dr hab., prof. UW Sylwia Kulczyk – Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW
ARCHITEKTURA, URBANISTYKA prof. dr hab. inż. arch. Ewa Kuryłowicz – Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Kuryłowicz&Associates
FILOZOFIA prof. dr hab. Paweł Łuków – Instytut Filozofii UW; recenzentka zewnętrzna prof. dr hab. Katarzyna Kijania-Placek – Instytut Filozofii UJ
MATEMATYKA, INFORMATYKA prof. dr hab. Jan Madey – Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW (na emeryturze)
CHEMIA, BIOTECHNOLOGIA prof. dr hab. Marcin Pałys – Wydział Chemii UW, rektor UW w latach 2012–20;
prof. dr hab. Artur Krężel – Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Wrocławskiego, laureat Nagrody Naukowej POLITYKI w roku 2010
HISTORIA SZTUKI prof. dr hab. Maria Poprzęcka – Wydział „Artes Liberales” UW
MEDYCYNA prof. dr hab. n. med. Aleksander Sieroń dr h. c. multi – Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie (prorektor ds. medycznych i nauk o zdrowiu)
PSYCHOLOGIA, PEDAGOGIKA prof. dr hab. Krystyna Skarżyńska – Wydział Psychologii Uniwersytetu SWPS w Warszawie
EKONOMIA i ZARZĄDZANIE prof. dr hab. Tomasz Szapiro – Kolegium Analiz Ekonomicznych SGH w Warszawie, rektor SGH w latach 2012–16, przewodniczący Kapituły
RELIGIOZNAWSTWO, TEOLOGIA red. Adam Szostkiewicz – POLITYKA
MUZYKOLOGIA red. Dorota Szwarcman – POLITYKA
HISTORIA, NAUKI POLITYCZNE, MEDIOZNAWSTWO prof. dr hab. Wiesław Władyka – Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii UW, POLITYKA
***
Kapituła Społeczna (II etapu)
Marek Belka
były premier, wicepremier i minister finansów, prezes NBP w latach 2010–16, poseł do Parlamentu Europejskiego IX kadencji
Andrzej Jacek Blikle
profesor matematyki i informatyki, członek Europejskiej Akademii Nauk, przedsiębiorca i trener biznesu, udziałowiec firmy A. Blikle
Henryka Bochniarz
założycielka i prezydent Konfederacji Lewiatan (w latach 1999–2019), obecnie przewodnicząca Rady Głównej tej organizacji, ekonomistka, była minister przemysłu, jedna z animatorek Kongresu Kobiet
Sylwia Chutnik
kulturoznawczyni, feministka, działaczka społeczna, pisarka, laureatka Paszportu POLITYKI w kategorii Literatura za 2008 r.
Irena Eris
doktor farmacji, współwłaścicielka i dyrektor ds. badań firmy Dr Irena Eris SA, laureatka wielu nagród dla przedsiębiorców, menedżerów i społeczników
Robert Firmhofer
historyk filozofii, współtwórca i dyrektor Centrum Nauki Kopernik w Warszawie, uznany popularyzator nauki
Michał Komar
scenarzysta, wydawca, publicysta, pisarz; zastępca przewodniczącego Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, profesor Collegium Civitas
Tomasz Nałęcz historyk, publicysta, polityk, w latach 2010–15 doradca Prezydenta RP ds. historii i dziedzictwa narodowego
Mieczysław Poniewski
profesor nauk technicznych, przewodniczący zarządu Stowarzyszenia KOPIPOL, był wieloletnim członkiem Komitetu Termodynamiki i Spalania PAN, odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
Krzysztof Smolarski
prezes Zarządu Consultronix SA, wydawca magazynu medycznego CX News, mecenas kultury i sztuki
Cezary Szczylik
ordynator Oddziału Onkologii Europejskiego Centrum Zdrowia Otwock, prezydent Fundacji Onkologii Doświadczalnej i Klinicznej, w latach 1993–2017 szef Kliniki Onkologii Centralnego Szpitala Klinicznego MON
Krzysztof Zanussi
reżyser, scenarzysta filmowy, publicysta, felietonista
W pracach Kapituły II stopnia uczestniczy również przedstawiciel Kapituły Profesorskiej oraz redaktor naczelny POLITYKI Jerzy Baczyński