Dźwiganie Europy
Europa po II wojnie światowej znajdowała się w tragicznej sytuacji ekonomicznej. Szczególnie fatalnie było w Grecji i Turcji, ale niedużo lepiej we Francji i Wielkiej Brytanii. Wszędzie w siłę rosły partie komunistyczne, grożące – w razie triumfu wyborczego – odcięciem Europy od demokratycznego dziedzictwa. Budziło to obawy elit politycznych i ekonomicznych Stanów Zjednoczonych. W tle rozgrywał się polityczny konflikt o przyszłość pobitych w wojnie Niemiec – ZSRR, a początkowo także Francja pragnęły zdegradować Niemcy do roli państwa rolniczego, żądając niemożliwych do spłacenia kontrybucji wojennych; USA opowiadały się raczej za odbudową ekonomiczną Niemiec – nie chcąc powtórzyć błędów poczynionych po I wojnie światowej, kiedy to izolowanie i osłabianie niemieckiego państwa doprowadziło do kolejnego konfliktu światowego.
Wówczas powstaje plan gen. George’a Marshalla, który miał na celu podźwignięcie ekonomiczne upadłej Europy. Kulisy jego powstania, a także tragicznej ówcześnie sytuacji krajów europejskich opisuje w swej znakomitej książce Benn Steil. Mamy tu interesująco zarysowane zderzenia interesów i charakterów. Plan, ogłoszony w 1947, wszedł w życie rok później – optował na sumę 13 mld ówczesnych dolarów amerykańskich (uwzględniając czynnik inflacyjny było to ok. 123 mld dzisiejszych dolarów). To wówczas powstały zarysy podziału kontynentu europejskiego na strefy wpływów oraz założenia ponadnarodowej organizacji ekonomicznej, zręby dzisiejszej Unii Europejskiej. Rosjanie byli przeciwni jednoczeniu Europy – minister spraw zagranicznych ZSRR Mołotow krytykował owe tendencje językiem przypominającym dzisiejszych eurosceptyków. ZSRR, również w imieniu krajów Europy Wschodniej, plan odrzuciły, cofając ten region świata cywilizacyjnie o dziesięciolecia. Polski prezydent Bolesław Bierut dowiedział się o odrzuceniu planu przez Polskę… z sowieckiego radia.
Benn Steil, Plan Marshalla. Postawić świat na nogi, przeł. Katarzyna Bażyńska-Chojnacka, Piotr Chojnacki, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2020