Skazy, blizny i legenda
Książka „Skazy na pancerzach. Czarne karty epopei Żołnierzy Wyklętych” jest już jakiś czas na rynku i sporo osób ją przeczytało. To bardzo dobrze, że powstała i że napisał ją właśnie Piotr Zychowicz, prawicowy publicysta. Trudno autorowi z takiego grona zarzucić uprawianie komunistycznej propagandy. Chociaż i tak dostał po głowie za tę pracę; że pokazuje ciemną stronę historii chłopców z lasu, że nie dość podkreśla, iż z reguły dokonywane przez nich pacyfikacje i zbrojne rajdy były odwetem za zbrodnie dokonywane na Polakach (nieprawda, podkreśla), że nie pokazuje zbrodni np. UPA, że antypolski, że wybiela Niemców itp.
To prawda, że żołnierze wyklęci dostali tylko śmierć w lesie, w zasadzce, w kazamatach bezpieki. A i ich legenda nie rosła w rzeczowej i refleksyjnej atmosferze w żadnym okresie naszej historii. Najpierw ścigani, zhańbieni i zbrukani przez aparat komunistyczny. Później wspominani szeptem, by wreszcie w prawicowej narracji ostatnich lat stać się tematem ujmowanym jednostronnie, materią przemilczeń i zatajania faktów. W końcu żołnierze wyklęci stali się treścią tatuaży, zjawiskiem kojarzonym z kibolami i agresywnymi narodowcami.
Książką tą autor lepiej się przysłuży pamięci powojennego podziemia niż ci, którzy zaciemniają obraz, niszczą legendę. Ludzie z żelaza, kuci w ogniu wojny, ugną się, ale nie złamią, i miewają skazy – Łupaszka, Bury, Ogień, Wołyniak, Wacław… Gdybyśmy o tym pamiętali, łatwiej byłoby nam się uporać z czarnymi kartami naszej historii. Nie zgadzam się z tezą, że autor uderza w świętość prawicy. On nie uderza – rzuca światło, opisuje fakty, przytacza zeznania świadków, stara się być obiektywny do bólu. Raczej chodzi na palcach, ostrożnie... Jakby mówił: I odpuść im ich winy, jako i my odpuszczamy.
„Skazy na pancerzach” – w odróżnieniu od „Żydów”, „Sowietów”, „Niemców” – to książka oryginalna Piotra Zychowicza, zawierająca materiał premierowy, ale też budząca największe kontrowersje z jego dotychczasowego dorobku.
Piotr Zychowicz, Skazy na pancerzach. Czarne karty epopei Żołnierzy Wyklętych, Rebis, Poznań 2018