Matematyka, kobiety i Noble
Nazywany ojcem matematyki szwedzkiej Magnus Gösta Mittag-Leffler urodził się 16 marca 1846 roku w Sztokholmie. Jego ojciec Johan Olof Leffler był nauczycielem. Matka, Gustava Wilhelmina, nosiła panieńskie nazwisko Mittag. Przodkowie obojga rodziców przywędrowali do Szwecji z Niemiec. Gösta Leffler był tak bardzo przywiązany do matki, że już jako student dodał jej panieńskie nazwisko do swojego.
Chłopiec od wczesnej młodości wykazywał wielkie zdolności do matematyki. W ostatnich klasach szkoły średniej zwolniono go z regulaminowych zajęć, ponieważ czytał bardziej zaawansowane dzieła. Studiował potem matematykę na uniwersytecie w Uppsali i w 1872 roku uzyskał tam doktorat i stanowisko docenta.
W następnym roku Mittag-Leffler otrzymał specjalne stypendium na trzyletnie studia zagraniczne, ufundowane przez bogatego Szweda mieszkającego w Stambule. Był to punkt zwrotny w jego karierze. Pojechał najpierw na rok do Paryża, gdzie poznał Charles’a Hermite’a, a potem do Berlina, wtedy bardzo ważnego centrum matematycznego, w którym pracował Karl Weierstrass.
W Berlinie Mittag-Leffler dowiedział się, że ogłoszono konkurs na stanowisko profesora matematyki na uniwersytecie w Helsinkach. Finlandia była wtedy częścią Rosji, ale cieszyła się pewną autonomią. Jednym z warunków wzięcia udziału w konkursie była więc znajomość języka fińskiego. Mittag-Leffler mimo to przesłał komisji swe prace na temat funkcji eliptycznych. Zostały one ocenione tak wysoko, że przyjęto go w drodze wyjątku, chociaż nie znał fińskiego.
W Finlandii żyła wtedy (i tak jest nadal) mniejszość szwedzka, więc szwedzki nie jest językiem nieznanym. Wykłady Mittaga-Lefflera przyciągały studentów. Wkrótce też poznał tam młodszą o 15 lat Signe Lindfors, pochodzącą z bardzo bogatej szwedzkiej rodziny. Po ich ślubie w 1882 roku Mittag-Leffler mógł żyć na wysokiej stopie. Na przedmieściu Sztokholmu wybudował wspaniały dom i gromadził w nim książki i czasopisma matematyczne.
W 1880 roku w Sztokholmie utworzono nową wyższą uczelnię, nazwaną najpierw Hogskola (Szkoła Wyższa), która obecnie jest już uniwersytetem. Mittag-Leffler został tam powołany na pierwszego profesora matematyki. Jednym z jego pierwszych kroków było założenie nowego czasopisma „Acta Mathematica”, które dzięki współpracy znajomych matematyków osiągnęło wkrótce spory prestiż. Mittag-Leffler pełnił też potem funkcję rektora uczelni i stał się jednym z najbardziej wpływowych ludzi w Szwecji. Znalazł się nawet w ścisłym gronie doradców króla.
Mittag-Leffler był znany z promowania kobiet w świecie nauki. Zaczęło się od tego, że dowiedział się od Weierstrassa o wybitnej rosyjskiej matematyczce Sofji Kowalewskiej. Poznał ją osobiście podczas wizyty w Sankt Petersburgu i był pod wrażeniem jej osobistego czaru i wiedzy matematycznej. Kowalewska szukała wtedy możliwości zatrudnienia za granicą, gdyż w konserwatywnej Rosji kobiet na uczelniach nie tolerowano. Pokonując różne przeszkody, Mittag-Leffler doprowadził do zatrudnienia Kowalewskiej na stanowisku profesora w sztokholmskiej Hogskola.
W Polsce znany jest również z tego, że odegrał istotną rolę, kiedy w 1903 roku rozważano kandydatury do Nagrody Nobla z fizyki. Początkowo ustalono, że wyróżnienie to otrzymają Antoine Becquerel i Pierre Curie, gdyż taki wniosek złożyło kilku uczonych francuskich. Mittag-Leffler uznał, że rozwiązanie to byłoby wysoce niesprawiedliwe, i zawiadomił o tym listownie Pierre’a Curie. Wiemy, że ten odpowiedział, iż nie życzy sobie nagrody tylko dla siebie, ponieważ rola jego żony Marii w odkryciu nowych pierwiastków promieniotwórczych była bardzo istotna. Mittag-Leffler był wtedy bardzo wpływowym członkiem Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk i doprowadził do tego, że Nagrodę Nobla otrzymali oboje małżonkowie Curie oraz Becquerel.
O relacjach Mittaga-Lefflera i Alfreda Nobla krążą różne anegdotki. Według jednej z nich powodem nieuwzględnienia matematyki wśród dziedzin, w których są przyznawane Nagrody Nobla, miało być to, że przystojny Mittag-Leffler odebrał Noblowi żonę. Anegdota została zmyślona, ponieważ Nobel nigdy się nie ożenił. Według innej historii Nobel był zazdrosny o popularność Mittaga-Lefflera, więc kiedy układał listę dziedzin, w których miały być przyznawane nagrody, zapytał znajomych, czy gdyby wśród nich była matematyka, to Mittag-Leffler mógłby ją otrzymać. Po usłyszeniu odpowiedzi twierdzącej skreślił więc matematykę. Wielu historyków sądzi, że ta anegdota też została wymyślona, ponieważ Nobel i Mittag-Leffler prawie wcale się nie znali. Może więc po prostu Nobel cenił bardziej nauki eksperymentalne, chemię, fizykę i medycynę.
W 1916 roku Lefflerowie przekazali Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk swój dom ze wspaniałą biblioteką matematyczną. Obecnie mieści się tam Instytut Mittaga-Lefflera, do którego przyjeżdżają matematycy z całego świata, aby oddawać się w spokoju badaniom. AKW