Plotkarze, łowcy i tancerze w króliczych norach świata Wiki
Wikipedia opisuje ciekawość jako „cechę związaną z dociekliwym myśleniem, takim jak eksploracja, badanie i uczenie się, widoczną u ludzi i wielu zwierząt”. Ale na tę jedną z głównych motywacji ludzkiego działania składa się wiele różnych elementów.
Śledzenie, w jaki sposób użytkownicy Wikipedii poruszają się wśród rozmaitych tematów i gubią w króliczych norach świata Wiki, ujawniło trzy różne typy ludzkiej dociekliwości: „plotkarz”, „łowca” i „tancerz”.
Plotkarz podąża przez ten zbiór wiedzy zygzakowatą trasą prowadzącą przez wiele często odległych od siebie tematów. Dla kontrastu, łowca koncentruje się na jednym temacie, poruszając się wśród stosunkowo niewielkiej liczby ściśle powiązanych artykułów. Z kolei tancerz krąży pomiędzy odległymi tematycznie stronami, próbując wiedzę syntetyzować i kreować nowe idee. „Ciekawość działa generalnie w ten sposób, że nie ograniczamy się do zebrania informacji, ale staramy się je połączyć w całość” – mówi Dani Bassett, badaczka sieci internetowych z University of Pennsylvania, współautorka badań opublikowanych niedawno w „Science Advances” poświęconych różnym rodzajom ciekawości. „To nie jest tak, że idziemy przez świat, zbierając kawałki informacji i wkładając je do kieszeni niczym kamyki – nowe informacje łączymy z tymi, które już znamy”.
Badacze śledzili zachowania ponad 482 tys. osób korzystających z aplikacji mobilnej Wikipedii w 50 krajach lub terytoriach i 14 językach. Analizowali ścieżki, którymi kroczyli użytkownicy, posługując się metodą „sieci wiedzy” powstającej z łączenia pozyskiwanych informacji. Takie podejście pozwala wskazać, jak blisko są powiązane ze sobą tematy wyszukiwane (węzły sieci) w Wikipedii przez daną osobę. Oprócz samego śledzenia połączeń, naukowcy powiązali rodzaje ciekawości z różnymi wskaźnikami, m.in. jakością życia i nierównościami. Do tego celu wykorzystali dane lokalizacyjne.
W krajach o wyższym poziomie wykształcenia obywateli oraz większej równości płci użytkownicy Wikipedii byli częściej plotkarzami. W krajach z niższymi wskaźnikami obu tych zmiennych ludzie przeglądali strony jak łowcy. Bassett przypuszcza, że „w krajach z silnymi strukturami opresyjnymi lub patriarchalnymi produkcja wiedzy może być ograniczona, co popycha ludzi w stronę takiego hiperskupienia”. Naukowcy przeanalizowali również tematy zainteresowań, od fizyki po sztuki wizualne, porównując plotkarzy z łowcami (patrz infografika). Wzorce typowe dla tancerzy nie zostały uwzględnione, ponieważ opisano je dopiero niedawno.
Erik Nook, psycholog z Princeton University, docenia „zdumiewająco duży” zakres badań. Zwraca uwagę, że autorzy połączyli wiedzę ekspercką z różnych dziedzin – topologii, psychologii, kognitywistyki, nauki o emocjach, badań klinicznych, socjologii oraz modelowania komputerowego. „Dzięki temu poczynili wiele cennych obserwacji dotyczących ludzkich zachowań” – mówi.
Ziarno, z którego wykiełkowały te badania, zostało zasiane w 2016 roku, kiedy Bassett i jej brat bliźniak, Perry Zurn, profesor filozofii na American University, zauważyli, że wiele badań akademickich zajmowało się kreatywnością, ale stosunkowo mało z nich dotyczyło niezbędnej dla niej cechy – ciekawości. Zurn zanurkował w dwa tysiąclecia zachodniej literatury historycznej i filozoficznej, wynurzając się z koncepcją stylów ciekawości, w tym trzech badanych w najnowszym artykule. Wikipedia stała się dla nich naturalnym laboratorium, w którym postanowili zweryfikować rozróżnienie na plotkarza, łowcę i tancerza, zaczerpnięte z prac wielkich filozofów. Heidegger i Nietzsche byliby bardzo zdziwieni, gdyby zobaczyli, że ich prace zainspirują sieciowych ekspertów od króliczych nor w Wikipedii.