Kiedy człowiek kończy zdanie za siebie samego
Zrozumienie pozornie prostego zdania, takiego jak „I read this article yesterday” („Przeczytałem ten artykuł wczoraj”), wymaga w rzeczywistości zaawansowanych procesów pojęciowych: podmiot („ja”) wykonał czynność („przeczytałem”) na obiekcie („artykuł”) w określonym czasie („wczoraj”). Jednak ludzki mózg rutynowo radzi z tym sobie niemal natychmiast, opierając się na zasadach gramatycznych danego języka, twierdzi językoznawczyni Andrea E. Martin z Instytutu Psycholingwistyki im. Maxa Plancka w Holandii.
W niedawnym badaniu opisanym w „PLOS Biology” jej zespół zaobserwował zmiany w falach mózgowych uczestników mówiących po niderlandzku, którzy słuchali audiobooka w tym języku. Aby zobrazować te zmiany, naukowcy mierzyli, jak dużo nowych „przewidywań” słów mających się pojawić jako następne w zdaniu generuje mózg. Następnie przetestowano to podejście, porównując je z trzema różnymi strategiami analizy składniowej lub, inaczej mówiąc – z modelami lingwistycznymi ilustrującymi, jak mózg buduje informacje w miarę upływu czasu.
Poprzednie badania oparte na języku angielskim i przeprowadzone w podobny sposób wskazały jako dominujący model, w którym słuchacze „czekają i obserwują”, jak kończy się każda fraza w zdaniu, zanim je w całości zinterpretują. Jednak niderlandzkojęzyczni uczestnicy badania, którym kierowała Martin, wykazywali wyraźne skłonności do stosowania modelu silnie predykcyjnego – przewidywania i kończenia każdej frazy w swoim umyśle, zanim jeszcze została wypowiedziana. (Trzeci model, w którym słuchacze czekają, aż usłyszą wszystkie elementy zdania, zanim zinterpretują choćby jedną jego część, jest rzadko stosowany w obu językach.)
W strukturze języka niderlandzkiego czasowniki pojawiają się pod koniec zdania, a nie bezpośrednio po podmiocie, jak ma to miejsce w języku angielskim, wyjaśnia główny autor badania Cas W. Coopmans, doktorant na Wydziale Psychologii New York University. „Na przykład angielskie zdanie »I ate a cookie with chocolate« [Zjadłem ciastko z czekoladą.] w języku niderlandzkim brzmiałoby »I the cookie with chocolate ate« [Ja ciastko z czekoladą zjadłem.], co oznacza, że trzeba długo czekać na pojawienie się czasownika – mówi Coopmans. – Zapewne dla umysłu trwa to nierealistycznie długo, więc podczas przetwarzania zdania stosuje on model predykcyjny.”
Żadna strategia analizy składniowej nie jest zasadniczo „lepsza czy gorsza”, dodaje Coopmans. „Po prostu okazuje się, że dana metoda lepiej odpowiada specyfice przetwarzanego języka. Jak widać, jesteśmy dość elastyczni pod tym względem i możemy przetwarzać jeden język inaczej niż inny tylko dlatego, że różnią się one właściwościami.” Wyniki badań potwierdzają potrzebę uwzględniania większej różnorodności przy tworzeniu modeli lingwistycznych, twierdzi Jixing Li, językoznawczyni z City University Hong Kong, która nie była zaangażowana w nowe badania. Jej własne analizy pokazywały, w jaki sposób różne obszary mózgu uaktywniają się podczas przetwarzania zdań w języku angielskim lub chińskim z powodu ich odmiennych właściwości lingwistycznych. Jeśli takie badania byłyby prowadzone wyłącznie wśród neurotypowych anglojęzycznych osób dorosłych, wówczas – jak twierdzi – zostałyby przeoczone kluczowe różnice w przetwarzaniu. Li podkreśla, że to ograniczenie podważa sens stosowania modeli mających przedstawiać realistyczny obraz myślenia opartego na języku.
„Zróżnicowanie uczestników badań dotyczących przetwarzania języka przez mózg pomoże nam uchwycić na wiele rożnych sposobów to, jak mózg rozumie strukturalne znaczenie języka czy też jego społeczną użyteczność – mówi Martin. – Mózg skrywa przed nami jeszcze mnóstwo wiele tajemnic”.
Dziękujemy, że jesteś z nami. Pulsar dostarcza najciekawsze informacje naukowe i przybliża wyselekcjonowane badania naukowe. Jeśli korzystasz z publikowanych przez Pulsar materiałów, prosimy o powołanie się na nasz portal. Źródło: www.projektpulsar.pl.