Megality przyszły z zachodu Europy
Megality kojarzą się z czymś ogromnym. I słusznie, w końcu po grecku μέγας-mégas oznacza „duży”, tymczasem hiszpańscy naukowcy dopiero niedawno dowiedzieli się, że w prowincji Huelva, na stanowisku La Torre-La Janera, znajduje się jedno z większych w Europie pól megalitów. Znaleziono tam 526 kamieni, ustawionych przez ludzi jakieś 7 tys. lat temu, przy czym niektóre z nich mają nawet po 3 m wysokości. Jak to się stało, że o ich istnieniu dowiedzieliśmy się dopiero teraz?
Wszystko zaczęło się w 2018 r., gdy między gminą Ayamonte i Villablanca (niedaleko rzeki Gwadiana na granicy Hiszpanii i Portugalii) właściciele tamtejszych pól postanowili założyć plantację awokado. Aby sprawdzić, czy na obszarze 600 ha nie ma żadnych zabytków, poproszono o ekspertyzę archeologów, którzy od razu zauważyli rozrzucone w dzikim terenie kamienie. Zespół badaczy, któremu przewodził José Antonio Linares Catela z Uniwersytetu w Huelvie oraz Salvador Delgado Aguilar z Uniwersytetu Nebrija w Madrycie, sięgnął po metody geoarcheologiczne i fotogrametrię.
Z opublikowanego właśnie artykułu wynika, że badacze natrafili nie tylko na jedno z największych pól megalitów w Europie, ale i na najbardziej różnorodne (porównywalne jedynie do słynnego Carnac w Bretanii). Widoczne na powierzchni kamienie tworzą linie oraz okręgi (tzw. kromlechy), są też dolmeny (powstałe z głazów grobowce), stojące menhiry czy kamienne skrzynie. Większość głazów ustawionych jest wzdłuż 26 linii prowadzących do 2 kamiennych kręgów ustawionych na szczytach wzniesień, z których wschód słońca widoczny był najlepiej.
Nie wiadomo, czy pole megalitów w La Torre-La Janera pełniło funkcję sepulkralną (grobowce), kultową (kromlechy), reprezentacyjną (kamienne aleje), czy kamienne kręgi służyły też obserwacji nieba i tworzenia kalendarza – czy wszystkie naraz. Na pewno jest wyjątkowe też dlatego, że stan zachowania kamieni jest bardzo dobry (większość z nich jest głęboko zakopana w ziemi).
Wiek założenia w La Torre-La Janera jest szacunkowy (badania laboratoryjne są w toku), ale badacze twierdzą, że najstarsze menhiry wzniesiono w środkowym neolicie, czyli mniej więcej w połowie V tys. p.n.e. (choć nowe konstrukcje mogły powstawać jeszcze u zarania epoki brązu, czyli w początkach II tys. p.n.e.). Nawet jeśli nie okaże się najstarszym europejskim megalitem (za taki uważa się kromlech Almendres w Portugalii, który zaczęto budować ok. 6000 r. p.n.e.), to i tak potwierdza tezę o atlantycko-iberyjskim pochodzeniu idei megalityzmu, która od V tys. p.n.e. zaczęła rozprzestrzeniać się po Europie.
Badania wykopaliskowe i analizy materiałów z La Torre-La Janera będą trwać do 2026 r. Wtedy dowiemy się więcej – także o tym, kto megality budował, w jaki sposób, a może nawet po co.