Las podpowiada, kiedy chronić pasieki przed niedźwiedziami
U wieloletnich roślin, takich jak buki, produkcja owoców nie jest każdego roku taka sama. Są tzw. lata nasienne, kiedy poszczególne osobniki w populacji wytwarzają wiele nasion, a w konsekwencji cały las jest pełen dojrzewających orzeszków. Dzięki temu szybciej rozwijające się gryzonie mają liczniejsze mioty i lepszą przeżywalność. Żyjące w wolniejszym tempie niedźwiedzie najadają się zaś na zapas przed snem zimowym. Następnego roku z reguły produkcja nasion drastycznie spada. Populacje gryzoni dziesiątkuje głód, a niedźwiedzie czy dziki szukają innych źródeł pokarmu.
Rok nasienny to sposób roślin na zarzucenie ekosystemu taką ilością potomstwa, żeby roślinożercy nie dali rady wszystkiego zjeść. Synchronizacja jednak nie jest zapisana w żadnym zegarze biologicznym – wynika z warunków środowiskowych, głównie pogodowych. Przez to nie wykazuje cykliczności, a pewną chaotyczność. Naukowcy z Instytutu Ochrony Przyrody PAN i Humboldt-Universität w Berlinie postanowili zbadać czynniki pozwalające na prognozowanie tych zdarzeń, a wyniki opisali w „Remote Sensing in Ecology and Conservation”.
Naukowcy najpierw przeprowadzili skrupulatne analizy liczby opadłych bukwi na wyznaczonych stanowiskach w Bieszczadach. W ciągu kilkunastu lat obfite okazały się 2010, 2013, 2015 i 2016, a mniej wyraźnie – 2008 i 2020. Ewidentnie ubogie były zaś 2011, 2014 i 2019 r. I właśnie tych latach jesienią pasieki były szczególnie narażone na ataki niedźwiedzi. Gdyby pszczelarze zostali uprzedzeni, mogliby się lepiej przygotować.
Żeby przewidzieć niedźwiedzi rok głodu, można liczyć opadłe orzeszki. To jednak zadanie niełatwe. Ale ponieważ rok nasienny jest odpowiedzią na przeszłe warunki środowiskowe, wystarczy przeanalizować właśnie je. Okazuje się, że wśród czynników są tu czas żółknięcia liści czy minimalna temperatura wiosny, ale ich wartość predyktywna jest nieduża. Kombinacja, które najlepiej prognozuje wystąpienie roku nasiennego to chłodne lato dwa sezony wcześniej, wysoka produktywność wegetatywną drzew (przyrost masy) bez jednoczesnej dużej produktywności generatywnej (produkcji nasion) jeden sezon wcześniej, niska produktywność drzew w lecie roku nasiennego. Tu widać ekologiczną zasadę alokacji zasobów: albo inwestuje się w ogólny wzrost, albo w produkcje potomstwa, a najlepiej – najpierw w pierwsze, a potem w drugie. Widać też, że drzewa starają się kompensować słabą produkcję poprzednich lat.
Przynajmniej niektóre z tych czynników da się zauważyć bez dużego wysiłku: analizując barwę lasu na zdjęciach satelitarnych (produktywność wyraża się zazielenieniem). W ten sposób można przewidzieć wystąpienie roku nasiennego i uznać, że tej jesieni ochrona pasieki ma niższy priorytet.