Dopamina pomaga unikać nieprzyjemności
Dopamina jest neuroprzekaźnikiem, który odgrywa kluczową rolę m.in. w regulowaniu motywacji i procesów uczenia się. Kiedy osobnik otrzymuje jakąś nagrodę, neurony dopaminowe ulegają aktywizacji – tym większej, im przyjemniejsze jest doznanie. Neurony te potrafią również reagować na proporcjonalność gratyfikacji względem wcześniejszych oczekiwań. Niejako szacują wielkość nagrody po znanej czynności i na wszelki wypadek zakładają margines błędu (reward prediction error): aktywizują się na średnim poziomie i jeśli się zawiodą, zareagują hamowaniem wyrzutu dopaminy; jeśli zaś mile się zaskoczą, uwolnią mnóstwo tego neuroprzekaźnika.
Te zależności odnoszono do tej pory tylko do sytuacji, w których osobnika spotyka coś miłego. Brakowało natomiast wiedzy na temat sposobu reagowania neuronów dopaminowych na doznania nieprzyjemne. Zajął się tym zespół uczonych z Netherlands Institute for Neuroscience i opublikował na łamach „eLife” pracę dotyczącą reakcji dopaminowej szczurów na przykre doznania. Bodźcami awersyjnymi były w tym wypadku odgłosy tzw. białego szumu, które wywołują u gryzoni reakcję unikania. Przystępując do doświadczenia, każdorazowo poprzedzali biały szum sygnałem, tak, aby szczury nauczyły się kojarzyć go z nadchodzącym niemiłym doznaniem. Wkrótce okazało się, że już samo spodziewanie się nieprzyjemnych dźwięków hamowało aktywność neuronów dopaminowych. Tym samym uczeni dowiedli, że (przynajmniej u szczurów) dopamina reguluje nie tylko motywację w dążeniu do przyjemnych doznań, lecz także w unikaniu tych niemiłych. Jednocześnie nie udało im się potwierdzić, by w odniesieniu do doznań awersyjnych neurony stosowały się do takiego samego marginesu błędu, co w przypadku doświadczeń przyjemnych. Innymi słowy, niezależnie od tego, czy doświadczana przykrość była większa, czy mniejsza od spodziewanej, poziom hamowania aktywności dopaminowych komórek nerwowych był analogiczny.
Naukowcy uważają, że ich odkrycia przyczynią się do lepszego zrozumienia procesów leżących u podstaw patologicznych zjawisk dopaminowych, takich, jak uzależnienia. Wydaje się, że ich odkrycia są na razie bardzo małym krokiem, ale prawdopodobnie we właściwym kierunku.