Dzięki opiekuńczym rodzicom mózgi ich dzieci rosły

Im większy mózg u osobników danego gatunku, tym – ujmując rzecz bardzo ogólnie – lepiej potrafią one korzystać z informacji docierających z otoczenia. To zaś daje przewagę nad organizmami gorzej wyposażonymi w tkankę nerwową. Trzeba jednak za nią słono płacić, gdyż mózg jest organem niezwykle energochłonny (w przeliczeniu na jednostkę masy), a dodatkowo potrzebuje stabilnego dopływu „paliwa” (w okresie niedoborów pożywienia nie można go przestawić w „tryb oszczędzania”).

Dlatego z ewolucją wielkości tego organu łączy się pewien paradoks. W okresie rozwoju wymaga on pokaźnych ilości energii, ale nie jest dojrzałe. To zaś oznacza, że nie przynosi jeszcze korzyści swoim „właścicielom”, przede wszystkim w postaci skuteczniejszego zdobywania pożywienia.

W styczniu w „PNAS” ukazała się praca będąca bardzo ważnym przyczynkiem do rozwiązania tej sprzeczności, przynajmniej u ptaków. Kilkoro naukowców, w tym znany holenderski prymatolog prof. Carel van Schaik z University of Zurich oraz biolog ewolucyjny i zoolog dr hab. Szymon Drobniak z Uniwersytetu Jagiellońskiego, poświęciło dwa lata na przeanalizowanie danych pochodzących z literatury naukowej opisującej 1176 gatunków ptaków. Dotyczyły one inwestycji w potomstwo. Badacze stwierdzili, że gatunki, u których rodzic(e) bardziej opiekują się młodymi, mają większe mózgi. Innymi słowy, to zaangażowanie w zapewnienie dzieciom pożywienia i ochrony było czynnikiem, który umożliwił wzrost wielkości mózgu, a co za tym idzie zdolności poznawczych.

W najnowszym numerze „PLOS Biology” ci sami naukowcy rozszerzają swoją hipotezę. Na podstawie danych z różnych badań dochodzą do wniosku, że gatunki stałocieplne – które zwykle mają mózgi znacząco większe niż gatunki zmiennocieplne – ewoluowały, zwiększając inwestycje rodzicielskie w potomstwo (m.in. dostarczanie pokarmu; noszenie lub przytulanie, aby utrzymać ciepło). Większość gatunków zmiennocieplnych ogranicza się do składania jaj.

Ewolucja inwestycji rodzicielskich odblokowała zatem podstawowe ograniczenie ewolucji rozmiaru mózgu i umożliwiła rozwój zdolności poznawczych wśród stałocieplnych ptaków i ssaków.