Podkast 136. Andrzej Dziembowski: Pac-Many rozkładamy na części pierwsze

Pierwszym mocnym sygnałem istnienia RNA było odkrycie w jądrze komórkowym substancji bogatej w fosfor. Friedrich Miescher nazwał ją nukleiną. Był rok 1868. Niemal dwadzieścia lat później Oscar Hertwig orzekł, że ma ona coś wspólnego z dziedziczeniem. Minęły kolejne dziesięciolecia, zanim biochemicy wykazali, że DNA i RNA to dwie różne substancje, koncentrując jednak większość wysiłków badawczych na tej pierwszej. Jej strukturę opisano dopiero w roku 1953. To ona stała się symbolem XX w. – zdolność do manipulowania zawartą w niej informacją zyskała rangę koronnego dowodu potęgi nauki. Z czasem jednak zaczęto doceniać także wyjątkowość RNA – całej menażerii związków odpowiedzialnych za funkcje dalece wykraczające poza prosty zapis informacji. Jednemu z nich – mRNA (messenger RNA), czyli „posłańcom” przenoszącym informacje z DNA do miejsc syntezy białek – znaczną część swej uwagi badawczej poświęcił nasz gość.

Jemu właśnie poświęcona jest praca zespołu kierowanego przez Dziembowskiego, która 16 kwietnia 2025 r. ukazała się w „Nature”. A precyzyjniej – pierwsza, całkowicie wypracowana przez polskie instytucje naukowe, publikacja naukowa w dziedzinie nauk o życiu opublikowana w tym czasopiśmie w XXI w. Donosi ona o odkryciu swoistego „wehikułu czasu” – mechanizmu sterującego trwałością mRNA. Związek ten jest bowiem niestabilny. A jeśli chcemy, by działał efektywnie, musimy dać mu na to odpowiednio dużo czasu – na przykład wtedy, gdy na „pokładzie” mRNA wprowadzamy do organizmu informację genetyczną o wirusie: instrukcję dla układu odpornościowego o strukturze patogenu, który ma zostać pokonany.

W podkaście rozmawiamy o rozkwicie nauk o życiu. Wprawdzie ogólna opowieść o tym, co dzieje się wewnątrz organizmów, pozostaje niezmienna od dziesięcioleci, to jednak stopień jej szczegółowości rośnie w niebywałym tempie. – Nie rysujemy już dziś komórek jako Pac-Manów – mówi Dziembowski. – Obserwujemy je na poziomie atomowym. To wspaniały czas biologii molekularnej.

Rozmawiamy też o sensie życia.

Nazwisko gościa może wydawać się znajome – w studiu gościliśmy już jego brata, informatyka i kryptologa Stefana Dziembowskiego.