Podkast 100. Wasilewska, Bejger, Wojciechowski: Niezły pasztet z AI
„Odrażająca, brudna, zła” – w ten sposób zatytułowaliśmy debatę z cyklu KFF_Talks, którą zorganizowaliśmy wspólnie z Krakowskim Festiwalem Filmowym przy okazji 64. edycji tej niezwykłej imprezy. Do Pałacu Potockich, tuż przy krakowskim rynku, zaprosiliśmy przedstawicieli trzech różnych dziedzin twórczości – tłumaczkę Annę Wasilewską, astrofizyka Michała Bejgera oraz kompozytora Sławomira Wojciechowskiego.
Rozmawialiśmy o zjawisku, które ostatnio zdominowało naszą uwagę – o sztucznej inteligencji. Bywa ono prezentowana jako wybawienie ludzkości od doczesnych trywialności, wzmacniacz myślenia naukowego, katalizator wysiłków artystycznych. Z drugiej – jako siła niszczycielska, ukrywająca pod atrakcyjnym interfejsem knowania wielkiego kapitału, chęć zagarnięcia kolektywnej wiedzy.
Nadaliśmy debacie nieco prowokacyjny tytuł po to jednak tylko – jak się okazało – by obnażyć słabości i przywary jej bohaterki. Wnioski były więc nie całkiem prostopadłe do tematu filmu Ettore Scoli z roku 1976, który stanowił bazę tytułową.
Sławomir Wojciechowki dostrzegł w AI rodzaj szczepionki, ożywczego impulsu dla działań artystycznych. Michał Bejger, który od dawna w swoich badaniach korzysta z narzędzi uczenia maszynowego, uspokajał, że niezależnie od wszelkich obliczeniowych mocy AI i tak to człowiek będzie musiał sprawdzić wynik jej działania. I jako zasadnicze zagrożenie związane ze wszechobecnością sztucznej inteligencji wskazywał… nudę i jednolitość, która za nią idzie. Anna Wasilewska dowodziła zaś bezradności narzędzi AI wobec sztuki – okazują się bezradne wobec ludzkiej inwencji stylistycznej, a zwłaszcza poczucia humoru.
Czy krokodyl jest bardziej zielony, czy długi – pytamy AI. A odpowiedź na razie nas ani nie zadowala, ani nie niepokoi.
Anna Wasilewska tłumaczy prozę, esej, dramat, wiersz biały. Dzięki niej czytamy utwory Alberta Moravii, Umberta Eco, Daria Fo, Jacques’a Derridy, Jeana Geneta, Alberta Camusa. Przekładała także autorów „nieprzekładalnych” – takich jak Italo Calvino, Carl Emilio Gadda, Georges Perec, Raymond Queneau. Za tłumaczenie „Rękopisu znalezionego w Saragossie” Jana Potockiego została uhonorowana nagrodą literacką Gdynia. Od ponad 30 lat prowadzi dział literatury francuskiej i włoskiej w piśmie „Literatura na świecie”.
Michał Bejger jest astronomem, bada stany ekstremalnie gęstej materii (gwiazdy neutronowe, czarne dziury). Poszukuje zastosowań uczenia maszynowego (sztucznej inteligencji) w astrofizyce relatywistycznej. Uczestniczy w projektach zajmujących się detekcją fal grawitacyjnych oraz budową sieci detektorów LIGO – Vigo – KAGRA. Jest również zaangażowany w pracę zespołu projektowo-badawczego przy budowie Teleskopu Einsteina. Występuje jako koordynator w radzie naukowej tego przedsięwzięcia. Pracuje w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika w Warszawie. Rozmawialiśmy już z nim w naszym podkaście.
Sławomir Wojciechowski jest kompozytorem, który „łączy modernistyczne zamiłowanie do strukturalnego wyrafinowania i brzmieniowej świeżości z krytyczną refleksją dotyczącą technologicznych, komunikacyjnych i ekonomicznych przemian rzeczywistości społecznej” (cytat za Mapą Kompozytorów Polskich). Jego utwory wykonywano w Polsce, Niemczech, Hiszpanii, Szwecji, we Włoszech, na Ukrainie i w Turcji. Sam też występował, jako „ad hoc-spieler” na niekonwencjonalnych instrumentach. Publikował m.in. w „Ruchu Muzycznym” i „Glissandzie”. Współpracuje z Polskim Radiem. Wykłada w Studiu Muzyki Elektronicznej na Uniwersytecie Muzycznym im. Fryderyka Chopina.
PS Tytuł tego odcinka podkastu jest oczywiście parafrazą tytułu niezwykłej książki „Niezły pasztet na via Merulana”, którą w 1938 r. popełnił włoski pisarz Carlo Emilio Gadda, a 80 lat później na polski przetłumaczyła Anna Wasilewska (rzecz ukazała się nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego).