Wypij – nie polatasz, ale porozmawiasz po holendersku, czyli Ig Noble rozdano

Ig Nobel został ustanowiony w 1991 roku. Nazwa pochodzi od ang. słowa ignoble oznaczającego niegodny. Jest to uhonorowanie „osiągnięć, które wywołują u ludzi śmiech, po czym zmuszają ich do myślenia”. Dostają go więc autorzy prac dziwnych, absurdalnych, za którymi jednak stoi rzetelna nauka lub interesująca wizja. I tak wśród laureatów Ig Nobla można znaleźć:

zespół E. N. Bodnar, R. C. Lee oraz S. Marijan – za wynalezienie biustonosza, który można przekształcić w 2 maseczki ochronne (nagroda w dziedzinie zdrowia publicznego, 2009 r.);

1. A. Heathcote’a – za udowodnienie, że ludzkie uszy rosną przez całe życie (nagroda w dziedzinie anatomii z 2017 roku);

Matteo Martiniego, Ilarię Bufalari, Marię Antoniettę Stazi oraz Salvatore Marię Aglioti –za wykazanie, że bliźnięta jednojajowe często mają problem z tym, żeby rozróżnić samych siebie (pierwszy od ponad 20 lat Ig Nobel z nauk poznawczych, 2017)

Marca-Antoine’a Fardina – za stwierdzenie, że kot może być traktowany jak ciecz (2017 r.)

W tym roku doceniono zaś prace dla duszy i dla ciała.

Nikt chyba nie lubi much tak bardzo, jak rolnicy. Kiedy krowy są notorycznie kąsane przez te owady, robią się drażliwe i zestresowane, krócej leżakują, zaczynają mniej sypiać, mniej jeść i w związku z tym wszystkim produkować mniej mleka. Autorzy uhonorowanej pracy zwrócili uwagę, że zebry, wedle wszelkiej wiedzy, takich problemów z muchami nie mają. Pomalowali więc 6 japońskich czarnych krów w biało-czarne pasy. I faktycznie – krowy były kąsane mniej i wykazywały mniej stresowych zachowań, takich jak intensywne tupanie i kręcenie łbami. Naukowcy nie są pewni przyczyny tego efektu, ale jedna z hipotez brzmi: regularny układ białych i czarnych pasów powoduje, że owady, które orientują się w przestrzeni dzięki polaryzacji światła, są zagubione.

Autorzy wzięli pod lupę dietetykę i zastanowili się, czy jest jakiś związek chemiczny, który można dodawać do żywności w formie wypełniacza. I wedle ich szerokiego przeglądu, nie ma żadnych wskazań, że politetrafluoroetylen (czyli właśnie teflon) ma jakiś negatywny wpływ na żywe organizmy (a materiału było sporo, bo stosujemy ten materiał od patelni po cewniki i wenflony). Sugerują zatem dodawanie teflonu do żywności w stosunku 1:3. Chyba nie będziemy życzyć smacznego.

Nie wiadomo, co włoski zespół myśli o amerykańskim pomyśle faszerowania się teflonem, ale także zajął się jedzeniem. Postanowił mianowicie wykorzystać zdobycze nauki, aby lepiej przyrządzić jedno ze swoich narodowych dań. Tradycja nakazuje, aby do sosu dodać odrobinę wody, w której gotowano makaron. Dzięki temu wydzielona z makaronu skrobia miesza się z serem, tworząc idealną konsystencję. Zdarza się jednak, że białka sera ulegają denaturacji i powstają grudki. Badacze stwierdzili, że dzieje się tak, ponieważ w wodzie często nie ma wystarczająco dużo skrobi, aby sos miał konsystencję idealną. Przeprowadzili więc serię eksperymentów i wydali werdykt: idealna ilość skrobi – kukurydzianej lub ziemniaczanej – to 2–3 proc. masy sera. Zdecydowanie życzymy smacznego!

Zapach używanych butów dla wielu ludzi jest uciążliwy, ale duet badaczy z Indii zwraca uwagę w swojej pracy, że w ich kraju jest to jeszcze gorsze. Wysokie temperatury i wysoka wilgotność, brak przyzwoitej wentylacji w wielu miejscach wspierają rozwój bakterii Kytococus Sedentarius, która wydziela okropne zapachy. Autorzy muszą naprawdę być zmęczeni odorem, bo postanowili uderzyć w paskudnego zarazka z grubej rury: zaprojektowali szafkę na buty z wbudowaną lampą UV. Koncepcja jest taka, żeby odkładać buty do szafki i dezynfekować je ultrafioletem typu C, brutalnie wypalając bakterie. Przetestowali swój wynalazek na obuwiu grupy sportowców. Dowiedli, że nawet 2–3-minutowa ekspozycja zabija większość bakterii i niweluje odór.

Niekiedy do Internetu trafiają zabawne filmy, na których zwierzęta najadają się bogatymi w etanol owocami, po czym zachowują się – no, wiecie, jak. Jest jednak pewien gatunek egipskich nietoperzy, który wyraźnie unika takich owoców wyskokowych. Eksperyment, który przeprowadzili laureaci tego Ig Nobla, można sobie wyobrazić tak: naukowiec wchodzi do baru, dosiada się do stołu, przy którym siedzi nietoperz, stawia przed nim flaszkę i mówii: „Ej, ale ze mną się nie napijesz?”. A naprawdę badacze nakarmili biedne ssaki je jedzeniem z dodatkiem etanolu, aby sprawdzić, jak to wpłynie na ich lot. Wyniki były raczej nietrudne do przewidzenia – przelecenie przez korytarz zajmowało zwierzętom więcej czasu, a ich zdolność echolokacji wyglądała na zaburzoną.

Badacz z Uniwersytetu Warszawskiego i jego współpracownik z Australii zrekrutowali prawie 400 uczestników, którzy mieli sami ocenić swój poziom inteligencji. Następnie przeszli testy IQ i jedni dowiedzieli się, że ich inteligencja jest ponadprzeciętna, drudzy, że wręcz przeciwnie. U pierwszej grupy, stwierdzono zwiększone poczucie własnej wyjątkowości. Był to ciekawy wynik, ponieważ powszechnie uważa się, że nadmierna pewność siebie wynika z postawy narcystycznej. Tutaj udowodniono, że można ją bardzo łatwo indukować.

Były makaron, czas na pizzę. Nie dla ludzi tym razem. Pewien gatunek zachodnioafrykańskiej jaszczurki był znany z żywienia się skorupiakami i stawonogami, ale w wyniku kontaktu z cywilizacją, stał się bardziej wybredny i zaczął ciekawie dywersyfikować swoją dietę. Ostatnio pojawiały się medialne doniesienia o tym, że mały gad podkradł ludziom kawałek pizzy. Badacze postanowili sprawdzić, czy to przypadek anegdotyczny, czy może jakieś szersze zjawisko. W ich eksperymencie wzięło udział 9 jaszczurek. Okazało się, że nie tylko chętnie rzuciły się na ukryte kawałki pizzy, ale też miały silną preferencję – zdecydowanie wolały te z samym serem. Ciekawe jak zareagowałyby na pizzę z ananasem lub truskawkami…

Dla wielu ludzi nie ma nic gorszego. Są też jednak tacy, dla których duża ilość czosnku to jest to! Tutaj, autorzy chcieli sprawdzić, co w tej sprawie mają do powiedzenia niemowlaki. Przebadano w tym celu osiem kobiet, które najpierw unikały pożywienia z czosnkiem, a następnie łykały kapsułkę zawierającą tę bylinę. Na obu etapach przebadano ich mleko oraz zachowanie dzieci karmionych piersią. Stwierdzono, że mleko istotnie nabywa zapachu czosnku ok. 2 godz. po spożyciu. Jednocześnie zauważono, że dzieci dużo chętniej piły mleko pachnące czosnkiem. Aż dziwne, że dla wielu dorosłych mleko z czosnkiem to taki koszmar.

Co wspólnego ma literatura i badania nad paznokciami? Nie chodzi bynajmniej o to, że proza dra Beana była tak zła, że czytelnicy obgryzali paznokcie. Badacz przez 35 lat opisywał swoje paznokcie kwieciście. W swoim ostatnim tekście napisał: „Paznokieć dostarcza powoli przesuwający się »kymograf keratynowy«, który mierzy wiek na nieubłaganej osi czasu”. Abstrahując jednak od wartości estetycznej jego wyjątkowych tekstów (determinujących przyznanie nagrody w tej akurat kategorii), raporty dra Beana mają w sobie również wartość naukową. Zauważył bowiem, że tempo wzrostu utrzymywało się na stałym poziomie przez 30 lat i dopiero u kresu życia zwolniło. Odkrył też, że ciepło wspiera szybszy wzrost. To w każdym razie rzadki przypadek, kiedy praca naukowa zostaje doceniona za walory językowe.

W filmie „Operacja Samum” jest taka pamiętna scena, gdzie Amerykanie muszą nauczyć się płynnie wymawiać polskie nazwiska. Choć idzie to topornie, problemy językowe znikają po kilku łykach wódki. Być może scena ta była prorocza. W tym eksperymencie 50 niemieckojęzycznych studentów z Holandii dostała do picia wódkę (grupa badawcza) i wodę (grupa kontrolna). Następnie mieli odbyć rozmowę po holendersku z rodzimymi Holendrami. Wedle ocen rozmówców, osoby „zawiane” faktycznie mówiły płynniej! Być może wynikało to ze zwiększonej pewności siebie i mniejszego lęku językowego wywołanych lekkim upojeniem – autorzy nie są do końca pewni. Efekt był jednak bezdyskusyjny.