I w ruchu, i w spoczynku serce nie znosi upału
Organizm reaguje na wysokie temperatury dwojako: wytwarza większą ilość potu oraz rozszerza naczynia krwionośne. Daje mu to szansę na utrzymanie homeostazy – czyli wewnętrznych warunków – na stałym poziomie, aby zachować aktywność enzymów, nie dopuścić do denaturacji białek, zapewnić prawidłowe funkcjonowanie narządom wewnętrznym. Potrzebna jest do tego temperatura ciała 36–37 stopni Celsjusza.
Naukowcy z Pennsylvania State University sprawdzili przy jakiej temperaturze powietrza serce pracuje ciężej, starając się przepompować do układu krążenia większą ilość krwi, by wypełnić nią rozszerzone naczynia (publikacja w „Journal of Applied Physiology”).
Badacze poprosili 51 młodych, zdrowych osób o lekką aktywność fizyczną w pomieszczeniu, w którym temperaturę i wilgotność podnoszono (naprzemiennie) co 5 minut. Przez cały czas mierzono im tętno oraz monitorowano ciepłotę narządów wewnętrznych (użyto w tym celu czujników wewnątrz kapsułek, które uczestnicy połknęli przed rozpoczęciem eksperymentu).
Gdy w pomieszczeniu zaczęło być gorąco, tętno badanych wzrosło, a następnie ustabilizowało się. Gdy komora nadal się nagrzewała, rosło nieprzerwanie aż do zakończenia eksperymentu. Czynnikiem zwiększającym obciążenie serca okazała się wilgotność: gdy powietrze było suche, akcja serca przyspieszała podczas powolnego marszu dopiero przy temperaturze 41 st. C, kiedy było parno – już przy 34 st. C. Do obciążenia sercowo-naczyniowego dochodziło zawsze ok. 20 minut przed wzrostem temperatury wewnętrznej.
Upał może mieć jednak szkodliwy wpływ na układ krążenia nawet wtedy, kiedy człowiek się nie rusza, np. podczas odpoczynku na słońcu. Udowodniły to badania uczonych z University of Roehampton z 2021 r. Odkryto wtedy, że przy wilgotności na poziomie 50 proc. tętno spoczynkowe było średnio o 64 proc. wyższe w bardzo wysokiej temperaturze (ok. 50 st. C) niż w temperaturze 28 st. C. Ponieważ ekstremalne upały stają się coraz częstsze i narażonych jest na nie coraz więcej ludzi, prosty pomiar tętna może być przydatnym sygnałem ostrzegawczym aby wiedzieć, czy nie pora zejść ze słońca. Z tej wskazówki powinny korzystać zwłaszcza osoby już dotknięte niewydolnością układu krążenia lub nadciśnieniem.