Autyzm i parkinson: związek istnieje, ale trudno go sprecyzować

Dane medyczne 2,3 mln ludzi zawarte w szwedzkich rejestrach krajowych, przeanalizowali uczeni z m.in. Karolinska Institutet, University of Haifa i Brain Health Institute. Mamy tu więc do czynienia z bardzo dużą grupą badaną i wysoko cenionymi, rzetelnymi ośrodkami naukowymi. W takiej sytuacji należy się spodziewać, że wnioski wynikające z badań są wiarygodne. Czy tak jest w istocie?

Stan zdrowia człowieka to sprawa skomplikowana. Nie można wziąć schorzenia A i badać jego wpływu na schorzenie B, zapominając o całym „krajobrazie” zdrowotnym danej osoby. Na przykład nieprawdziwe będzie stwierdzenie, że zmarszczki zwiększają ryzyko osteoporozy, bo ich obecność silnie koreluje z osłabieniem kości. A przecież zarówno zmiany zachodzące w skórze, jak i te w szkielecie są skutkami procesów starzenia. One muszą więc zostać uwzględnione w analizach korelacyjnych.

Autorzy pracy opublikowanej w „JAMA Neurology” zdawali sobie sprawę z tych zależności. Dlatego nie poprzestali na surowych, czyli pierwotnych korelacjach, z których wynikało, że osoby z autyzmem są cztery razy bardziej narażone na wczesną postać choroby Parkinsona niż reszta populacji. Przeprowadzili dodatkową analizę. Skorygowali swoje wyniki m.in. o dane dotyczące zdrowia psychicznego. Osoby, które mierzą się na co dzień z wieloma trudnościami (a tak z pewnością jest zarówno u ludzi z autyzmem, jak i z parkinsonem), są bowiem na depresję czy inne zaburzenia narażone bardziej. Depresja z kolei pogłębia problemy zdrowotne – również te dotyczące mózgu. Liczne badania prowadzone w ostatnich latach wykazywały, że u osób, które na nią chorują, ryzyko schorzeń neurodegeneracyjnych (a do takich należy parkinson) jest większe.

I rzeczywiście po tych korektach poziom korelacji między autyzmem a parkinsonem znacząco spadł. Konkretnie: z analiz wynikło, że osoby w spektrum są wprawdzie narażone na zachorowanie, ale już nie czterokrotnie, a dwukrotnie bardziej niż reszta populacji.

Czy takich dodatkowych, ale niewychwyconych przez badaczy, zmiennych było więcej? Nie można tego wykluczyć. Tym bardziej że w bazie danych, którą dysponowali znalazły się informacje na temat osób chorych wyłącznie na tzw. chorobę Parkinsona o wczesnym początku (to bardzo rzadkie schorzenie, dotykające osoby przed 50., a niekiedy nawet przed 45. rokiem życia). W dodatku jedynie 462 przypadki. To oznacza, że osoby z tą przypadłością stanowiły zaledwie 0,02 proc. wszystkich uczestników projektu. Przy tak niewielkich wartościach łatwo o błąd lub nadinterpretację.

Jakie są więc najważniejsze wnioski wynikające z tej publikacji? Po pierwsze, bardzo prawdopodobne, że pomiędzy autyzmem a parkinsonem jest jakiś związek, ale dziś trudno go precyzyjnie uchwycić. Po drugie, autorzy omawianej publikacji przejrzyście relacjonowali przebieg swoich analiz, na bieżąco rozpoznawali ewentualne błędy i starali się je korygować w klarowny sposób. To pokazuje, jak ważne jest nie tylko publikowanie samych „wygładzonych” wyników i konkluzji, ale też upublicznianie procesu badawczego, który do nich doprowadził.