Oczekiwania zniekształcają pamięć krótkotrwałą

Pamięć często nas zawodzi. Gdy nie pamiętamy jakiegoś szczegółu, nieświadomie uzupełniamy lukę wymyślonymi elementami. Ten efekt jest tym silniejszy, im więcej czasu minęło od wydarzenia, a także – im więcej wtórnych zakłóceń (np. opowieści innych osób) nałożyło się na pierwotne wspomnienie. Odporna na zniekształcenia wydawała się tylko pamięć krótkotrwała, czyli ta, z której korzystamy np. wtedy, gdy przepisujemy czyjś numer telefonu albo kod pocztowy. Okazuje się jednak, że nawet te wspomnienia, które nosimy w głowie zaledwie przez sekundy, mogą zostać zaburzone przez uprzedzenia lub oczekiwania.

Aby sprawdzić, jak wiernie pamięć krótkotrwała odzwierciedla rzeczywistość, uczeni z University of Amsterdam poddali ochotników serii prób. Polegały one na zapamiętywaniu liter wyświetlanych na ekranie maksymalnie przez kilka sekund. Większość prezentowanych symboli wyglądała jak prawidłowe litery alfabetu łacińskiego, inne były ich lustrzanymi odbiciami. Zadanie uczestników polegało na odtworzeniu zapamiętanych symboli, a także na określeniu – jak bardzo są pewni, że ich odpowiedź jest prawidłowa i naprawdę widzieli te litery, które deklarują.

Zadanie było trudne, więc uczestnicy często się mylili. Ale sądzili, że udzielają poprawnej odpowiedzi. Błąd ten badani popełniali znacznie częściej wtedy, gdy wyświetlano im lustrzane odbicia liter, a im się wydawało, że widzieli prawidłowo napisane znaki.

Wcześniej, gdy wykonywano podobne eksperymenty, uczeni sądzili, że badanym mogło się po prostu przewidzieć, jakie dokładnie znaki spostrzegli. Ale zespół z University of Amsterdam uważał, że chodziło tu o coś innego. Jeśli ktoś wyświetli nam przez sekundę zdjęcie akwarium i poprosi o zapamiętanie kolorów wszystkich zwierząt, które w nim pływają, naturalnie nastawimy się, że zwierzętami tymi będą ryby. Mając takie oczekiwania, możemy nie zauważyć, że niektóre z kształtów pływających w zbiorniku w ogóle rybami nie są. Dokładnie taki efekt zaobserwowano w przytoczonym badaniu.

Uczestnicy mieli pewne oczekiwania względem wyświetlanych obiektów (spodziewali się, że będą oglądać litery). Dlatego, gdy zapamiętywali kształt znaków, umykało im, jak dokładnie one wyglądały. Na przykład, tak naprawdę widzieli literę „B” zwróconą brzuchami w lewą stronę, ale byli przekonani, że wyświetlony znak był ustawiony prawidłowo.

Autorzy badania uważają, że zaprojektowany przez nich eksperyment dowodzi, iż mózg łata rzeczywistość swoimi oczekiwaniami nawet wtedy, gdy rzecz dotyczy trywialnych zagadnień: np. odtwarzania informacji z pamięci krótkotrwałej.

To jest pierwsza wzmianka na ten temat. Jeśli z niej korzystasz, powołaj się na źródło, czyli na www.projektpulsar.pl. Dziękujemy.