Podcast 149. Marcin Rządeczka: Jak działa czarna skrzynka
Wspólnym mianownikiem – lub mówiąc nieco bardziej nowocześnie – hasztagiem łączącym profil badawczy dr Rządeczki i psychiatrii obliczeniowej jest interdyscyplinarność. Gość pulsara wykorzystuje sztuczną inteligencję do badania zdrowia psychicznego, w tym autyzmu czy schizofrenii, bada zastosowanie chatbotów terapeutycznych, tworzy modele obliczeniowe.
Psychiatria obliczeniowa to nowa dziedzina wiedzy, która jest próbą stworzenia formalnych modeli procesów umysłowych i dysfunkcji tych procesów. Nie jest subdyscypliną psychiatrii, to określony sposób rozumienia, który pozwoli połączyć wielość danych opisowych w miarę spójny model. – Potrafimy zrobić model uniwersalny mający zastosowanie do całej populacji – tłumaczy dr Rządeczka. – Nie rozumiemy jednak jeszcze wielu rzeczy. Integracja danych w mózgu odbywa się na poziomie, który jest na razie poza naszym zasięgiem. Mózg jest dla nas czarną skrzynką, możemy spojrzeć na niego jako system obliczeniowy, ale musimy przyjąć kilka założeń. Jakich? To nasz gość wyjaśnia szczegółowo.
Na spektrum autyzmu czy szerzej neuroatypowość nasz gość patrzy z perspektywy ewolucyjnej. Nie jest to wówczas deficyt czy zaburzenie, a strategia adaptacyjna o zaletach poznawczych, która mogła przynosić korzyści naszym przodkom w żyjącym w różnych niszach ekologicznych.
Wraz ze współpracownikami tworzy korpus danych z wypowiedziami osób ze spektrum autyzmu, bazując m.in. na biografiach czy transkrypcjach wywiadów. Wykorzystuje narzędzia AI do budowy sieci semantycznych, które pozwalają zrozumieć ich sposób konceptualizacji świata i komunikacji. – Mamy znacząco wyższy odsetek diagnoz w Europie Zachodniej czy USA niż w Azji Południowo-Wschodniej czy Japonii, gdzie społeczeństwo jest bardziej nawykłe do hierarchicznego modelu funkcjonowania. Mniej osób szuka diagnozy, bo to nie przystaje do norm społecznych.
W podcaście rozmawiamy również o tym, jakie modele językowe przyczyniają się do powielania szkodliwych stereotypów dotyczących osób neuroatypowych.
Również ścieżka naukowa dr. Marcina Rządeczki jest nietypowa i wiodła przez wiele dyscyplin. Zanim wszedł na teren psychiatrii obliczeniowej, studiował historię (tu szczególnie interesowała go historia nauki), filozofię i fizykę, zajmował się psychologią ewolucyjną. Jego doktorat „Metafizyczne założenia współczesnych nauk biomedycznych” jest wyprawą z pogranicza biologii, medycyny i filozofii nauki.
Na co dzień dr Marcin Rządeczka kieruje Laboratorium Badań nad Multimodalnością MultiLab, jest także Zastępcą Dyrektora Instytutu Filozofii na Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.