Sekretne życie kretoszczurów

Golec (Heterocephalus glaber) prowadzi podziemny tryb życia, a podstawę jego diety stanowią bulwy i korzenie roślin. Zwierzę to zalicza się do tzw. gatunków eusocjalnych. Otóż w ich stadzie rozmnaża się jedna samica (królowa) i kilka samców. Pozostałe osobniki to kasta robotnicza zajmująca się odchowem młodych, obroną gniazda i drążeniem tuneli.

Interesujące, że sąsiadujące stada toczą walki, w czasie których niekiedy dochodzi do uprowadzenia młodych. Te rychło wcielane są do grona robotników i zaprzęgane do pracy na rzecz nowej rodziny. O takie zachowanie podejrzewano golce od dawna, ale teraz potwierdziły to badania genetyczne.

Inny podziemny gatunek kretoszczura – zęboszczur Fukomys anselli – ma ze względu na życie w ciemnościach znacznie zredukowane oczy. Podobnie jak golce nie utracił ich jednak całkowicie i teraz wiadomo dlaczego. Oczy nie służą mu do obserwacji otaczającego świata, lecz do wykrywania pola magnetycznego, umożliwiającego orientację w terenie. Zdolność tę określa się mianem magnetorecepcji i w świecie zwierząt posiadają ją m.in. ptaki i walenie.

Co ciekawe, pomimo wielu lat badań biologiczne podłoże tego zjawiska nie zostało w pełni poznane. Ostatnio dzięki naukowcom z Universität Duisburg-Essen (Niemcy) udało się po raz pierwszy zidentyfikować narząd zaangażowany w zmysł magnetorecepcji u ssaków. Są nim, podobnie jak u ptaków, oczy. Dzięki obecnym w tych narządach kryształom o właściwościach magnetycznych zęboszczury zakładają swoje gniazda w południowo-wschodniej części terytorium.

Osobniki, których oczu pozbawiono chirurgicznie, budują je w przypadkowych lokalizacjach. Zabieg nie wpływa na zachowania społeczne, sposób żerowania i poruszania się zwierząt. Badacze pracują teraz nad identyfikacją białkowych receptorów, które odpowiadają za zmysł magnetorecepcji zęboszczurów na poziomie molekularnym.