Trzęsienia ziemi rujnują nawet najbardziej monumentalne zabytki
W katastrofalnym trzęsieniu ziemi w południowej Turcji i północnej Syrii zginęło co najmniej 5 tys. osób. Ponad 20 tys. zostało rannych. Najbardziej ucierpiało ponad dwumilionowe Gaziantep. Informacje prasowe mówią o tysiącach uszkodzonych domów. Z doniesień wynika, że w wyniku trzęsienia ziemi zawaliły się też bastiony i mur wznoszącego się nad miastem zamku, znaku rozpoznawczego Gaziantep od 2 tys. lat.
Pierwszą kamienną budowlę na wzgórzu, pełniącą funkcję punktu obserwacyjnego, zbudowali już Hetyci w końcu II tys. p.n.e., ale trzon twierdzy, która dziś runęła, powstał w II w., w czasach, gdy miasto było pod panowaniem Rzymian. Do rozbudowy doszło za rządów bizantyńskiego cesarza Justyniana w VI w. W wielokrotnie potem odnawianym kompleksie budynków od jakieś czasu znajdowało się muzeum wojny, w dużej mierze poświęcone bohaterskiej obronie Gaziantep po upadku imperium osmańskiego.
Geolodzy szukają prawdy w mitach i legendach
Badacze Ziemi próbują zrekonstruować kataklizmy naturalne, o których nie wspominają źródła historyczne. Swoją specjalność nazywają geomitologią.
Przypuszczam, że ten zamek nie będzie jedynym zniszczonym zabytkiem. Gdy już pył opadnie, zacznie się liczenie strat, wśród których może być wiele bezcennych obiektów – bo południowa Turcja i północna Syria to regiony niezwykle ważne dla dziejów cywilizacji.
W samym tylko Gaziantep są przecież zabytkowe meczety, bazary, budynki oraz inne muzea. W jednym z najsłynniejszych — Muzeum Mozaik Zeugmy — znajduje się 1700 m kw. mozaik pochodzących ze starożytnego miasta Zeugma (założonego w III w. p.n.e., a które zostało zalane w wyniku budowy tamy Birecik na Eufracie w 2000 r.).
Piszę o nim, bo w muzeum tym znajduje się jeden z moich ulubionych zabytków epoki hellenistycznej — wspaniała „Cyganka”, czyli niewielka mozaika wykonana z tysięcy drobnych kamyczków (tesser), która wodzi wzrokiem za każdym, kto na nią patrzy.
Największe trzęsienie w dziejach ludzkości
3800 lat temu kataklizm zniszczył brzegi Ameryki Południowej na długości ponad 1000 km.
Niedawną ofiarą tego typu zniszczeń jest chorwacki Zagrzeb. Na skutek trzęsienia ziemi z 22 marca 2020 r. ucierpiało tam (choć nie runęło) ponad 70 proc. zabytkowej tkanki architektonicznej starego miasta. We wnętrzach Muzeum Sztuki i Rzemiosła oraz Muzeum Etnograficznego pękające szklane gabloty rozbiły na kawałki stojące w nich starożytne wazy czarnonofigurowe i inne szklane lub gliniane starożytne artefakty. Ze skutkami wstrząsów Chorwaci walczą do dziś.
Trzęsienia ziemi są tragiczne w skutkach nawet dla najbardziej monumentalnych zabytków – takich jak Wielka Piramida w Gizie zbudowana ok. 2500 r. p.n.e. Do XIV w. pokryta była okładziną z jasnych bloków wapienia z kamieniołomu w Tura. Bloki te zsunęły się podczas kilku trzęsień ziemi, które nawiedzały Egipt w średniowieczu. Dziś piramida Cheopsa to tylko jej rdzeń, wykonany ze znacznie gorszej jakości kamienia. Eleganckie wapienne bloki zostały wykorzystane do budowy domów w Gizie.
Kamieni ze zrujnowanego zamku w Gaziantep nikt nie będzie wykorzystywał w podobny sposób.