Podkast 55. Fabian Welc: Można przewidzieć przyszłość

Bezruch zostawia ślady. Stabilne cywilizacje obrastają w materię – a ta trwa wieki, tysiąclecia, dając się potem przebadać archeologom. Nawet stabilne cywilizacje z czasem jednak upadają. I kształt nawet najwspanialszych się rozmywa. Niekiedy dosłownie – jak w przypadku egipskiego Starego Państwa. Miasta, budowane głównie z suszonej na słońcu gliny, spłynęły z wodą Nilu. Do dziś zachowały się monumenty wznoszone z kamienia – posągi, piramidy. Niekiedy zaś – jak w przypadku Harappy, osady należącej do wspaniałej cywilizacji doliny Indusu – materia staje się elementem pankulturowego metabolizmu. Wypalane cegły upadłych miast zostają wykorzystane do budowy współczesnych struktur.

Ruch nie pozostawia śladów. Ludzkie masy pokonujące setki kilometrów są dla badaczy przeszłości prawie niewidoczne. Migracje, motywowane czynnikami politycznymi, etnicznymi, ekonomicznymi, a w podtekście niemal zawsze klimatycznymi, badać najtrudniej. Wymagają sprzężenia doświadczeń, metod i danych wypracowanych przez wiele różnych dziedzin nauki. Tym właśnie zajmuje się prof. Fabian Welc. Ostatnio w Chorwacji.

To obszar, gdzie ścierają się wpływy klimatu kontynentalnego z oceanicznym. Ich fluktuacje wpływają na środowisko, a ono – na procesy i zjawiska cywilizacyjne. Choćby te, które kształtowały świat rzymski późnego antyku.

Welc ze współpracownikami badał villa rustica w zatoce Podsilo na północy wyspy Rab. Ten kompleks willowy ożywał i popadał w ruinę parokrotnie, przypuszczalnie w rytmie kolejnych napływających fal osadników, uciekających przed barbarzyńcami, plemionami słowiańskimi.

Dane zebrane w zatoce Podsilo i okolicy pozwalają zbudować obraz nie tylko konkretnego, pojedynczego siedliska, ale być może także skonstruować model ówczesnych migracji. Tego, jak po upadku złożonego układu państwa czy imperium społeczności reorganizują się spontanicznie, bez odgórnych zasad – do nowych, efektywnych form. – Tempo ówczesnych przeobrażeń było nieprawdopodobne – mówi Welc.

Ten sam lub bardzo podobny scenariusz był realizowany wielokrotnie – i będzie motywem przewodnim najbliższej przyszłości. Także tej rozpoczynającej się w krajach dręczonego ociepleniem klimatu Sahelu. – Powiedziałem niedawno, że wielkoskalowe migracje afrykańskie zaczną się za naszego życia. Powiedziałem, że zacznie się to od upadku Etiopii. Nie miałem racji. To Sudan będzie mechanizmem spustowym – przypuszcza Welc.

Wzmacnianie granic nie powstrzyma tego ruchu. Przekonali się o tym nawet Rzymianie.

Wysłuchajcie też drugiej część rozmowy z naszym gościem (podkast 71.). Odpowiada w niej na pytania o to, czy klasyczną archeologię czeka śmierć i jakie ukryte pod ziemią historie można odczytać bez wbicia choćby jednej łopaty?